Tíminn - 30.04.1986, Blaðsíða 15

Miðvikudagur 30. apríl 1986
Tíminn 15
Jón Sigfús Sigurjónsson:
Réttindi og skyldur
sveitarstjómarmanna
Seinni hluti erindis sent flutt var
á ráðstefnu um sveitarstjórnarmál,
hinn 19. apríl sl. Ráðstefnunasóttu
kosningastjórar og frambjóðendur
Framsóknarflokksins úr flestum
sveitarfélögum landsins.
Réttindi og skyidur
sveitarstjórnarmanna
Lagaákvæði um réttindi og
skyldur sveitarstjórnarmanna eru í
IV kafla nýju sveitarstjórnarlag-
anna. Þar fyrir utan eru helstu
heimildir lög um réttindi og skyldur
starfsmanna ríkisins nr. 38/1954 og
almenn hegningarlög nr. 19/1940.
Ennfremur bendi ég á Stjórnarfars-
rétt eftir Ólaf Jóhannesson laga-
prófessor og úrskurði Félagsmála-
ráðuneytisins og ritgerð eftir
Steingrím Gaut Kristjánsson sem
birtist í Úlfljóti, 4. tbl. 1973. Af
dómasafni Hæstaréttar verður ráð-
ið að tiltölulega fá ágreiningsmál
um þessi efni komi til kasta dóm-
stóla.
A. Skyldur.
Sveitarstjórnarmanni ber skylda
til að sækja alla sveitarstjórnar-
fundi og fundi í nefndum á vegunt
sveitarstjórnar nema lögmæt for-
föll hamli. Við nafnakall er sveit-
arstjórnarmanni skylt að greiða
atkvæði, nema hann færi rök fyrir
undanfærslu sinni. Hver sveitar-
stjórnarmaður er skyldur til að
inna af hendi störf sem sveitar-
stjórn felur honum og varða verk-
efni sveitarstjórnar. Sveitarstjórn-
armenn skulu gæta þagnarskyldu
um það sem þeir verða áskynja um
í starfi sínu og leynt á að fara skv.
lögum eða eðli máls.
Sveitarstjórnarmönnum er skylt
að taka kjöri í nefnd, ráð eða
stjórn á vegum sveitarfélagsins.
Skv. 45. gr. nýju sveitarstj. lag-
anna er sveitarstjórnarmanni skylt
að víkja sæti við meðferð máls og
afgreiðslu þess. þegar það varðar
hann, eða nána vandamcnn hans
svo sérstaklega að almennt má ætla
að viljaafstaða hans mótist að ein-
hverju leyfi þar af. Sveitarstjórnar-
maður sem vanhæfur er við úrlausn
máls skal yfirgefa fundarsal sveitar-
stjórnar við afgreiðslu málsins.
Sveitarstjórnarmanni ber ekki
skylda til að taka þátt í umræðum
um hvert það málefni sem um er
fjallað í sveitarstjórn, en hann
brýtur gegn siðferðislegri skyldu
sinni ef hann tekur aldrei þátt í
umræðunt og hlýtur að sæta póli-
tískri ábyrgð. Ekki verður talið að
almennt hvíli sérstök frumkvæðis-
skylda á óbreyttum sveitarstjórnar-
manni. Hins vegar bregst sveitar-
stjórn hlutverki sínu ef hún sinnir
ekki lögskyldum verkefnum sem
henni eru falin og talin eru upp í 1.
kafla laganna. Ég ætla ekki að
fjalla um skyldur oddvita ogaldurs-
forseta, en um þá gilda sérrcglur
og vísa ég til Iaganna um það efni
sbr. einkum V. kafla. Ekki hvílir
sérstök lögbundin hlýðnisskylda á
sveitarstjórnarmönnum á þann
veg að Félagsmálaráðuneyti,
sýslunefndir eða önnur stjórnvöld
hafi þar sérstakt boðvald, untfram
almennar reglur þar að lútandi.
Hins vegar setja sveitarstjórnir sér
sjálfar fundarsköp sbr. 49. gr. og
þar geta sérstök ákvæði mælt fyrir
um hlýðniskyldur sbr. t.d. 17. gr.
samþykktar urn stjórn Rcykjavík-
ur, en þar segir: „Skylt er borgar-
fulltrúa að lúta valdi forseta í
hvívetna, er að því lýtur að gætt sé
góðrar reglu“.
Um sveitarstjórnarmenn gildir
sú meginregla sem lögfest er í 28.
gr. 1. nr. 38/1954 um réttindi og
skyldur starfsmanna ríkisins „að
starfsmaður skuli gæta kurteisi,
lipurðar og réttsýni í starfi sínu.
Hann skal forðast að hafast nokk-
uð það að í starfi sínu eða utan þess
sem honunt er til álitshnekkis eða
varpað getur rýrð á það starf eða
starfsgrein er hann vinnur við."
Viðurlög
Ef sveitarstjórnarmaöur brýtur
á móti þeim skyldum sem á honum
hvíla, kann hann að sæta viðurlögum
fyrir. Þau eru: vítur, svipting mál-
frelsis, áminning, svipting starfa og
refsing. Einnig getur sveitarstjórn-
armaður bakað sér bótaskyldu með
þátttöku í ólögmætri stjórnarat-
höfn, sem hefur í för með sér
bótaskylt tjón fyrir aðra. Ég ætla
ekki að fara fleiri orðum um skyld-
ur sveitarstjórnarmanna, nánari
ákvæði eru í lögum um sunit. en
um annað þarf að byggja á alrncnn-
um lagarökum og dómafram-
kvæmd.
B. Réttindi sveitar-
stjórnarmanna
Lengst af hafa mönnum þótt
réttindi þau sem sveitarstjórnar-
menn njóta minni en þær skyldur
sem á þeim hvíla. Þá ber þess þó
að gæta að jafnan hefur það þótt
álitsauki að vera kjörinn til sveit-
arstjórnarstarfa. Ég ætla hér að
stikla á helstu réttindum sveitar-
stjórnarmanna en þar gildir cins og
áður að nánar vísast í lagaákvæðin
sem helst er að finna í nýju sveitar-
stjórnarlögunum, IV kafla.
1. Réttur til þátttöku
í sveitarstjórnarstarfi
Sveitarstjórnarmenn hafa rétt til
að sitja alla sveitarstjórnarfundi.
einnig þá sem lokaðir eru almenn-
ingi. Þeir hafa og óbundið málfrelsi
á fundum sveitarstjórnar þó með
þeim takmörkunum scm fundar-
sköp setja. Sveitarstjórnarmenn
hafa óbundinn tillögurétt, rétt til að
kynna sér skjöl og gögn er varða
málefni sveitarfélagsins, atkvæðis-
rétt, kjörgengi í nefndirogóhindr-
aðan aðgang að stofnunum sveitar-
félagsins og starfsemi.
2. Þóknun
Sveitarstjórn er skylt að ákveða
hæfilega þóknun til svcitarstjórn-
armanna fyrir störf þcirra. Og ef
um langan veg er aö fara milli
heimilis sveitarstjórnarmanns og
fundarstaðar sveitarstjórnar getur
sveitarstjórn auk þess ákveðið hon-
um hæfilega greiðslu ferðakostnað-
ar. Sömulciðis á sveitarstjórnar-
maður rétt til greiðslu hæfilcgs
ferða- og dvalarkostnaðar vegna
ferða í þágu sveitarfélagsins og
samkvæmt ákvörðun sveitarstjórn-
ar.
Sveitarstjórnármenn eiga rétt á
því að störfum sveitarstjórnar sé
hagað þannig að þeir geti tekið
sér hæfilegt orlof árlega. Ákvæði
um þóknun til sveitarstjórnar-
manna fyrir störf þeirra kontu fyrst
í lög 1961, en áður var litið á störf
sveitarstjórnarmanna sem ólaunuð
skyldustörf. Ég hef ekki á reiðum
höndum tölur yfir þóknun til sveit-
arstjórnarnVanna en þær eru mis-
jafnar eftir bæjarfélögunt.
3. Sjálfræði í starfi
Sveitarstjórnarmenn njóta sjálf-
ræðis í starfi, og þurfa því ekki að
hlýða nokkrum fyrirmælum Fél-
agsmálaráðuneytis né annarra
stjórnvalda um störf sín í sveitar-
stjórn svo lengi sem sveitarstjórn-
arntaður heldur sig inn,an löglegra
valdmarka. Honum er heldur ekki
skylt að fara að vilja kjósenda
sinna, heldur ber honum að fara
eftir eigin sannfæringu í starfi sínu.
Kosningaloforð njóta ekki lög-
verndar.
4. Öryggi í starfi
Meðan sveitarstjórnarmaður
heldur óskertum hæfnisskilyröum,
IJytur ekki úr sveitarstjórnar-
umdæminu eða verður varanlega
forfallaður er hvorki á valdi sveit-
arstjórnar, ráðuneytis né nokkurs
annars aðila aö víkja honum úr
starfi. Sveitarstjórnarmanni verður
ekki vikið úr starfi nema með
dómi, þótt hann fremji refsivert
brot, en hann kynni að verða
svipturrétti til setu í s^eitarstjórn.
5. Vernd í starfi
Sveitarstjórnarmenn njóta
verndar skv. ákvæðum alm. hegn-
ingarlaga, sbr. 106, 107 og 108 gr.
þeirra, þar sem refsing er lögð við
því að ráðast nteð ofbcldi eða
hótun um ofbeldi á opinberan
embættismann þegar hann er að
gcgna skyldustarfi. Lögð er refsing
við því að hafa í frammi skammar-
yrði, móðganir og ærumeiðandi
aðdróttanir við opinberan starfs-
mann þegar hann gegnir skyldu-
starfi. Um slík álitaefni hafagengið
hæstaréttardómar , þar sem sam-
svarandi ákvæði éldri hegningar-
laga frá 1869 voru talin eiga viö.
6. Réttur til að nefna
varamenn
Sveitarstjórnarmönnum ber al-
mennt skylda til að rækja starf sitt
sjálfir. Þeint er því alm. óheimilt
framsal á valdi sínu. I 4. mgr. 35.
gr. nýju sv.stj. laganna scgir að
aðalmaður megi vegna forfalla til-
nefna varamann um stundarsakir
til að taka sæti sitt á meðan. Hal'i
hann engan tilnefnt skal varamað-
ur taka sæti hans skv. þeirri röð
sent varamenn voru kosnir.
í samantekt eins og þessari er
erfitt að ákvarða mörk milli aðal-
atriða og aukaatriða. Hér hefur
verið stiklað á stóru og mörgu
sleppt sem ræða hefði mátt ýtarleg-
ar um. Ég vil því að lokunt hvetja
menn til að kynna sér vel ákvæði
nýju sveitarstjórnarlaganna. Fram-
sctning þeirra cr í l'lestu tilliti ntjög
aðgengileg.
Revkjavik 18. apríl 1986.
Jún Sigfús Sigurjúnsson
varaformaður Fulltrúaráðs
Frainsúknarfélaganna í Rvk.
Rammi hf. Njarðvík:
Stærsta
verksmiðja
á landinu
- undir einu og sama sperruhafi
Glugga og hurðaverksmiðjan
Rammi hf. er 20 ára um þessar
mundir og af því tilefni flutti fyrir-
tækið starfsemi sína fyrir skömmu í
nýtt verksmiðjuhúsnæði að Seylu-
braut 1 í Njarðvík. Bvgging nýju
verksmiðjunnar markar tímamót í
starfsemi Ramma, en þar er aðstaða
öll betri og vélar fullkomnari og
afkastameiri en í gamla húsnæðinu.
Flatarmál nýju verksmiðjunnar er
3600 m að grunnmáli og er stærsta
verksmiðja hérlendis undir einu
sperruhafi.
Tæknilega séð er verksmiðjan sú
fullkomnasta sinnar tegundar hér-
lendis, en í henni eru tæki og vélar
til að „gagnverja" viðinn eftir að
hann hefur verið vélunninn (þ.e. að
olíuuppleystum efnum er þrýst inn í
hann) og þar eru einnig tæki til að
„yfirborðsmeðhöndla" viöinn.
Fyrsta skóflustungan ;rð hinni nýju .
verksmiðju var tekin í október 1984,
en það var Húsagerðin í Keflavík
sem annaðist byggingaframkvæmd-
ir. Við hönnun og byggingu hússins
var fylgt ströngustu kröfum urn verk-
smiðjuhúsnæði.
í húsinu er fullkomiö eldvarnar-
kerfi, öflugt sogkerfi, öryggisrofar
lyrir vélar eru víða á vinnusvæðinu
og aðstaða starfsfólks er eins full-
komin og kostur er.
Alls kostaði verksmiðjan fullbúin
Guðað á glugga. Kristín Halldúrsdúttir og Salome Þorkelsdúttir alþingismenn voru mcðal gesta þegar hið nýja
verksmiðjuhúsnæði Ramma var formlega opnað.
50 milljónir króna, en það er um milljónir en restin var fjármögnuð af jafnframt framkvæmdastjóri, Gísli
.50% af brunabótamati. Iðnlánasjóð- eigin fé. Aðaleigendur Ramma hf. Grétar Björnsson og Sigurþór
ur og Iðnþróunarsjóður lánuðu 30 eru Einar Guðberg, en hann er Stefánsson.