Tíminn - 29.07.1983, Blaðsíða 8

8
FÖSTUDAGUR 29. JÚLÍ1983
9
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gísli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Ragnar Snorri Magnússon. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V.
Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrlmsson.
Umsjónarmaður Helgar-Tímans: Atli Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir,
Bjarghildur Stefánsdóttir, Friðrik Indriðason, Guðmundur Sv. Hermannsson, Guðmundur i
Magnússon, Heiður Helgadóttir, Jón Guðni Kristjánsson,
Jón Ólafsson, Kristín Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (Iþróttir), Skafti Jónsson, Sonja 1
Jónsdóttir, Þorvaldur Bragason. Útlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnssson.
Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir.
Prófarkir: Kristín Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir, Sigurður Jónsson.
Ritstjórn skrifstofur og auglýsingar: Síðumúla 15, Reykjavfk. Sfml: 86300. Auglýsingasimi
18300. Kvöldsímar: 86387 og 86306.
Verð í lausasölu 18.00, en 20.00 um helgar. Áskrift á mánuði kr. 230.00. .
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent hf.
Viöskiptin við
Sovétrlkin
■ Um þessar mundir eru^ liðin 30 ár frá undirritun
viðskiptasamningsins milli íslands og Sovétríkjanna. í
blaðaviðtölum, sem nýlega hafa birzt við nokkra þeirra, sem
hafa mesta þekkingu á hvernig viðskipti hafa þróazt á
grundvelli samningsins, kemur glöggt í ljós, að þau hafa verið
hagstæð báðum löndunum.
Tildrög samningsins voru þau, að Bretar höfðu sett
löndunarbann á íslenzkar sjávarafurðir vegna útfærslu
fiskveiðilögsögunnar í 4 mílur. íslendingar urðu því að leita
nýrra markaða og hvíldi það mjög á utanríkisráðherranum,
Bjarna Benediktssyni. Þetta bar m.a. þann árangur, að 1.
ágúst 1953 var undirritaður í Moskvu viðskiptasamningur
íslands og Sovétríkjanna, sem fól í sér stóraukin viðskipti
milli landanna og leysti ísland undan oki löndunarbannsins.
Ýmsir óttuðust þá, að hér væri aðeins um bráðabirgðavið-
skipti að ræða, sem ættu rætur að rekja til löndunarbannsins.
Svo hefur ekki orðið, heldur hafa viðskiptin haldizt áfram,
án þess að stjórnmál hafi blandazt inní þau.
Arna Finnbjörnssyni, forstjóra Sölumiðstöðvar hraðfrysti-
húsanna, farast þannig orð í áðurnefndu blaðaviðtali um
þessi viðskipti:
„Viðskiptatengslin við Sovétríkin hafa verið traust ög
árviss allt þetta þrjátíu ára tímabil. Að vísu hafa orðið
nokkrar sveiflur í útflutningnum, sem orsakazt hafa af
mismunandi aflabrögðum og samsetningu afla. Síðari árin
hafa viðskiptin sífellt verið að aukast vegna þarfa íslendinga
fyrir stærri markaði en fyrr, einkum fyrir karfaaflann.
Sovétríkin kaupa nú meira af þessum fiski af íslendingum en
nokkurt annað land og sama má segja um grálúðu, flatfisk
og fisk þann, sem fluttur er út heilfrystur. A síðastliðnu ári
nam heildarútflutningur freðfisks frá Islandi til Sovétríkjanna
23.500 tonnum. Útflutningur á þessu ári er þegar orðinn
svipaður og allt árið í fyrra, þannig að við vildum selja þangað
verulegt magn til viðbótar síðari hluta yfirstandandi árs.“
Vilhjálmi Jónssyni forstjóra Olíufélagsins farast svo orð:
„Þessi samningur var ómetanleg hjálp fyrir íslendinga í
þeirra fyrsta landhelgisstríði við Breta, sem lauk á árinu 1956
með fullum sigri íslendinga í þessum fyrsta áfanga í baráttu
þeirra í hafréttarmálum.
Allt frá þessum tíma tel ég, að það hafi verið mjög
mikilvægt, svo ekki sé meira sagt, fyrir íslenzkt efnahagslíf
að geta selt til Sovétríkjanna íslenzkar sjávarafurðir og
iðnaðarvörur og um leið tryggja íslandi verulegan hluta af
þörfum landsins fyrir olíuvörur.
Að því er snertir vörugæði, þá hafa engin vandamál komið
upp og olíuvörur frá Sovétríkjunum ávallt staðizt þær
gæðakröfur, sem um hefur verið samið í olíusamningum.
Mér virðist að forráðamenn og starfsmenn Sovétnefteexport
hafi ávallt lagt sig fram um að mæta óskum íslenzku
olíufélaganna og sýnt liðlegheit í öllum viðskiptum.“
Erlendur Einarsson, forstjóri SÍS, víkur m.a. að því, að
viðskipti SÍS við Sovétríkin hafi reynzt iðnaðarfyrirtækjUm
þess hagstæð. Hann segir síðan m.a. um sölu sjávarafurða:
„Er óhætt að fullyrða, að freðfiskviðskiptin við Sovétríkin
eru íslenzkum sjávarútvegi afar þýðingarmikil. Má marka
þessa þýðingu af því, að Sovétríkin hafa hin síðari ár verið
annar stærsti freðfiskmarkaður íslendinga.“
Þórhalli Asgeirssyni, ráðuneytisstjóra í viðskiptaráðuneyt-
inu, farast þannig orð:
„Ég er þeirrar skoðunar, að sovézk stjórnvöld sem og þau
íslenzku hafi gætt þess vel og vandlega að framkvæma gerða
viðskiptasamninga. Það er einnig skoðun þeirra íslenzkra
aðila, sem skipt hafa við Sovétríkin, að sovézk viðskiptafyr-
irtæki hafi reynzt áreiðanleg í viðskiptum og hafi framkvæmd
þeirra á gerðum samningum jafnan verið óaðfinnanleg.“
Allir eru þessir menn þeirrar skoðunar, að það sé
íslendingum hagkvæmt, að viðskipti við Sovétríkin haldist og
aukist eftir því, sem aðstæður leyfa. Vissulega hafa íslending-
ar notið góðs af frumkvæði þeirra, sem beittu sér fyrir
viðskiptasamningnum við Sovétríkin 1953.
- Þ.Þ
___________________
skrifað og skrafad
■ í „Degi“ á Akureyri
var um daginn fjallað í
forystugrein um svo-
nefndan orkuiðnað hér-
lendis og þá umræðu,
sem fram hefur farið að
undanförnu um það efni.
Segir þar, að það sé
„ekki langt frá því að í
þessari umræðu gæti
nokkurrar múgsefjunar,
þar sem orkuiðnaður sé
lausnarorð, sem allan
vanda leysi.“
í framhaldi af þessum
orðum segir leiðara-
höfundur „Dags“:
■ Járnblendiverksmiðjan - dæmi um orkufrekan iðnað í
landinu.
mcnntunar og laga-
legrar aðstoðar.
3. Móttakandi verður
að berjast við rót hins
raunverulega kyn-
þáttamisréttis en ekki
aðeins lina þjáning-
arnar sem það skapar.
Gert er ráð fyrir því
að aðrir aðilar innan
Alkirkjuráðsins sinni
þeim verkefnum.
4. Fjárstuðningurinn
er veittur í trausti þess
að hann verði notaður
eins og um var beðið.
5. Suður Afríka hafi
Hefðbundnar atvinnugreinar
áfram grunnur atvinnulífsins
„1. Forsenda orku-
freks iðnaðar hlýtur að
vera sú að við fáum við-
unandi verð fyrir ork-
una. Orkan er jú sú
auðlind sem við erum að
koma í verð. Ekki virðist
líklegt, að orkukaupend-
ur standi í biðröðum við
dyrnar hjá okkur þegar
lönd sem liggja nær aðal-
markaðssvæðum afurða
orkuiðnaðar bjóða nú
orku á meira en helmingi
lægra verði en við teljum
okkur þurfa að fá.
2. Hvert starf í orku-
iðnaði krefst það mikillar
fjárfestingar (30 sinnum
meira en í almennumj
iðnaði) að íslendingar
hljóta að fara varlega í
þessum efnum ef þeir
vilja ekki eiga of mikið
undir erlendum lána-
drottnum og auðhr jngum
og stofna þannig efna-
hagslegu sjálfstæði sínu í
hættu.
3. Það er Ijóst, að þó
að ráðist verði í allar þær
stórvirkjanir sem nú eru
á prjónunum og sú orka,
sem frá þeim kemur og
ekki fer til almennra j
nota, verði notuð til orku-
iðnaðar, að þá munu þau j
iðjuver ekki veita nema;
litlum hluta þeirra sem;
koma út á vinnumarkað-
inn á umræddum tímaj
atvinnu.
4. Þá verður ekki horft i
framhjá því að orkuiðn-,
aðifylgirundantekninga- j
lítið mengun. Að vísu
hefur mengunarvörnum
fleygt fram á síðustu
árum, en engu að síður
væri það sjálfsblekking
að halda fram að til séu
mengunarlaus fyrirtæki
á borð við álver. Þess
vegna verður öll ákvörð-
unartaka að byggjast á
undangenginni umhverf-1
isrannsókn. Ef við lítum
okkur nær þá má ekki
undir nokkrum kringum-
stæðum stofna jafn var-
anlegri náttúruauðs-
uppsprettu og Eyjafjarð-
arsvæðinu í hættu vegna
hverfulla stundarhags-
muna.
Með þetta í huga ætti
að vera ljóst að orkusala
og orkuiðnaður getur'
aldrei orðið neinn töfra-
sproti í íslensku atvinnu-
lífí. En ef haldið verður
á þessum málum með
gætni og skynsemi þá
geta þessar greinar rennt
stoð undir atvinnulíf
okkar og þar er vissulega
þörf meiri fjölbreytni en
nú er. Eftir sem áður
hlýtur grunnurinn að ís-
lensku atvinnulífí að vera
hinar hefðbundnu at-
vinnugreinar með vaxt-
arbroddinn í almennum
iðnaði, sem byggi eftir
föngum á íslenskum að-
föngum og fyrst og
fremst á íslenskum dugn-
aði og íslensku hugviti.“
Baráttan
gegn kyn-
þáttamis-
rétti
Um þessar mundir
stendur yfir í Kanada
heimsþing Alkirkjuráðs-
ins, sem svo er nefnt, en
innan þess starfa hinar
ólíku kirkjudeildir sam-
an að margvíslegum mál-
efnum.
Starfsemi Alkirkju-
ráðsins á sviði baráttu
gegn kynþáttamisrétti
hefur valdið deilum víða,
þar sem sumum hefur
þótt að ráðið gengi þar
lengra en rétt væri. Mun
hjálpræðisherinn hafa
sagt sig úr ráðinu af þess-
um sökum.
Séra Bernharður
Guðmundsson, frétta-
fulltrúi þjóðkirkjunnar,
skrifar grein um þennan
þátt í starfsemi ráðsins í
Kirkjuritið, og gefur þar
stutt yfirlit um baráttu
Alkirkjuráðsins gegn
kynþáttamisréttinu. Fara
hér á eftir kaflar úr grein
séra Bernharðs.
Frá orðum
til athafna
1969
„Árið 1969 var sett
upp sérstök undirdeild
Alkirkjuráðsins sem oft
er kölluð PCR (Program
to Combat Racism) og
þar með urðu nokkur
skil í sögu þess. Allt frá
upphafí, hafði Alkirkju-
ráðið fjallað mikið um
kynþáttavandamálið og
sent frá sér ýmsar álykt-
anir og annað lesefni.
Með stofnun PCR var
horfíð frá orðum til
verka.
Kynþáttavandamál
eru með einhverjum
hætti hvarvetna í heimin-
um og ráðið samþykkti
að út frá þeim skilningi
skyldi að málinu staðið.
Lögð skyldi áhersla á
baráttuna gegn kynþátta-
hatri hvíta fólksins, sem
væri hættulegasta form
hins svokallaða rasisma,
vegna þeirra auðæva og
valda sem kúgun annarra
kynþátta færir hvíta
manninum. Einnig skyldi
leggja mikla áherslu á
baráttu gegn kynþátta-
misrétti eins og það birt-
ist í stofnunum hinna
fjárhagslegu og pólitísku
valdakerfa.
Um starfsemi þessarar
undirdeildar Alkirkju-
ráðsins, PCR, segir séra
Bernharður m.a. eftir-
farandi:
1. Rannsóknir og út-
gáfumál.
All miklar rann-
sóknir hafa farið fram
á aðstæðum ýmissa
hópa, svo sem frum-
byggja Ástralíu eða
svertingja í Suður
Afríku. Niðurstöður
hafa verið gefnar út í
bókarformi og þannig
kynntar kirkjum
heimsins. Sumar
þeirra hafa leitt til
mikilvægra ákvarð-
ana Alkirkjuráðsins.
2. Verkefnaskrá.
Árlega sendir PCR
lista til aðildarkirkna
yfir þau verkefni sem
hinar ýmsu kirkjur
vinna að til þess að
berjast gegn kyn-
þáttamisrétti. Er
öðrum kirkjum gefínn
kostur á að styrkja
viðkomandi verkefni
eða stofna til svipaðra
á heimaslóðum.
Dæmi má nefna:
Rannsókn þýsku kirkj-
unnar á kynþáttafor-
dómum í skólabók-
um.
3. Hjálparsjóðurinn.
Þessi þáttur starfs-
ins hefur yfirleitt hlot-
ið alla athygli þeirra
sem utan við standa,
þannig að fæstir vita
um hina þætti starf-
seminnar.
Hjálparsjóðnum
eru ætluð tvö megin
verkefni:
a. að styðja hópa sem
búa við kynþátta-
kúgun.
b. að styðja hópa sem
vinna í þágu kúg-
aðra hópa.
Til þess að hljóta
stuðning frá hjálpar-
sjóðnum, verða mót-
takendur að uppfylla
eftirfarandi skilyrði:
1. Takmark hópsins
má ekki brjóta í bága
við almenna stefnu
Alkirkjuráðsins.
2. Fénu skal varið til
hjálparstarfs, svo sem
heilbrigðisþjónustu, |
forgang um stuðning
sjóðsins fyrst um
sinn.“
Gagnrýnin
og svör við
henni
Síðar í grein sinni segir
séra Bernharður m.a.:
„Meginhugsunin að
baki hjálparsjóðnum er
hugmyndin um vald-
dreifingu.
Upphæðin sem sjóður-
inn ræður yfír er mjög
lítil tiltölulega og stuðn-
ingurinn sem þannig fæst
fjárhagslega varla um-
talsverður. Hér er hins
vegar um að ræða tákn
um samstöðu frá hinni
alþjóðlegu ekumenisku
hreyfíngu með þeim sem
búa við kynþáttakúgun,
og í því felst mikill and-
legur stuðningur. Fjár-
munir sjóðsins koma sem
frjáls framlög frá ýmsum
kirkjulegum samtökum
og stofnunum auk einka-
aðila, og slíkar gjafír hafa
ævinlega áhrif á gefand-
ann, hann vaknar til vax-
andi meðvitundar um
ástand mála.
Ekkert eftirlit er með
því hversu móttakendur
nota fjárstuðninginn.
Með því er lögð áhersla
á mikilvægi og gildi þess
aðila og réttar hans til
eigin ákvarðana. Þetta
er mikilvæg regla, því að
þeir sem búa við kyn-
þáttakúgun þekkja fyrst
og fremst hið gagnstæða.
Gagnrýnin á PCR og
sérstaklega hjálparsjóð-
inn hefur beinst að
tveimur meginþattum.
1. Skorti á eftirliti með
notkun fjárins.
2. Stuðningi við frelsis-
samtök sem hafa
fundið sig tilneydd til
þess að grípa til
vopna.
Þessari gagnrýni hefur
verið svarað m.a. með
því að benda á síðustu
heimstyrjöld. Þá studdu
kirkjulegar stofnanir
frelsisbaráttu, t.d.
Norðmanna gegn nasist-
um og sá stuðningur hafí
ekki verið ósvipaður
þeim sem nú er veittur í
löndum Suður-Afríku.
Þá er bent á, að eftirlit
með gjafafé valdi því að
ekki sé lengur um jafn-
ingja að ræða, þiggjand-
inn er settur skör lægra,
og í kirkjulegu starfi er
það ósamræmanlegt
kristnum mannskiln-
ingi.“