Tíminn - 28.07.1983, Blaðsíða 8

8
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjórl: Gísli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrfmur Gislason.
Skrífstofustjóri: Ragnar Snorri Magnússon. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V.
Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrimsson.
Umsjónarmaður Helgar-Tímans: Atii Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir,
Bjarghildur Stefánsdóttir, Friðrik Indriðason, Guðmundur Sv. Hermannsson, Guðmundur i
Magnússon, Helður Helgadóttir, Jón Guðnl Kristjánsson,
Jón Ólafsson, Kristin Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (íþróttir), Skafti Jónsson, Sonja
Jónsdóttir, Þorvaldur Bragason. Útlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnssson.
Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir.
Prófarkir: Kristín Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir, Sigurður Jónsson.
Ritstjórn skrifstofur og auglýslngar: Síðumúla 15, Reykjavfk. Slml: 86300. Auglýslngasími
18300. Kvöldsimar: 86387 og 86306.
Verð f iausasölu 18.00, en 20.00 um helgar. Áskrift á mánuði kr. 230.00.
Setning og umbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Blaðaprent hf.
Heimilin og opin-
beru fyrirtækin
■ Eins og sagt hefur verið frá hér í blaðinu og öðrum
fjölmiðlum, fjallar ríkisstjórnin nú um miklar hækkunar-
kröfur allmargra opinberra fyrirtækja. Svo miklar eru
þessar kröfur, að verðbólgan myndi taka mikið stökk, ef
á þær væri fallizt.
Opinberlega hefur ekki verið gerð grein fyrir því, hvað
valdi þessari miklu kröfugerð. Af því, sem hlerazt hefur,
mætti ætla að það stafi jöfnum höndum af ógætilegri
fjárfestingu og vafasamri stjórn, svo og hækkun dollarans.
Það er ósiður, að almenningur, sem á að borga brúsann,
skuli ekki fá skilmerkilega greinargerð um orsakir þess,
þegar slíkar hækkunarkröfur eru gerðar.
Dæmið er nú sett þannig upp, að um tvennt sé að velja.
Annað er að fallast á hækkunarkröfurnar til fulls. Hitt er
að taka erlent lán. Mönnum virðist ekki detta í hug, að
Seðlabankinn geti veitt einhverja úrlausn í bili, eins og
hann veitir ríkissjóði.
Fljótt á litið kann mönnum að þykja eðlilegra að fallast
á kröfurnar en að safna skuldum.
Pá sleppa menn að gera sér grein fyrir því, hverjir það
séu, sem eiga að borga reikninginn.
Fað eru heimilin í landinu að miklu eða mestu leyti.
Hver er svo staða þeirra til að rísa undir stórhækkuðum
orku- og hitunarkostnaði?
Staða fjölmargra þeirra er nú þannig, að þau verða að
safna skuldum, ef byrðarnar eru auknar.
Kaupbætur hafa verið stórskertar í þeim tilgangi að ná
niður verðbólgunni.
Verðhækkanir hafa samt orðið miklar, m.a. vegna
gengislækkunar og vegna þess, að hækkanir, sem höíðu
safnazt saman síðustu mánuði fyrir stjórnarskiptin, hafa
fyrst komið inn í útsöluverðiðeftir þau, sbr. búvöruverðið.
Undir þeim kringumstæðum, sem nú eru, er það
neyðarúrræði, sem ætti eftir að hefna sín, að auka byrði
heimilanna svo nokkru nemi. Opinberu fyrirtækin verða
því að dreifa álögunum, sem þau telja sig þurfa að fá, yfir
lengri tíma, þótt það kosti einhverja skuldasöfnun í bili.
Þessari stefnu fylgir ríkisstjórnin líka hvað ríkissjóð
varðar. Það verður mikill halli á rekstri hans á þessu ári.
Ríkisstjórnin kýs heldur að hafa halla en að leggja á meiri
skatta. Hún hefur meira að segja lækkað nokkra skatta,
þótt því fylgi skuldasöfnun á þessu ári.
Verðbólgunni verður ekki náð niður öðru vísi en að því
fylgi aukin byrði og jafnvel skuldasöfnun í bili fyrir marga
aðila. Heimilin hafa þegar tekið sitt, ríkið sjálft hefur
tekið sitt, en opinberu fyrirtækin verða að gera það einnig.
Byrðarnar, sem fylgja niðurfærslu verðbólgunnar, verða
að dreifast yfir lengri tíma. Það er ekki hægt að leggja þær
á allar í einu. Það gæti leitt til hreinnar upplausnar og gert
illt verra.
Söguskekkja
■ Það er slæm söguskekkja, sem stundum hefur sézt í
blöðum, að barátta íslendinga fyrir 200 mílna landhelgi
hafi hafizt í júlí 1973, þegar birt var áskorun í Mbl. frá
nokkrum mönnum um að lýst yrði yfir því, að íslendingar
myndu berjast fyrir 200 mílna fiskveiðilögsögu á væntan-
legri hafréttarráðstefnu.
Fyrir frumkvæði þáverandi ríkisstjórnar voru íslending-
ar áður búnir að lýsa yfir þessari stefnu sinni á alþjóðlegum
vettvangi. Peir gerðu það bæði í málflutningi og með
tillögugerð í undirbúningsnefnd hafréttarráðstefnunnar.
Fimmtíumenningarnir, sem skrifuðu undir umrædda
yfirlýsingu, gerðu því ekki annað en að árétta þá stefnu,
sem þáverandi ríkisstjórn var þegar búin að marka á
alþjóðlegum vettvangi.
Með þessu er ekki verið að gera lítið úr áskorun
fimmtíumenninganna. Hún var góður stuðningur við þá
stefnu, sem þegar var búið að marka. - Þ.|».
Htttmm FIMMTUDAGUR 28. JÚLÍ1983
skrifað og skraffað ' ■ ••
1 ÞJöðhagsstofnun kynnlr rlklsstfórn ný drög að þjóðhag ■VERÐBÓLGUHRAÐIK Iniður FYRIR 30% IN KOMINNl 1 ARSLOKl
■ Fyrirsögn í Tímanum í gær, þar sem kynnt var nýjasta spá Þjóöhagsstofnunar um verðbólguhraðann í lok ársins.
Verðbólguspá, mótmæli og
óskir um frekara samráð
■ Verkalýðsfélögin hafa að
undanfömu verið að segja
kjarasamningum sínum
lausum jafnframt því sem
samþykkt hafa verið ályktan-
ir um kjara- og efnahagsmál-
in. Sagt hefur verið frá þess-
um samþykktum í fjölmiðl-
um og eru þær því almenningi
kunnar.
í þessum samþykktum
verkalýðsfélaganna hefur
ansi oft kveðið við einn og
sama tóninn; fordæmingu á
aðgerðum núverandi ríkis-
stjómar, en minna fjallað um
það sem meiru máli skiptir
þó fyrir launafólk eins og alla
aðra landsmenn, þ.e. hvernig
skynsamlegt samstarf getur
1 tekist á milli stjórnvalda og
launþegahreyfinganna um
aðgerðir til að tryggja lífskjör
fólksins í landinu og bæta kjör
þess á komandi árum.
Stundum hefur þó í sam-
þykktum verkalýðsfélaganna
verið vikið að þessu og er það
ánægjulegt. Nýjasta dæmið
um þetta er samþykkt sem
,gerð var einróma á fundi í
Verkalýðsfélagi Borgarness
á þriðjudagskvöldið. Hún er
svohljóðandi:
„Fundur haldinn í Verka-
lýðsfélagi Borgarness
26.07.1983, telur að óðaverð-.
bólgan sem geisar, stefni lífs-
kjörum og atvinnuöryggi al-
þýðu manna í hættu, því er
nauðsynlegt að þjóðarsam-
staða náist um cfnahags-og
atvinnumálastefnu, sem miði
að því að draga úr verðbólgu
án þess að til atvinnuleysis
komi.
Meinið verður ekki læknað
til langframa með því að
skerða kaupmátt láglauna-
fólks, nc heldur mcð því að
virða ekki samningsrétt.
Fundurinn hvetur til þess,
að nú þegar verði teknar upp
viðræður stjórnvalda og
verkalýðshreyfingar, sem
miði að endurskoðun bráða-
birgðalaganna þannig að
samningsréttur verði frjáls.
Jafnframt verði hafið raun-
hæft samráð stjórnvalda og
verkalýðshreyfingar um
mótun efnahags-og atvinnu-
stefnu til lengri tíma. Höfuð-
áhersla verði lögð á að full
atvinna haldist. Dregið verði
úr verðbólgu. Gerðar ráð-
stafanir til að bæta láglauna-
fólki þá miklu kjaraskerö-
ingu, sem það hefur orðið
fyrir. Verðhækkanir verði
stöðvaðar eða úr þeim
dregið, sem frekast er unnt
næstu mánuði. Fundurinn
telur að efnahagsvandinn
verði aldrei leystur til fram-
búðar nema með góðu sam-
starfi við samtök launa-
fólks,“
í þessari samþykkt er tekið
á kjarna málsins og hvatt til
þess að raunhæft samráð
stjórnvalda og verkalýðs-
hreyfingarinnar komist á um
mótun efnahags- og atvinnu-
stefnu til lengri tíma. Þetta er
einmitt það, sem Steingrímur
Hermannsson, forsætisráð-
herra, hefur stefnt að - og
reyndar þegar hafið með
fyrsta samráðsfundi sínum
með aðilum vinnumarkaðar-
ins. Það hafa hins vegar ekki
allir verkalýðsforingjar tekið
þeim tilraunum til samráðs
sem skyldi, en vonandi sjá
þeir að sér og átta sig á því,
að með slíku samráði er væn-
legast að ná þeim árangri
sem þjóðinni allri er fyrir
bestu og tryggja að hann
verði varanlegur. Verkalýðs-
félag Borgarness á því lof
skilið fyrir að hafa svo tví-
mælalaust bent á þá braut,
sem æskilegt er að farin verði
ef hafa á þjóðarhagsmuni að
leiðarljósi.
Verðbolgu-
hraðinn 30% um
aramotin?
Það þarf enginn að fara í
grafgötur með það, að þær
fórnir, sem landsmenn hafa
þurft að færa að undanförnu
til að ná niður verðbólgunni
og koma í veg fyrir fjöldaat-
vinnuleysi, eru þungbærar.
Þjóðin er hins vegar tvímæla-
laust reiðubúin að bera þess-
ar byrðar ef tvennt er alveg
Ijóst. Annars vegar að byrð-
unum sé réttlátlega skipt, og
hins vegar að þessar fórnir
beri tilætlaðan árangur.
Vafalaust verða menn
seint sammála um, hvort
byrðunum hefur verið eða
verður réttlátlega skipt, þótt
vissulega hafi verið gerðar
ýmsar tilraunir til þess að
þeir, sem minna mega sín,
beri minnstu byrðarnar. Um
hitt atriðið, hvort tilætlaður
árangur næst eða ekki, ættu
hins vegar að verða minni
deilur, Það kemur einfald-
lega í Ijós á sínum tíma þegar
sérfræðingar Þjóðhagsstofn-
unar gera dæmið upp tölu-
lega og niðurstaðan liggur
fyrir.
Eins og skýrt var frá t'
Tímanum í gær, gera nýjustu
spár Þjóðhagsstofnunar ráð
fyrir að verðbólguhraðinn
verði kominn niður fyrir 30%
um áramótin. Þegar slíkur
verðbólguhraði er borinn
saman við þau hátt á annað
hundrað prósent, sem verð-
bólgan hefði stefnt í ef ekkert
hefði verið að gert í lok
mafmánaðar, er auðvitað
augljóst mál, að hér yrði um
mjög mikilsverðan árangur
að ræða, ef þessi spá rætist.
.Þá myndu allir landsmenn
sjá, að fórnirnar hefðu borið
árangur.
Það mun hafa verið Harold
Wilson, sá slungni breski
stjórnmálamaður, sem eitt
sinn sagði, að vika væri
langur tími í stjórnmálum.
Til áramótanna eru fimm
mánuðir, og margt getur
gerst á þeim tíma, sem breytir
spám Þjóðhagsstofnunar.
Mestu skiptir þar vafalaust
hvort stjórnvöld fá frið til
þess að sýna þennan árangur
í verki, og hvort nægileg
samstaða verður innan
stjórnarliðsins. í sumum
stjórnarandstöðublöðum er
sífellt verið að reyna að efna
til deilna og ófriðar milli
stjórnaraðilanna, sem til-
heyra jú mjög ólíkum stjórn-
málaflokkum og eiga því um
margt erfitt með að starfa
saman. En auðvitað mega
menn ekki láta slíkt bera sig
út af þeirri leið sem mörkuð
hefur verið og sem fylgja
verður þar til árangurinn ligg-
ur fyrir. Og það er engin
ástæða til að ætla annað en
að sá sé einbeittur ásetningur
forsætisráðherra og annarra
þeirra, sem fara með ráð-
herraembætti - hversu erfitt
sem það kann stundum að
vera að standa fast á hinni
mörkuðu stefnu. Það er ein-
mitt á slíkum stundum sem
reynir á manndóm stjórn-
málamanna.
Stjórnvöld og
vísitalan
Eitt af því, sem einkennt
hefur sögu vísitölukerfisins
hér á landi, er að ríkisstjórnir
á hverjum tíma, hvernig svo
sem þær hafa verið samsettar
pólitískt, hafa meira og
minna krukkað í vísitöluna,
eins og það hefur verið
kallað.
Nýlega birtist í Félagstíð-
indum Starfsmannafélags
ríkisstofnana, sem er lang-
stærst aðildarfélaga BSRB,
tafla sem birt er hér á síð-
unni. Þar er nákvæmlega tí-
undað hvernig stjórnvöld
hafa skert verðbætur á laun
allt frá því í maí 1979 fram til
maí 1983 þegar vísitölubind-
ingin var afnumin um tíma.
Þetta yfirlit sýnir glögglega,
að oft hefur verið rækilega
krukkað í vísitöluna og það
af minna tilefni en á síðast-
liðnu vori, þegar minnkandi
þjóðartekjur og óðaverð-
bólga ógnuðu atvinnuöryggi
landsmanna.
Þessar staðreyndir væri
öllum hollt að hafa í huga
þegar vandlætingarsvipan er
reidd sem hæst til lofts.
-ESJ.
Skerðing verðbóta á laun skv. „Ólafslögum" Lög nr. 13 frá 10. apr. 1979) Önnur skerðing og verðbætur alls
Maí Ág. Nóv. Febr. Maí Ág. Nóv. Febr. Maí Ág- Nóv. Febr. Maí Ág. Nóv. Febr. Maí
1979 1979 1979 1980 1980 1980 1980 1981 1981 1981 1981 1982 1982 1982 1982 1983 1983

framfœrsluvisitölu % 12,38 [13,57 15,86 9,13 13,23 10,12 10,86 14,32 8,02 8,96 9,92 9,72 10,87 11,79 17,51 15,15 23,38
Frá dregst: %
a) Búvörufrádráttur 0,58 0,96 0,91 0,98 0,61 0,83 0,69 1,32 0,86 0,51 0,60 0,99 0,45 1,32
b) Hækkun tóbaks
og áfengis — 0,81 0,52 0,63 0,72 0,61 0,18 0,89 0,75 0,52 0,54 0,61 0,39 0,70
c) Jafngildi viðbótarfjár-
veitingar til hækkunar
olíustyrks 0,40 0,81 — — 0,20 — — —
d) Frádráttur v/rýmunar
viðskiptakjara
(eða viðbót) 2,63 1,82 1,22 0,85 — 0,11 0,47 +0,84 0,60 +0,49 0,25 0,48 +0,43 +0,63
Frádráttur alls skv.
Ólafslögum 3,61 4,40 2,65 2,46 1,53 1,55 1,34 1,37 2,21 0,54 1,39 2,08 0,41 1,39
Annar frádráttur: 7,00 2,90 7,71 13,99
Verðótahækkun 9,22
launa % 11,40 9,17 13,21 6,67 11,70 8,57 9,52 5,95 8,10 8,92 9,92 7,51 10,33 7,50 7,72 14,74 8,00
1. I mai 1979 voru verðbótahakkanir misháar - frá 11.40% fyrir þá lagra launuðu en 9.22%
fyrir launþega með meðallaun og hærri. 2. I febrúar 1981 er krukkað i kaupið með sérstökum
bráðabirgðalögum en i kjölfar þess kcmu 3 verðbótatimabil - mai 1981 , ágúst 1981 og róv 1981
meó fullri og óskertri framfærsluvisitölu. 3. I ágúst 1982 og nóv. 1982 er enn krukkað i
verðbæturnar meó bráóabirgðalögum. 4. I mai 1983 er kcmin ný rikisstjórn sem ekkert hefur
lasrt og gerir enn betur i krukkinu: 13. 99% kjaraskerðing. 5. I 14 skifti virka ákvæði Ölafs -
laga til skerðingar en 4 sinnum virkaði viðskiptakjaravisitalan til rBáckunar.
■ Þessi tafla og meðfylgjandi skýringar birtust í síðasta tölublaði Félagstíðinda Starfsmannafélags ríkisstofnana, og sýnir
glögglega, að skerðing launa með lagaboði er ekki nýtt fyrirbrigði hér á landi - það hefur frekar verið regla en undantekning
undanfarin ár.