Tíminn - 26.07.1983, Blaðsíða 8

8
ÞRIÐJUDAGUR 26. JÚLÍ1983
Útgefandl: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gísli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Ragnar Snorri Magnússon. Afgreiöslustjóri: Sigurður Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarlnsson, Elías Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V.
Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrímsson.
Umsjónarmaóur Helgar-Timans: Atli Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir,
Bjarghildur Stefánsdóttir, Friðrik Indriðason, Guðmundur Sv. Hermannsson, Guðmundur
Magnússon, Heiður Helgadóttir, Jón Guðni Kristjánsson,
Jón Ólafsson, Kristín Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (íþróttir), Skafti Jónsson, Sonja
Jónsdóttir, Þorvaldur Bragason. Útlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnssson.
Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir.
Prófarkir: Kristin Þorbjarnardóttir, María Anna Þorsteinsdóttir, Sigurður Jónsson.
Ritstjórn skrifstofur og auglýsingar: Síðumúla 15, Reykjavík. Siml: 86300. Auglýsingasími
18300. Kvöldsímar: 86387 og 86306.
Verð í lausasölu 18.00, en 20.00 um helgar. Áskrift á mánuði kr. 230.00.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent hf.
Tengslin milli skóla
og atvinnulífsins
■ Hér á landi hefur verið lögð veruleg áhersla á að ungt
fólk fái að kynnast atvinnulífinu sem best á meðan það
stundar skólanám. Mikill fjöldi skólanemenda hefur því
leitað út á vinnumarkaðinn yfir sumartímann. Auk þess hafa
sveitarfélög mörg efnt til sérstakra vinnuflokka skólafólks á
þessum árstíma, þar sem unglingarnir fá að takast á við
hagnýt störf.
Ymsir eru þó þeirrar skoðunar, að bæta þurfi verulega
tengslin á milli skólanna og atvinnulífsins í því skyni m.a. að
auðvelda nemendum starfsval. Guðlaugur Þorvaldsson, ríkis-
sáttasemjari, sem hefur mikla þekkingu á þessum málum,
fjallaði einmitt um skort á skilningi milli skóla og atvinnulífs
í athyglisverðu erindi, sem hann hélt á fundi Stjórnunarfélags
íslands fyrr á þessu ári. í því sambandi benti hann m.a. á
eftirfarandi atriði:
„1. Skólafólk, sem kemur á vinnumarkaðinn í dag, er oft
óharðnað fólk með minni starfsreynslu en áður var, enda
störfin fjölbreyttari nú en áður. Mér hefur lengi fundist að
verkstjórnarþættinum fyrir ungt fólk væri ábótavant, en slíkt
er mjög skaðvænlegt fyrir fólkið og framleiðsluna. Verk-
stjórum í dag er að nokkru leyti ætlað fyrra hlutverk
foreldranna í uppeldi unga fólksins, þegar það hefur þátttöku
í atvinnulífinu. Á fáum hvílir því meiri ábyrgð á því að
tengja saman skóla og fyrirtæki. Góð menntun verkstjóra,
hvort sem litið er til verkkunnáttu eða skilnings á sálarlífi
unjgs fólks og líffræðilegum möguleikum þess, er því
lykilatriði sem huga verður betur að.
2. Á sama hátt ofmetur ungt fólk líka oft kunnáttu sína,
þegar skólanum sleppir, og það teiur sig ekki þurfa á
leiðbeiningum að halda, allra síst frá lítt skólagengnu fólki,
af því að reynsla manna er vanmetin á kostnað skólagöngu.
Það er ekki síður mikilvægt að ganga til vinnu sem náms, er
út í lífið kemur, en að ganga til náms sem vinnu í skóla.
3. Rannsóknir í þágu framleiðslunnar eru oft vanmetnar í
fyrirtækjum, bæði þörf rannsókna í fyrirtækinu sjálfu og
rannsóknir í skólum og stofnunum. Veiðimannaþjóðfélag
frjálsra gæða, sem við lengi vel lifðum í, skýrir þetta að hluta.
Meðal flestra nágrannaþjóða er löng hefð fyrir rannsóknar-
starfsemi í fyrirtækjunum sjálfum, sem skipar þeim oftast feti
framar íslenskum aðilum í ícapphlaupinu um markaðinn, þótt
vissulega megi nefna undantekningar.
4. Það hefur lengi verið árátta hér á landi meðal ýmissa
hópa skólafólks og menntamanna að forsmá framtakssemi og
athafnamenn. Þetta er einn versti ljóðurinn á íslensku
þjóðinni í dag.
5. Oft vill það brenna við að skólarnir bregðist seint við
nýjungum og nýjum þörfum atvinnulífsins. Þess vegna er
mikilvægt að fyrirtæki og félagasamtök, sem eru nær
vettvangi vandans, kynni nýjungar fyrir fólki og annist
þjálfun með námskeiðahaldi og veiti þannig skólunum
nokkra samkeppni og aðhald.
Að öllu samanlögðu skulum við þó ekki gleyma því, að
samtvinnun náms og vinnu, launaðrar sem ólaunaðrar, hefur
lengst af verið meiri hér en í nágrannalöndunum. Ég lít á
þetta sem þjóðargæfu og vona að svo verði áfram, enda er
flestum einstaklingum nauðsynlegt að tvinna þessa þætti
saman, bæði frá fjárhagslegu, félagslegu og heilbrigðislegu
sjónarmiði. Með því er annars vegar viðurkennd sú
staðreynd, að menn eiga aldrei að hætta að afla sér
þekkingar, og hins vegar lögð áhersla á, að ungt fólk taki
tiltölulega snemma þátt í atvinnulífinu sem ábyrgir þjóðfél-
agsþegnar. Sérstaða okkar að þessu leyti held ég að muni
hjálpa okkur til þess að komast yfir ýmsa erfiða hjalla á næstu
árum“, sagði Guðlaugur Þorvaldsson.
Stefnt er að því af hálfu stjórnvalda að bæta tengslin á milli
skólanna og atvinnulífsins. Ríkissáttasemjari hefur hér bent
á nokkur atriði, sem þar hljóta að koma til skoðunar.
Úrbætur í þessum efnum eru ekki aðeins æskilegar vegna
þeirrar ungu kynslóðar, sem nú er að vaxa upp í landinu,
heldur einnig til að leggja gruudvöliinn að aukinni og betri
framleiðslu og framleiðni í atvinnulífi landsmanna. -ESJ
skrifað og skrafað
■ Það var forvitnilegt að
lesa viðtölin um verðstríð á
milli myndbandaleiganna,
sem birtust í Tímanum á
laugardaginn.
Þetta verðstríð, sem svo er
kallað, er þannig til komið,
að einn aðili hefur boðið
myndsnældur og myndsegul-
bandstæki til leigu á lægra
verði en gengur og gerist.
í frásögn Tímans segir, að
Æ, þessi samkeppni!
flestar leigurnar séu með
svipað eða sama verð. Það
kosti 70-90 krónur að leigja
myndsnældu, eftir því hvort
myndirnar eru textaðar eða
ekki, og 300-350 krónur að
leigja myndsegulbandstæki.
Sjónvarpsbúðin hafi hins
vegar tekið upp á þeim
óskunda að bjóða 30 krónum
lægri leigu á snældum og 150
krónum lægri leigu á tækjun-
um. Og talsmenn annarra
myndbandaleiga eru mjög
reiðir.
Myndbandaleigur þessar
hafa sprottið upp nánast eins
og gorkúlur á síðasta ári og
þessu, og væntanlega munu
lögmál markaðarins ráða
miklu um það, hver þessara
fyrirtækja lifa. Þessi starf-
semi er algjörlega frjáls, án
nokkurra verðlagsákvæða
’ eða kvaða á annan hátt. Þeg-
ar þannig er í pottinn búið,
skyldi maður ætla, að hér
gæfist samkeppnismönnum
gullið tækifæri til þess að láta
nú markaðinn einu sinni
ráða. En það er eitt að játa í
orði trú á frjálsa samkeppni
og markaðshyggju og annað
að búa við hana þegar þeir
eiga sjálfir í hlut. Þess vegna
má lesa eftirfarandi haft eftir
eiganda myndbandaleigu í
höfuðborginni:
„Gallinn er sá að það vant-
ar alveg að allar vídeóleigur
taki sig saman um verð. Það
hefur verið reynt, en ekki
tekist ennþá.“
Það á sem sagt að úirýmá
samkeppninni. Gera sam-
komulag um verð, sem ég
hélt nú reyndar að væri ólög-
legt. Hér er sýnilega verk að
vinna fyrir frjálshyggjupost-
ulana!
Álviðræðurnar
farnar af stað
Viðræður íslenskra stjórn-
valda og fulltrúa Alusuisse
fóru fram í Reykjavík seinni.
hluta síðustu viku, og var
ákveðið að halda þeim áfram
í næsta mánuði.
Ljóst er af fréttum og við-
ræðum að báðir aðilar eru
reiðubúnir að ræða málin og
reyna að ná samkomulagi.
Það er auðvitað alltof
snemmt að fullyrða nokkuð
um, að samkomulag muni
nást, en þó virðast óneitan-
lega verulegar líkur á því.
Af íslendinga hálfu hefur
það verið Ijóst um nokkurra
ára skeið, að meginatriðið er
að fá fram verulega hækkun
á verði því, sem íslenska
álfélagið greiðir fyrir rafork-
una. Þetta er alltof lágt og
höfum við tapað miklu á
þeim óhóflega drætti, sem
orðið hefur á því að fá fram
umtalsverða hækkun á raf-
orkuverðinu.
Af hálfu Alusuisse er auð-
vitað áhugi á að fá eitthvað í
staðinn. Þar er einkum talað
um stækkun álversins og
hugsanlegan nýjan meðeign-
araðila að því. Vitað er að
Alusuisse hefur mikinn
áhuga á þessum tveimur at-
riðum, og styrkir það að
sjálfsögðu mjög samnings-
stöðu okkar, sem annars
byggir fyrst og fremst á því,
að orkuverðið hefur verið
VERÐSTRÍÐ ER
í UPPSIGUNGU
■ Fyrirsögnin í Tímanum á laugardaginn.
langt fyrir neðan öll sanngirn-
ismörk um árabil.
fslensku samninga-
mennirnir munu vafalaust
standa að þessum viðræðum
af festu og ákveðni og meta
alla þætti málsins mjög vand-
lega. Fulltrúar erlendra auð-
hringa eru engin lömb að
leika sér við í samningamál-
um. Það hefur reynsla
margra þjóða sýnt. Það þarf
því að sýna þeim fulla einurð,
og ná þannig fram meginat-
riðum, sem hagsmunir ís-
lendinga krefjast.
Samskiptin
við landið
f Degi á Akureyri var fjall-
að um samskipti okkar við
landið og nýtingu auðlind-
anna í forystugrein, sem bar
fyrirsögnina „Eyðendur auð-
linda eða varðveitendur“.
Þar segir m.a.:
„I upphafi Laxdæla sögu
segir frá orðaskiptum hins
roskna höfðingja, Ketils
flatnefs og sona hans, Björns
hins austræna og Helga bjólu
úti í Noregi á landnámsöld.
Öllum þremur ægði ríkisaf-
skiptastefna kerflskallsins,
Haralds hárfagra, og yngri
mcnnirnir virðast hafaverið
eindregnir frjálshyggjumenn
eins og vel þekktir eru nú á
tímum. Þeir vildu til íslands
fara, sögðu þar landkosti
góða og þurfti ekki fé að
kaupa, kölluðu vera hvalrétt
mikinn og laxveiðar en flska-
stöð öllum misserum. Kctill
svarar: „í þá veiðistöð kem
ég aldrei á gamals aldri.“
'iðræðum við Alusuisse-menn lauk
frá búskap heldur sjávarút-
vegi. Þar á markmið veiði-
mennskunnar enn betur við,
enda hefur það alfarið ráðið
gerðum okkar til þessa.
„Lengi tekur sjórinn við,“ er
gamalt orðtak, sem í munni
okkar, þegna íslenska veiði-
mannaþjóðfélagsins nú á tím-
um gæti orðið: „Lengi gefur
sjórinn af sér.“ Það gat gilt,
meðan sótt var á litlumi
fleytum með ófullkomin
veiðarfæri. En sé slíkur hugs-
unarháttur studdur nútíma
fískiskipaflota og hinni aUt-
sjáandi og öllu-náandi veiði-
tækni hans, stenst hvorki við
víðátta sjávarins né mergð
fisksins. Afleiðingarnar hafa
ekki látið á sér standa. Hrun
norsk-íslenska sfldarstofns-
ins er hið sígflda dæmi, sem
verið hefur einskonar sið-
ferðisgrundvöllur fiskifræð- i
inga, þegar þeir kynna lélegt
ástand loðnustofnsins og
birta svartar skýrslur um
þorskinn.
Því miður hafa vísindi
fiskifræðinga ekki enn þróast
tU ströngustu nákvæmni
raunvísindanna svo að efa-
semdarmenn geta bent þar á
einstaka misfeUur. Engu að
síður höfum við ekki afsökun
vanþekkingarinnar eins og
forfeður okkar, sem eyddu
hálfu gróðurlendi landsins.
FuUljóst ætti að vcra, að ekki
verður lengur framhaldið á
braut veiðimennskunnar.
Jarðarhnötturinn er tak-
markaður heimur og gæði
þau, sem hann geymir. En
mörg þeirra endurnýjast, sé
ni&urstöAu:
Vilja miða orkuverð
við heimsmarkaðsveri
— en íslendingar vilja tafarlausa og skilyrðislausajiækkun
I Fyrirsögn úr Morgunblaðinu á laugardaginn um álviðræðurnar.
Þegar skoðuð eru í svipsýn
samskipti okkar íslendinga í1
eUefu aldir við auðlindir
lands og sjávar, virðast hug-
myndir þeirra feðga um
veiðistöðina hafa verið furðu
lífsseigar allt til okkar daga.
Almennt er gengið út frá því,
að frá landnámi fram á síð-
ustu áratugi hafa þrifist hér
bændasamfélag. Það er ekki
nema hálfur sannleikur, ef
miðað er við ræktunarbúskap
nágrannaþjóða. Að flestu
leyti komu forfeður okkar
fram við landið og auðlindir
þess fremur sem veiðimenn
en bændur. Tekið var það,
sem tU náðist, uns skógurinn
var eyddur og landið urið til
auðnar. Þá varð að leita á
nýjan stað til búsetu.
Nú síðustu áratugina hefur
bjargræði þjóöarinnar og
blómleg lífskjör ekki komið
ekki of nærri þeim gengið.
Við höfum tryggt yfirráð
okkar yfir einni slíkri auð-
lind, fiskistofnunum hér við
land. Ef við ætlum að tryggja
sjálfum okkur og alkomend-
um framtíð með efnalegu
sjálfstæði næstu áratugina
verðum við að koma fram
sem varðveitendur auðlinda,
ekki eyðendur. Spumingin
er ekki um vit og kunnáttu,
heldur vilja. Hann er allt sem
þarf, til að gera það sem er
rétt og nauðsynlegt.“
Þúsund
milljóna gat
Albert Guðmundsson,
fjármálaráðherra, lætur
gamminn geisa í helgarvið-
tali í DV á laugardaginn. Þar
kemur m.a. fram, hversu illa
ríkissjóður er staddur um
þessar mundir:
„Við skulduðum Seðla-
bankanum 1600-1700 millj-
ónir þegar ríkisstjórnin tók
við. Sú skuld stendur enn.
Við getum ekki gert okkur
vonir um að hún lækki fyrir
áramót nema niður í svo sem
milljarð, þúsund milljónir.
En það er sú upphæð sem
mun líklega verða hallinn á
ríkissjóði eftir árið,“ segir
Albert.
Og síðar í viðtalinu:
„Fyrrverandi ríkisstjóm
reiknaði með 42% verðlags-
hækkunum milli áranna 1982
og 1983. Horfumar em þær
að hækkanirnar verði 87%.
Og þær hefðu raunar orðið
104% ef við hefðum ekki
gripið til ráðstafana í efna-
hagsmálum. Auk þess vora
stórgöt í vegalögum og varð-
andi Lánasjóð námsmanna.
Þetta setur auðvitað strik í
reikninginn. Tekjur fjárlag-
anna verða líklega um 15
milljarðar í stað 13, en gjöld-
in nálægt 16 milljörðum í
staðinn fyrir tæpa 13“.
Og hvernig ætlar Albert
svo að dekka þetta tap?
„Fyrst um sinn er það eitt
aðalverkefni mitt að keyra
aUan kostnað í ríkisrekstrin-
um niður. Það er staðið gegn
öUum óskum um aukafjár-
veitingar. Og ég læt kanna
aUa hugsanlega möguleika
til sparnaðar og frestunar á
útgjöldum.
Það er hins vegar ekki
hægt að gerbreyta öUu í einu
vetfangi. í næstu viku byrjar
rikisstjórnin að ræða drög að
stefnu komandi árs í launa-
málum, gengismálum og
öðrum höfuðþáttum í ríkis-
og þjóðarbúskapnum. Við
verðum að taka tiUit til stöðu
mála nú í því sambandi. Úr-
lausn vandans verður að
dreifa á fleiri en þetta ár, það
er alveg Ijóst.
Einn liður í þessu er að
ganga skipulega á aUt heila
ríkiskerfið og leggja niður
óþarfa starfsemi, sameina
þar sem það á við og selja
stofnanir og hluti ríkisins í
fyrirtækjum“, segir Albert.
Vafalaust verður mikið
starf unnið á næstu mánuðum
við að kanna ríkiskerfið og
athuga hvað mætti spara. Það
hefur verið gert stundum
áður, og lítið komið út úr því
nema skýrslur og nefndarálit.
Kannski fer það öðruvísi
núna. Við skulum sjá til.
-ESJ
■ Albert: HaUinn á ríkissjóði
um einn milljarður króna.