Tíminn - 24.07.1983, Blaðsíða 2
Margaret Mitchell — höfundur metsölubókarinnar Á hverfanda hveli:
RFUm
TORGIÐ
EKTA
HUNANG
Magðin var eins konar dauði
The Road to Tara:
The Life of Margaret Mitchell.
Höfundur: Anne Edwards.
Útgefandi: Hodder.
■ Margaret Mitchell var orðin 11 ára
gömul þegar hún komst að því að
Suðurríkin unnu ekki bandarísku
borgarastyrjöldina.Móðir hennar,
kvenréttindakonan Maybelle, og Sis og
Mamie, ógiftar frænkur hennar, höfðu
sagt henni frá ferð Shermans herforingja
um héraðið þeirra, hernámi Jonesboro
árið 1864, og frá ömmu hennar sem kom
bómullarbúgarðinum þeirra aftur í fyrra
horf eftir að Norðurríkjahermennirnir
höfðu rænt hann öllu. Bardaginn um
Atlanta var hluti af fortíð
föðurættarinnar. Afi hennar gekk
næstum 50 mílna leið heim til sín með
tvö skotsár í höfðinu.
Barn að aldri sat Peggy Mitchell á
hnjám gamalla Suðurríkjahermanna,
lærði hergöngulögin þeirra og hlýddi á
sögur um bardaga sem ekki voru svo
löngu liðnir. Hún minntist þess síðar að
„riddarahné voru verst af öllum
hnjám... (þau) höfðu tilhneigingu til að
■ Margaret Mitchell var orðin 11 ára þegar hún komst að því að Suðurríkin unnu ekki bandarisku borgarastyrjöldina.
Enda sá hún borgarastn'ðið í dýrðarljóma en mest dáðist hún að skynsemi og dugnaði Suðurríkjakenna.
hossast og brokka og skokka þegar
rifjaðir voru upp liðnir atburðir og héldu
þannig fyrir mér vöku.“
„Á hverfanda hveli“ éreina skáldsagan
sem Margaret Mitchell gaf út, og hún er
einnig, merkilegt nokk, nær eina tilraun-
in sem hún gerði til þess að fást við
skáldskap. Margaret lét ekkert frá sér
fara eftir að hún sló í gegn, en enn þann
dag í dag hefur engin bók hlotið jafn
miklar vinsældir og „Á hverfanda hveli. “
Bókin er enn söluhæsta bók í heim að
RUSSNESKAR
VÖRUR
TILBOÐSVERÐ
CRANBERRY
SULTA
lingonberry
SULTA
JARÐARBERJA
SULTA
GRÆNAR BAUNIR
Biblíunni einni undanskilinni. En
höfundur hennar hafði ekki áhuga á
neinu öðru en borgarastríðinu og viðhorf
hennar til þess var mjög bundið við
Atlanta og hún skoðaði það frá
sjónarhóli kvenna: Eina
hugmyndafræðilega áhugamál hennar
var skynsemi og dugnaður
Suðurríkjakvenna.
Þó að Margaret Mitchell hafi ekki
farið sérstaklega fram á það í erfðaskrá
sinni að pappírar sínir yrðu eyðilagðir
bað John Marsh, maður hennar, Bessie,
eldabuskuna þeirra, um að brenna þá að
konu sinni látinni. Ástæður hans til
verknaðarins eru enn á huldu og Anne
Edwards, höfundur nýútkominnar
ævisögu Margaret Mitchell, hefur því
orðið að endurskapa líf hennar út frá
bréfum sem hún skrifaði vinum sínum
og á samtölum við eftirlifandi kunningja
hennar. Anne Edwards tekst að draga
upp furðu líflega mynd af ungum, litlum
Suðurríkja ribbalda sem leit á sjálfa sig
sem „eina af þessum stuttklipptu,
harðsoðnu ungu konum sem
predikararnir sögðu að færu til helvítis
eða yrðu hengdar áður en þær yrðu
þrítugar," en breyttist fljótlega í
kærulausa og jafnvel drykkfellda konu
sem þráði gamla dýrðardaga.
Anne Edwards segir söguna á
hreinskilinn hátt, er laus við alla
tilfinningasemi og forðast að nota
söguþráð eða persónur úr hinni frægu
bók söguhetjunnar til að gæða höfund
þeirra rómantískum ævintýraljóma. En
ævisöguna á enda bergmálar rödd
Scarlett O’Hara og samspil raunverulegs
lífs og skáldsögunnar afhjúpa oft hvernig
ímyndunaraflið vinnur og notkun og
tilgang skáldskaparins.
Margaret Mitchell var hressileg stelpa,
sem hafði meiri áhuga á slagboltaleik en
námi. Hún barðist gegn þeirri skipun
Maybelle móður sinnar að hún skyldi
verða sér úti um menntun og eftir lát
móður sinnar hætti hún háskólanámi,
fór heim og varð við þeirri ósk föður
síns, hins virðulega lögfræðings, að taka
þátt í kurteislegu samkvæmislífi
borgaranna í Atlanta. Ekki tókst það
betur til en svo að hún móðgaði heldri
konurnar svo gróflega að þær kærðu sig
ekki um félagsskap hennar. Móðgunin
fólst í því að hún dansaði Apache dans
með málaðar varir og viðeigandi
stríðsöskrum íklædd rifnum pilsgopa á
virðulegum grímudansleik í Atlanta.
Slúðurdálkahöfundur í borginni sagði
að Peggy Mitchell hafði fórnað sér „á
altari ölmusunnar".
Peggy Mitchell var hrifm af drykkju,
bílum og strákum og hún var fremur
ógæfusöm... Þegar hún var barn
brenndist hún slysalega á fótum og
skaddaðist enn frekar er hún datt af
hestbaki. Síðan lenti hún í bílslysi og
varð eftir það að ganga á sérsmíðuðum
skóm en Ápache dansinn er til vitnis um
það að hún neitaði að gefast upp. Þegar
hún hitti „Red“ Upshaw, fótboltahetju
frá Georgíu sem fjármagnaði tilveru sína
með lítilsháttar brennivínssmygli, fann
hún sér félaga, fyrir hluta af, en ekki alla
sál sína.
Hún giftist honum í óþökk hinnar
kaþólsku fjölskyldu sinnar, í stuttum
kjól ogekki í kirkju, árið 1922. Redvar
atvinnulaus og þau fluttu til föður
brúðarinnar. Ungu hjónin urðu fljótlega
ósátt og rifust mikið, oft ofsalega og
jafnvel opinberlega. Skyndilega yfirgaf
Red hana. Þegar hann kom aftur, jafn
skyndilega, virðist hann hafa nauðgað
henni og fyrra afskiptaleysi hans og síðan
árás í kjölfar þess - mynstur sem er
þungamiðja í sambandi Rhett og Scarlett
- markar endalok villts lífernis Peggyar,
daðursins og ævintýramennskunnar.
Hún sneri sér að manni sem var vinur
Reds og andstæða hans, hinum allsgáða,
rólynda, hálf-fatlaða John Marsh.
Frú Marsh vann um tíma við dagblað
í Atlanta og skrifaði þá greinar sem
einkennast af fjörlegum stíl hennar. En
þau hjónin höfðu samið um að þegar
tekjur Johns yrðu nógu háar til að duga
þeim báðum myndi hún hætta að vinna
utan heimilisins. Þau voru einnig
sammála um að eignast engin börn.
Þegar Margaret Mitchell var orðin 26
ára, árið 1926, virðist því marki hafa
verið náð því að upp frá því eyddi hún
kröftum sínum í að vera veik. Eftir að
hún fór að dunda sér við veikindin í
Ruslahaugnum, eins oghún kallaði litlu
íbúðina sem þau bjuggu í, hafði hún
nógan tíma og byrjaði á að skrifa „Á
hverfanda hveli,“ „sem nokkurs konar
meðferð á fætinum á mér.“
Árið 1935 kom erindreki
útgáfufyrirtækisins Macmillans til
Atlanta í leit að nýjum efnilegum
Suðurríkja höfundi. Hann var kynntur
fyrirPeggy Mitchell. í fyrstu neitaði hún
að sýna honum bókina sína en skipti svo
skyndilega um skoðun og afhenti honum
hina 400.000 orða bók sína í nokkrum
ómerktum umslögum, án titils eða
byrjunar, sumir kaflarnir voru
endurskrifaðir í ólíkum uppköstum og
stundum vantaði tengingar milli kafla.
Þetta hlýtur að hafa verið ruglingslegasta
handrit sem nokkru sinni hefur verið
gefið út. Hugsanlegt er að höfundurinn
hafi ekki einu sinni verið búinn að lesa
það einu sinni í gegn.
Þó að Margaret Mitchell væri
aldamóta barn virtist hún miklu eldri.
Hún þjáðist af tímabundnu sjónleysi
sem gerði vart við sig annað slagið auk
hinna gömlu eymsla í fótum. Hún hóf
yfirmáta langorð og leiðinleg bréfaskipti
við þúsundir lesenda sinna, þar sem hún
lýsti raunum frægs rithöfundar í
smáatriðum og sagði aðdáendum sínum
nýjustu fréttir af sjúkdómunum sem hún
þjáðist af. Viðburðasnautt líf hennar
varð að líta út sem hetjuleg barátta við
nær óyfirstíganlegar raunir. En öðru
hvoru bregður þó fyrir gömlu
bardagakonunni sem eitt sinn gekk með
bjöllur í sokkaböndunum til þess að
ganga fram af fólki.
Árin eftir að „Á hverfanda hveli" kom
út virðast ekki hafa orðið henni til
mikillar gleði. Hún var alltaf á verði
gagnvart „þjófum og svikahröppum" og
reifst við Macmillan og Hollywood um
alls konar réttindi. Tilviljunin markaði
allt hennar líf og hún var að hjálpa manni
sínum yfir götu þegar hún varð fyrir bíl.
Það var árið 1949,13 árum eftir að „Á
hverfanda hveli" kom út og Anne
Edwards virðist hafa rétt fyrir sér þegar
hún segir að frægðin hafi alltaf verið
henni eins konar dauði.
Drögum vel úr ferð
við blindhæðir og brýr.
GÓÐA FERÐ!
aUMFERÐAR
RÁO