Tíminn - 17.08.1983, Side 13
Verður hægt
að bæta
heilasköddun?
■ Lengi hefur veriö talið aö heila-
sköddun sé ólæknanleg, en það hefur nú
komið í Ijós að hægt er að bæta heila-
sköddun með réttum efnasamböndum
og í sumum tilfellum með því að græða
nýjar frumur í heilann. Það hefur komið
í Ijós í tilraunum með dýr að endurvöxtur
fruma getur bætt upp andlega starfsemi
og auk þess bætt minnið.
Hópur vísindamanna við Clark há-
skóla í Worcester í Bandaríkjunum
hefur unnið að því að endurbæta minni
í rottum, sem höfðu orðið fyrir heila-
sköddun. Ur þeim höfðu verið teknir
stórir hlutar úr þeim stað í heilanum, þar
sem minnið er. Það tók því þessar rottur
18 daga eða meira að læra að komast út
úr völundarhúsi til þess að ná sér í
vatnssopa. Venjulegar rottur læra þetta
á tveimur og hálfum degi.
Veiku rottunum voru fyrst gefin eggja-
hvítuefni, sem höfðu áhrif á taugavöxt-
inn. Síðan var grætt í heila þeirra
heilavefur á stærð við títuprjónshaus, en
heilavefurinn var tekinn úr heila heil-
brigðra rottufóstra. Notaðar voru fóst-
urfrumur vegna þess að í þeim er mikið
af vaxtarfrumum og þær samhæfast auð-
veldlega nýju umhverfi. Árangurinn af
tilrauninni var sá að heilasködduðu rott-
urnar lærðu nú að komast út úr völundar-
húsinu á 8ló degi. Þetta er að vísu mun
lengri tími en það tók heilbrigðu rotturn-
ar, en þó greinilega um framför að ræða.
Þessar rannsóknir benda til að meiri
möguleikar eru á að hægt sé að bæta
heilasköddun en áður hefurverið haldið.
Að sömu niðurstöðu hafa fleiri vísinda-
menn komist. Tilraunir hafa farið fram
á Elísabetar spítalanum í Washington
með að græða fósturfrumur í rottur, sem
hafa sjúkdómseinkenni, sem líkjast
Parkinsonsveiki í mönnum. Frumurnar,
sem græddar eru í rotturnar, geta fram-
leitt dopamíne, en það er nauðsynlegt
efni í heilanum, sem vantar í sjúku
rotturnar og einnig í heila þeirra sjúk-
linga, sem þjást af Parkinsonsveiki.
Vísindamennirnir telja því, að verði
svipuðum aðferðum beitt við menn, geti
á næstu 5 til 10 árum verið hægt að lækna
Parkinsonsveiki. Á sama hátt verði hægt
að lækna ýmsa aðra heila- og mænu-
sköddun m.a. MS (multiple Sclerosis)
En áður en hægt er að gera slíkar
tilraunir, verður að leysa ýmis siðferðileg
vandamál í sambandi við að nota fóstur
til slíkra tilrauna. Það mun þó kannskc
ekki nauðsynlegt, því að ef til vill er
hægt að taka frumur, sem framleiða
dopamine úr sjúklingnum sjálfum.
Einnig reyna vísindamenn að framleiða
þau efni á vísindalegan hátt, sem gefa
fósturfrumum hina læknandi eiginleika,
þ.e.a.s. þegar þeir hafa komist að því
hvaða efni er þar um að ræða, en þær
tilraunir taka vafalaust nokkur ár.
ÞRIR EINEGGJA
OG EINN STAKUR
Mörg
börn
í einu
Tveir strákar og
tvær stelpur
■ Þessir hamingjusömu foreldrar gátu
varla trúað því að þau væru svo lánsöm
að eignast fjögur myndarleg börn í einu.
Hjónin eru ensk og konan hafði tekið
frjósemislyf í fimm ár, þegar hún loks
varð ófrísk og eignaðist fjórburana, sem
eru tvær stúlkur og tveir drengir.
■ Taeko Hane, 32 ára gömul kona í
Japan, eignaðist nýlega þessa myndar-
legu fjórbura, sem allireru drengir. Þrír
drengjanna eru eineggja, þ.e. orðnir til
úr einu frjóvguðu eggi. Slík fjórburafæð-
ing er nær einstæð. I legi móðurinnar
hafa tvö egg frjóvgast og annað síðan
orðið að þremur einstaklingum. Móðirin
hafði engin frjósemislyf tekið og átti
fyrir 4 ára son og tveggja ára dóttur.
Foreldrarnir eru bæði yfir sig ánægð með
fjórburana og þakka guði fyrir slíka
hamingju. Einu erfiðleikarnirsem komu
í hug hinna hamingjusömu foreldra voru
þeir að erfitt yrði að þekkja drengina í
sundur svona fyrst í stað.
Drengirnir heita Akira (gáfaður),
Tsuyoshi (sterkur), Makoto (heiðar-
legur) og Takeshi (hraustur).
■ Davíð, Nicoletta, Jason, Emma,
Grant og Elísabet eru fyrstu sexburarnir,
sem vitað er um að hafi allir lifað. Þau
eru nú 10 ára gömul. Sexburarnir eiga
tvö eldri systkini 14 og 16 ára. Þeir búa
með foreldrum sínum og systk .um í
Cape Town í Suður-Afríku. Þau sjást
hér á myndinni með móður sinni, sem
segist þakklát forsjóninni fyrir að hafa
gefið sér svo yndisleg börn.
Eldhúshornið
Salatsósur
Þúsund eyjasósa
Saxið smátt 1 harðsoðið egg, 1 lítinn rauðan
piparávöxt, 6 grænar olívur og 1 lauk. Blandið þessu
saman við 4 kúfaðar matsk. majones, 1 sléttfulla
matsk. tómatsósu, 1 matsk. edik og krydd.
Jógúrtsósa
Skerið smátt [/i lítinn lauk. Blandið saman við
hreina jógúrt (200 gr.) bætið í Vi tesk. sykri, !4 tsk.
karrýdufti og 2 matsk. af smátt söxuðum myntu-
blöðum.
Piparrótarsósa með valhnetuni
Skerið smátt ca. 70 gr. valhnetur. Blandiðsaman við
1 kúfaða matsk. af piparrótarsósu (horseradish sósu),
2 matsk. af majónesi og 200 gr. af hreinni jógúrt.
Kúmensósa
Þeytið saman ca. 120 gr. af rjómaosti og 4 matsk.
mjólk. Blandið saman við Vi tsk. sykri, 2 tsk. kúmeni
og kryddi.
Salatsósur eru góðar með öllu grænmeti og best er
að búa þær til fyrirfram og geyma í ísskápnum, þar til
þær eru bornar fram.
Hrísgrjónaréttir
Hrísgrjónaréttur með fleski
200 gr. hrísgrjón,
salt og pipar eftir smekk,
50 gr. smjör,
4 harðsoðin egg, skorin í bita,
4 steiktar eða soðnar flesksneiðar, skornar í bita,
4 pylsur, soðnar og skornar í bita.
1-2 matsk. péturselja (persille)
Hrísgrjónin eru soðin, þar til þau eru mjúk. Vatnið
látið renna af þeim og þau krydduð eftir smekk.
Smjörið hrært saman viðogeinnigeggjunum, fleskinu,
pylsunum og péturseljunni. Allt hitað og síðan borið
fram með grófu brauði.
Kjúklingar með hrísgrjónum
6 kjúklingalæri,
3 kjúklingabrjóst, (tekin í helminga)
6 matsk. olívuolía,
1 stór laukur,
eitt hvítlauksrif,
400 gr. hrísgrjón
1 dós niðursoðnir (tómatar eða 4-5 tómatar skornir
smátt)
Vi 1. kjúklingasoð
örlítið saffron,
150 gr. baunir (frosnar)
150 gr. rækjur (frosnar)
Olían er hituð og kjúklingastykkin brúnuð. Laukur-
inn er skorinn niöur og brúnaður. Þá er bætt við
mörðum hvítlauk og hrísgrjónum og steikt í þrjár mín.
Þá er kjúklingastykkjunum bætt í, einnig tómötum
kjúklingasoðinu og saffron. Suðan látin koma upp og
er rétturinn soðinn í 15 mínútur. Þá er baununum og
rækjunum bætt út í og rétturinn soðinn í 10 mínútur í
viðbót.
Kýr óskast
Óska eftir góðum mjólkurkúm eða kvígum komn-
um að burði. Upplýsingar veitir Einar Helgason
Hálsi Öxnadal (sími um Akureyri)
Iþróttakennara
vantar
við grunnskóla Eyrarsveitar Grundarfirði. Nánari
upplýsingar gefur skólastjóri í síma 93-8619 og
93-8637.