Tíminn - 16.08.1983, Blaðsíða 5
ÞRIÐJUDAGUR 16. ÁGÚST 1983
5
menningarmál
POMM POMM ASTIN!
— Stúdentaleikhúsið sýnir Elskendurna í metró
Stúdentaleikhúsið sýnir
Elskendurna í metró eftir
Jean Tardieu. Þýtt hefur
Böðvar Guðmundsson.
Leikmynd, búningar Karl
Aspeiund o.fl. Lýsing Lár-
us Björnsson, Egill Arn-
arsson. Leikhljóð, tónlist
Kjartan Ólafsson. Leik-
stjóri Andrés Sigurvins-
son.
■ Heyrt á frumsýningarkvöldi, síðast-
liðinn sunnudag:
„Fannst þér ekki gaman?“
„Jú. En ef þú spyrðir mig hvað hefði
verið hér á seyði þá yrði ég áð svara
alveg blátt áfram: Ég veit það ekki.“
„Svoleiðis er það líka í rnetró."
Þetta var sem sé sigld manneskja, hin
fyrri, nema hún hafi sett samasem-merki
milli metró og SVR. En svarið er glúrið:
Svoleiðis er það í metró. Það var snjallt
af Jean Tardieu að láta leik sinn gerast í
metró því eðli mannlegra samskipta - í
öllum sínum kulda, frústrasjónum og
misskilningi - birtist sjaldan skýrar en í
einöngruðum metró-kerfum stórborg-
anna. Yfirborðsmennskan kristallast
neðanjarðar. Og það ætti að vera með
öllu óþarft að taka fram að vitanlega er
skírskotun þessa leikrits miklu víðari -
höfundurinn á náttúrlega við mannfélag-
ið, mennina, í heild sinni, eða ætti ég að
segja ...massa.
Jean þessi Tardieu er vísast lítið
þekktur hér á landi og svo mun vera
víðar. Esslin kallar hann leikskáld leik-
skáldanna, mikilvægan brautryðjanda
sem hafi með tilraunastarfsemi sinni
sýnt fram á hvað gera mátti með leiksvið-
ið (og ekki síður hvað ekki mátti gera),
en segir að mörg verka hans séu heldur
ekki mikið meira en tilraunastarfsemi.
Hann var annars samtímamaður absúrd-
istanna, fór jafnvel af stað á undan
þeim flestum og í verkum hans (sem flest
munu vera afar stutt) koma fyrst fram
ýmsar þær hugmyndir, sitúasjónir, til-
raunir sem síðar áttu eftir að gera sig
gildandi í verkum Ionescos, Genets og
þeirra fugla. Elskendurnir í metró er í
hópi þekktustu verka hans og eftir
sýninguna úti í Stúdentaleikhúsi er ég
ekki í vafa um að það stendur fyllilega
fyrir sínu.
Mannleg samskipti; Tardieu kannar
þau gegnum sjóngler tungumálsins, eða
er hann ef til vill að rannsaka tungumálið
með þvf að gaumgæfa hvernig fólk notar
það sín á milli? Altént: hlusið vel. Það
eru elskendur í metró sem í upphafi vilja
renna saman í eitt; síðar kemur í ljós að
það er ekki auðvelt fyrir mig að vera þú,
hvað þá fyrir þig að vera ég og svo
framvegis; hún leggur á flótta og hann
eltir. Milli þess sem þau eigast við sjáum
við aðra farþega metró-kerfisins á ferð
og flugi - þar er misjafn sauður og hver
og einn virðist tala sitt eigið mál og svo
tala allir þvers og kruss og á skjön. Hin
Ijóðræna mállýska elskendanna virðist
ekki ætla að duga þeim neitt betur- hún
dugar hins vegar sem mál uppi á sviði.
En sem sagt: hlustið vel. Þó ekki sé ég
kunnugur þessu verki á frummáli sínu er
það trúa mín að Böðvar Guðmundsson
hafi þýtt það öldungis listavel og vek þá
einkum athygli á samræðum elskend-
anna skömmu fyrir hlé.
Þetta verk skiptist nokkuð í tvö horn,
fyrir og eftir hlé. Fyrri partur gerist á
brautarpalli og þar er sem sé alls konar
fólk að hendast fram og til baka; í síðari
hlutanum er Hann að reyna að komast
til elskunnar sinnar gegnum mannþröng-
ina í lestarvagni og sú hætta er stöðugt
yfirvofandi að þau glati sálu sinni af
nánum kynnum við grímuklæddan
massann. En allt fer vel að lokum...
Fyrri hlutinn er settur upp um allt hús
- meðan áhorfendur bíða þess að komast
í sæti sín eru leikarar á þönum uppi á
svölum, síðan er leikið í öllum hornum
og úti líka. í þessum fyrri hluta er margt
prýðisvel gert, flest atríðin konunglega
skemmtileg (svo sem samtal tveggja
herramanna og síðar tveggja útlendra
kvenna og túlks) en ég er samt ekki frá
því að þessi fyrri hluti hefði geta orðið
enn sterkari. Hann er leikinn á töluvert
ýktan hátt sem vekur oft verðskuldaðan
hlátur en dregur stundum úr inniföldum
fáránleikanum. Það er eftir hlé sem
sýningin rís virkilega hátt; með sam-
ræðum Hans við lestarfarþegana og
skeytasendingum elskendanna. Með
logandi trén í augsýn verður ekki veikur
punktur í þessum parti og þarna verður
ekki aðeins fáránléikinn, heldur beinlín-
is hryllileikinn óhugnanlega ljós. Þarna
hefur leikstjórinn Andrés Sigurvinsson
unnið ekki svo lítið afrek - þetta er,
frómt frá sagt - eitthvert eftirminnileg-
asta atriði sem ég man eftir hér - og læt
mig engu varða þó Andrés óttist oflof!
Fleiri koma við sögu. Karl Aspelund,
hefur ásamt fjölmennum hópi aðstoð-
armanna, skapað mjög skemmtilega
leikmynd sem að vísu verður ekki sér-
lega áberandi; búningar og grímur koma
sem því nemur sterkar út. Leikhljóð,
eingöngu úr mannsröddum, hefur Kjart-
an Ólafsson búið til - brillerar. Leikend-
ur eru fjölmargir og fara sumir með fleiri
en eitt hlutverk: Hafliöi Helgason,
Magnús Hákonarson, Erla Ruth Hákon-
ardóttir, Ingileif Thorlacius, HansGúst-
afsson, Erla R. Harðardóttir, Guðjón
Sigvaldason, Rósa M. Guðnadóttir,
Magnús Loftsson, Einar Már Sigurðs-
son, Bylgja Scheving, Stefán Jónsson,
Þóra L. Pétursdóttir, Arna M. Gunnars-
dóttir, Halldór Ólafsson, Þröstur Guð-
bjartsson, Ingibjörg Björnsdóttir- með
fyrrgreindum fyrirvara um ýkjukenndan
leikstíl í fyrri hlutanum þykir mér þessi
hópur standa sig giska vcl og þá ckki síst
þau Þorvaldur ÞorstcinssonogSvanhild-
ur Óskarsdóttir í hlutverkum clskend-
anna.
Ég tók að mér, sem aldrei skyldi verið
hafa, að skrifa um leikhús hér í Tíman-
um en nú þykir mér mál að linni, og þó
fyrr hefði verið! - þetta er hið síðasta af
því tagi. Og Elskendurnir í metró er
ckki slæmt stykki að enda á: þetta er
mctnaðarfull sýning scm fæstir skyldu
lata framhjá sér fara.
-'J-
lllugi Jökulsson
skrifar um leikhús
fréttir
Hafrannsóknarstofnun:
ÞRIR MJOG UMFANGSMIKL-
IR RANNSÖKNARLÐRANGRAR
— Niðurstöður ættu að liggja fyrir fyrri hluta septembermánaðar
■ í þessum mánuði verða farnir þrir
rannsóknarleiðangrar á vegum Hafrann-
sóknarstofnunar til að kanna útbreiðslu
og fjölda fiskseiða á Islandsmiðum, í
Grænlandshafi og við Austur-Grænland.
Með slíkum athugunum er talið að fyrsta
vísbending fáist um hlutfallslegan styrk-
leika árgangs ársins 1983, t.d. ýsu, loðnu
og karfa. Þá verða um leið gerðar
margar aðrar rannsóknir í þessum leið-
öngrum.
Á tímabilinu 8-26 ágúst mun rann-
sóknarskipið Hafþór rannsaka útbreiðslu
og fjölda fiskseiða í Grænlandshafi og
við Austur-Grænland. Þá verða athug-
aðar uppeldisstöðvar karfans við Austur-
Grænland, og ennfremur reynt að
merkja þorsk í því skyni að fylgjast með
væntanlegum göngum milli Austur-
Grænlands og Íslands.
Á tímabilinu 8.-31. ágúst mun rann-
sóknarskipið Árni Friðriksson kanna
útbreiðslu og fjölda seiða og ástand
sjávar við suður-, austur- og norðaustur-
land. í þeim leiðangri verða einnig
gerðar magnmælingar á kolmunna og er
það framlag Islendinga til alþjóðlegra
rannsókna á stærð kolmunnastofnsins
í norðaustanverðu Atlantshafi... í leið-
angrinum verður einnig könnuð útbreiðsla
og fjöldi síldarlirfa er klakist hafa út
við suðurströndina eftir hrygningu
sumargotssíldarinnar íslensku.
Síðast en ekki síst er það eitt af
verkefnum þessa leiðangurs að kanna
útbreiðslu og mergð loðnu út af norð-
austurlandi og austanverðu norðurlandi
allt norður undir 69. breiddarbaug.
Þriðji leiðangurinn verður farinn á
Bjarna Sæmundssyni dagana 15.-31.
ágúst. Þá verður hafsvæðið út af norð-
vestur og vestanverðu norðurlandi
kannað. Auk rannsókna á fiskveiðum
verða stundaðar umfangsmiklar sjórann-
sóknir, dýrasvif verður rannsakað og
síðast en ekki síst lögð mikil áhersla á
mælingar á loðnustofninum. Svipaður
leiðangur var farinn í fyrra og tókst þá í
fyrsta skipti að mæla hve mikið var af
eins árs gamalli loðnu hér við land, en
þetta verður reynt aftur nú. Ekki er enn
komin reynsla á þessar mælingar á
ungloðnunni er ef vel tekst til, myndu
slíkar mælingar gera Hafrannsóknar-
stofnun kleift að leggja fram tillögur um
leyfilegan hámarksafla af loðnu miklu
fyrr en unnt hefur verið fram til þessa.
Þá verður reynt að mæla hve mikið er
af eldri loðnu norðvestur af landinu og
mun rannsóknarskipið G.O. Sars gera
mælingar allt norður fyrir Jan Mayen.
Þá mun færeyska rannsóknarskipið
Magnús Heinason kanna djúpslóð norð-
austur og austur af landinu.
í þessum mánuði er r.s. Dröfn við
rannsóknir á hörpudiski sem beinast að
því að áætla stofnstærð og veiðiþol.
Einnig stundar skipið selarannsóknir og
reynt verður að merkja hrefnur.
Sameiginlegar niðurstöður þessara
rannsóknarleiðangra munu liggja fyrir í
fyrri hluta septembermánaðar eða fljót-
lega eftir að leiðöngrum lýkur.
- ÞB