Tíminn - 30.04.1986, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 30. apríl 1986
Tíminn 7
Haukur Sigurösson:
Opið bréf til
alþingismanna
Alþingismenn
Tilefni þessa bréfkorns er, að í
gær lauk vissu tímabili t sögu
fjölskyldu minnar.
Þetta tímabil má nefna húseig-
endatímabilið, þ.e. árin sem við
áttum íbúð (a.m.k. að nafninu til).
Við seldum nefnilega íbúðina okk-
ar og losuðum okkur við megnið af
skuldunum. Nú eigum við búslóð-
ina og bílinn, sem reyndar er
kominn nokkuð til ára sinna en í
allgóðu lagi. Svo standa á okkur
allnokkrar skuldir, sem eru að
upphæð þriðjungur til helmingur
af árstekjum fjölskyldunnar. Nú
verðum við á næstu dögum að leita
til ættingja og vina og fá lánuð veð,
því við verðum að fá einhvern tíma
til að greiða þessar skuldir niður,
og við eigum ekkert til að selja upp
í þær.
Það sem ég hef sagt hér á undan
er lýsing á ástandi, sem ég veit að
við í minni fjölskyldu erum ekki
ein um að glíma við, ég veit sjálfur
um nokkur dæmi og hef heyrt af
öðrum. Þetta ástand er ekki nýtt
og varð ekki til í gær. Það er orðið
nokkurra ára, og svona eftir á séð
alveg makalaust, að það varð.
„Því hefur verið haldið fram að
íslendingar beygi sig lítt fyrir
skynsamlegum rökum, fjármuna-
rökum varla heldur, en þó enn
síður fyrir rökum trúarinnar, en
leysi vandræði sín með því að
stunda orðheingilshátt og deila
um titlíngaskít sem ekki kemur
málinu við, en verði skelfingu
lostnir og setji hljóða hvenær sem
komið er að kjarna málsins."
(Halldór Laxness,
úr Innansveitarkróníku.)
Þessi tilvitnun í Innansveitar-
króníku hefur mér stundum komið
í hug á umliðnum misserum, þegar
ég hef heyrt eða séð frá ykkur,
þingmenn, í umræðum um þessi
vandamál. Ég tel nefnilega að á
háttvirtu Alþingi hafi í umræðum
æ ofan í æ verið vikist undan að
taka á kjarna málsins en stundaður
orðhengilsháttur og deilt um tittl-
ingaskít.
En þakka ber það sem vel er
gert, og þar á ég við hið nýja
frumvarp um húsnæðismál, en það
er stórt skref í rétta átt og með því
er reynt að taka á málum til
frambúðar. Þar er m.a. tekið á
sumu af því sem hópur áhugafólks
um úrbætur í húsnæðismálum hef-
ur verið að reyna að koma fram,
en öðrurn atriðum er sleppt. Þau
Nú veröum við á næstu
dögum að leita til ætt-
ingjaog vinaog fálán-
uð veð, því við verðum
að fá einhvern tíma til
að greiða þessar
skuldir niður, og við
eigum ekkert til að
selja upp í þær.
eru býsna veigamikil og snúa fyrst
og fremst að mér og mínum líkum,
en það er fólkið, sem hefur verið
að ganga í gegnum þessi vandamál
undanfarin ár. Þessi vandamál
urðu ekki hljóðbær að marki fyrr
en „Sigtúnshópurinn" fór af stað.
Þáttur hans er þakkarverður og
held ég, að hollt hcfði verið fyrir
okkur öll íslendinga, og ekki bara
baslarana í húsnæðisvandræðum,
ef þið, forsvarsmenn þjóðarinnar
hefðuð hlustað betur á þetta fólk,
og fyrr.
Þar sem ykkur er skiljanlega
ekki almennilega ljóst af skrifinu
hér á undan hvert vandamál mitt
og minna er, annað en það, að við
erum á hausnum, eins og sagt er
stundum, ætla ég að greina frá í
stuttu máli hvað gerðist í okkar
dæmi og hvers vegna.
Við hjónin festum kaup á okkar
fyrstu íbúð um mitt árið 1975 og
fluttum í hana tæpu ári seinna. Þá
voru vaxtaaukalánin að hefja sitt
skeið, en þau voru á þeim tíma
mjög slæmur kostur miðað við
víxlana, sem almennt gengu, eða
lánin með föstu vöxtunum.
Nú, við höguðum okkur eins og
aðrir, áttum ekki neitt og skulduð-
um námslán o.fl., en röltum okkur
til og keyptum íbúð.
í þá daga kom nefnilega aldrei
að skuldadögunum, því lántakinn
greiddi aldrei nema brot af því sem
hann fékk, til baka.
En ég þarf ekki að rekja þá sögu,
þið þekkið hana vafalaust, ágætu
þingmenn, og margir ykkar vænt-
anlega af eigin raun.
Jæja, lífið hélt áfram, og í árslok
1981 var svo komið að við áttum
eign umfram skuld, eða eignar-
skattstofn, eins og það heitir á
skattframtalinu, sem svarar um
60% af kaupverði tveggja her-
bergja íbúðar í fjölbýlishúsi. Þá
vorum við fimrn í fjölskyldunni,
elsta barnið á fjórtánda ári og það
yngsta fimm ára. íbúöin okkar var
fjögurra herbergja, um 90m_, í
fjölbýlishúsi. Farið var að þrengja
að, enda herbergin lítil. Eftir að
hafa velt þessum málum fyrir okk-
ur var afráðið um haustið 1982 að
skipta á þessari íbúð og tæplega
þrjátíu ára gömlu einbýlishúsi.
Með því að laun minnkuðu ekki
og mismunurinn á vcrði eignanna
var að mestu lánaður til fimmtán
ára, sem var rnjög langur tími
miðað við venju, virtist, sem við
gætum klofið þetta. Þó var ljóst, að
ekki mátti mikið útaf bera.
Nú var glatt í höllinni, plássið
nóg í fyrsta sinn, bílskúroggarður.
En blikur voru á lofti í efnahags-
málunum, og forsendur kaupanna
á húsinu, góðar eða slæmar eftir
atvikum, hrundu gersamlega níu
mánuðum cftir kaupin, eða þegar
þið, háttvirtir alþingismenn, á-
kváðuð að höggva á tengsl launa og
lánskjara. Við þessar nýju kring-
umstæður kom berlega í Ijós að
við höfðum „reist okkur hurðarás
um öxl“, cins og einn ykkar benti
á fyrir allnokkru.
Én við þrjóskuðumst við að
viðurkenna þessa augljósu stað-
reynd, enda í því fólgin. að manni
fannst, uppgjöf, hrikaleg uppgjöf,
sem við gætum ekki látið spyrjast
En þakka berþað sem
vel ergert, og þaráég
við hið nýja frumvarp
um húsnæðismál, en
það er stórt skref í rétta
átt og með því er reynt
að taka á málum til
frambúðar.
um okkur. Þv[ var setið áfram í
húsinu og stundað „svig" milli
lánastofnana, meðan von var að
slá lán til að borga önnur lán, eða
réttara sagt vexti og vísitölu, því
ekki lækkaði höfuðstóll skuldanna,
heldur þvert á móti.
Þegar kom fram á árið 1984 fór
okkur að verða ljóst. að allveruleg-
ur hópur fólks var í svipuðum
vandræðum. Farið var að ræða
opinskátt um „vandamál húsbyggj-
enda" og þrýstihópur myndaðist,
Sigtúnshópurinn svokallaði. Hátt-
virt Alþingi reyndi að koma til
hjálpar með því að efla húsnæð-
islánakerfið og setja á svokallaða
ráðgjafarþjónustu við Húsnæðis-
stofnun. Allt var það gott og
blessað, en gerðuð þið ykkur ekki
Já, þannig fór um sjó-
ferð þá. í stuttu máli er
dæmið þannig að fyrir
fimm árum áttum við
sem svarar 60% af
kaupverði tveggja her-
bergja íbúðar, en nú
skuldum við sem svar-
ar 40% af kaupverði
samsvarandi eignar.
grein fyrir, að það var einmitt
kostnaðurinn af lánunum og stutt-
ur lánstími í bankakcrfinu, sem
var að drepa okkur?
Mér er ckki grunlaust um, að
töluverður hluti þjóðarinnar hafi
alls ekki áttað sig á hvað var að
gcrast, og þar sé c.t.v. skýringin á
því, að það gerðist og hversu seint
var brugðist við.
Nú, þingmenn góðir, við hjónin
og krakkarnir, sem nú voru oröin
fjögur, gáfumst upp fyrir húsinu í
desember 1984, cftir að hafa búið
þar í tvö ár og tvo mánuði. Viö
losnuðum við hluta skuldanna og
fengurn að auki ágæta þriggja her-
bergja íbúð í fjölbýlishúsi. Þangað
fluttum við og bjuggum í henni í
níu mánúði. Þá lukkaðist okkur að
fá stærra húsnæði, cinbýlishús sem
hentar okkur, til leigu í tvö ár. Við
ákváðum að rcyna að lafa á litlu
íbúðinni og sjá hvaö geröist, og
leigðum hana því frá okkur til tíu
mánaða. Enda visst öryggi að hafa
eignarhald í húsnæði að okkur
fannst. Auðvitað var Ijóst, að við
skulduöum cnnþá of mikiö og til of
stutts tíma til að þetta gengi. Viö
höfðum sem sé ekki náð okkur
fyrir vind með sölu hússins. Þegar
svo að því dró, að íbúðin losnaði
úr leigu var hún sett á sölu, og hún
síðan seld í gær. Við höfum leigu-
samning um húsið scm við búum í
fram til ágúst 1987 og gctum því
vcrið róleg um stund, að öðru leyti
en því, að við verðum að leggja
allt kapp á að borga niður þessar
skuldir okkar, sem verða væntan-
lega tryggðar skuldareigendum
með veðum í annarra manna eign-
um.
Já þannig fór um sjóferð þá. í
stuttu máli er dæmið þannig að
fyrir fimm árum áttum við sem
svarar um 60% af kaupverði
tveggja herbergja íbúðar, en nú
skuldum við sem svarar 40% af
kaupverði samsvarandi eignar.
Og þið, fulltrúar fólksins, livað
er til ráða? Samkvæmt frumvarp-
inu um húsnæðismál, sem þið nú
eruð að fjalla um, sýnist mér
möguleiki á að þeir sem verst hafa
farið út úr þessum hrunadansi, geti
gengið inn í lánakerfið eins og
nýbyggjendur. En sá böggull fylgir
skammrifi, að margir eru með
skuld á bakinu, og það stundum
verulega, sem kemur í veg fyrir, að
þeir geti farið af stað aftur.
Og hvað með þá mörgu, sem
enn hanga á eigin húsnæði, en hafa
ekki þurft að selja? Bíður þeirra
nokkuð annað en að lepja dauðan
úr skel í fyrirsjáanlegri framtíð,
mcð þeim geigvænlegu afleiðing-
um, sem ljárhagslegt óöryggi leiðir
af sér, og hefur reyndar þegar gert
í þó nokkrum mæli, eftir því sem
ég best vcit.
Ég held, að þetta megi, og eigi,
að skoðast sem samfélagslegt
vandamál og bcri að leysa sem
slíkt.
Bent hefur veriö á leiöir, sem
áhugamenn um úrbætur í hús-
næðismálum settu fram, en það er
í fyrsta lagi að nota skattakerfið til
að endurgreiða a.m.k. hluta þess,
scm af Íántakcndum, „skuldurun-
um", eins og við erunr stundum
kölluð, hefur verið haft, undanfar-
in ár. Það, sem hefur gerst er
nefnilcga ekkert annað en eigna-
upptaka, og við eigum ekki að
gjalda fyrir með svona hrikalegum
hætti, crlenda skuldasöfnun þjóð-
arinnar umfram þá, scm kornu sér
vel fyrir í efnalcgu öryggi á verð-
bólgutímanum. í öðru lagi þarf að
létta af oki bankalánanna með því
að veitt verði viðbótarlán úr hús-
næðiskcrfinu mcð sömu kjörum og
nýbyggingarlán þannig, að fólk geti
greitt upp bankalánin og vcröi
þannig gcrt jafnsctt þeinr, seni nú
fara að byrja að koma sér upp þaki
yfir höfuðið.
Ég tel, að þessir tveir þættir, til
viðbótar frumvarpinu, muni leysa
til frambúðar vandamál þeirra,
sem sitja nú í súpunni, og geti gcrt
þcim kleift að rétta úr kútnum og
fara að bcra sig um cins og aðrir
þjóðíélagsþegnar, en séu ekki
dæmdir til að vera bónbjargar-
menn á biðstofum bankastjóranna
framvegis.
Þið megið ekki. alþingismenn,
víkja ykkur undan að taka á málum
þcssara aðila Ifka, urn leið og þið
gcriö nú, væntanlega. með l'rum-
varpi um húsnæðismál, varanlcgar
bragarbætur á þessu kerli.
Vandamálin í samfélaginu cru
mörg og stór, og þannig hlýtur það
að vcra. Margt hefur vel tekist, en
annað miður, eins og gengur, en
það að búa til þurfalinga er fráleitt.
Ykkur bcr, ágætu alþingismenn,
aö leysa úr þessum linút húsnæðis-
málanna sem skjótast, og gera það
varanlega, því nú er lag.
Haukur Sigurðsson
Bogasíðu 7
600 Akureyri
TÓNLIST illlllllllllllllllllllll
Kór Langholtskirkju, íslenska
hljómsveitin og fjórir einsöngvarar
undir stjórn Jóns Stefánssonar fluttu
Messías eftir Hándel í Langholts-
kirkju fyrsta sumardag, 24. apríl.
Tónleikarnir voru að flestu leyti
hinir ánægjulegustu og hin mikla
kirkja troðfull áheyrendum. Kór
Langholtskirkju, sem Jón Stefáns-
son hefur stjórnað síðan 1964, er
löngu kominn í tölu helstu konsert-
kóra landsins, enda söng hann þetta
fallega og áheyriiega verk afar vel.
Einsöngvararnir fjórir voru þau Ólöf
Kolbrún Harðardóttir (sópran), Sól-
veig M. Björling (alt), Garðar Cort-
es (tenór) og Halldór Vilhelmsson
(bassi). Að þessu sinni bar Garðar
Cortes af þeim, söng bæði fallega,
kraftmikið og af miklu öryggi. Sól-
veig Björling hefur mjög fallega og
athyglisverða rödd, en hana virðist
skorta þrótt og raddstyrk til að ná
Messías
fullum árangri í verki sem þessu. Er
það mikill skaði og kann vei að vera
að hún gæti bætt úr með tilsögn -
hvað veit ég um það? Rödd Halldórs
þykir mér á seinni tímum vera orðin
nokkuð loðin og hann syngja of
mikið fram í nefið. Og hjá Ólöfu,
sem ekki vantar raddfegurð eða
styrk, hcfur „vfbrató" sem er of
þungt fyrir rödd sem hennar, færst í
vöxt. Hljómsveitin, sem raunar var
einungis kammersveitarhluti úr ís-
lensku hljómsveitinni, með 7fiðlum,
tveimur lágfiðlum og knéfiðlum og
einum bassa auk blásara og orgels
(sem Gústaf Jóhannesson lék á)
þótti mér yfirleitt spila mjög vel og
hreint. Einstöku sinnum voru hljóð-
færin ekki alveg samtaka í upphafs-
átaki, en þó sjaldan til lýta.
Því hefur verið haldið fram að
íslendingar hafi ekki ennþá eignast
innfæddan meiri háttar hljómsveit-
arstjórnanda. Því kann að hafa vald-
ið skortur á tækifærum, enda er
Guðmundur Emilsson, stofnandi og
stjórnandi íslensku hljómsveitarinn-
ar, líklega hinn eini sem beinlínis
hefur menntað sig í þeirri íþrótt.
Jóni Stefánssyni tókst mjög vel upp
á þessum tónleikum, eins og raunar
oftast endranær, og er ástæða til að
fylgjast með þroska hans á þessu
sviði. Því Jón virðist hafa ýmsa þá
eiginleika sem prýða mega góðan
hljómsveitarstjóra, séð utan úr sal:
Taktslag hans er skýrt, hann er
öruggur og ákveðinn, „veit hvað
hann vill“, og er mjög snjall tónlistar-
maður. í heild voru þetta prýðilegir
tónleikar og meiri háttar. Sig.St.
íslenska hljómsveitin