Tíminn - 08.07.1986, Qupperneq 10
10 TíminnJ Þriðjudagur 8. júli 1986
IIIIIIHEniiiiií neytendasIðan IHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIilttlililillllllltltlilllliaMIIIÍÍI
Odýrari matur
Ef buddan er hálftóm og þaö þarf aö halda í viö aurana,
þarf það ekki endilega að þýöa að minnka þurfi viö sig matinn.
Það þarf aðeins að finna réttu matartegundirnar. Hér á eftir
koma uppskriftir af ódýrum og næringarríkum réttum eins og
Venetískri nautalifur og Austurlenskum fiskrétt, en fyrst koma
nokkur sparnaðarráö.
- Lærið að vera sveigjanleg í uppskriftum og nota grænmeti
þegar það er ódýrt.
- f mörgum uppskriftum er hægt að nota undanrennu í
staðinn fyrir mjólk.
- Geymið soð af soðnu grænmeti eða safa af ávöxtum í
ísskápnum. Notiö soðið svo í súpur eða pottrétti og ávaxtasaf-
ann í staðinn fyrir vatn í matarlímseftirrétti.
- Kaupið heilar unghænur og skerið niður. Lærið að úrbeina
bringurnar. Þær eru góðar í margar uppskriftir.
- Forðist að borga fyrir fullkominn mat þegar þess þarf ekki
með í uppskriftum. Það er til dæmis nóg að kaupa ódýr
matarepli í eplaköku. Aðlagið gæði matvörunnar því til hvers
á að nota hana.
Venetísk
nautalifur
750 gr. nautalifur
1 msk. hveiti
1 tsk. salt
1/4 tsk. pipar
1 tsk. paprika
1 msk. matarolía
2 meðallaukar í sneiðum
1 græn paprika í strimlum
1 tómatur í bátum
3/4 bolli vatn
1 tsk. kjötkraftur
1/4 tsk. basilikum
Látið hveiti, salt, pipar og papriku í plastpoka. Skerið lifrina
i strimla og þekið með hveiti með því að láta þá í pokann og
hrista hann. Steikið lifrina í olíunni á stórri pönnu um það bil
3 mínútur á hvorri hlið. Látið á fat og haldið lifrinni heitri.
Steikið laukinn og grænu paprikuna á pönnunni þangað til
laukurinn er orðinn mjúkur og farinn að brúnast aöeins. Ef
pannan er farin að verða þurr er hægt að láta dálítið vatn á
hana. Bætið tómatinum út í og sjóðið í 2 mínútur í viðbót.
Hellið öllu af pönnunni yfir lifrina á fatinu. Látið vatn og
kjötkraft á pönnuna og látið suðuna koma upp, skrapið vel
upp af pönnunni saman við vatnið. Látið malla án loks í 2
mínútur. Hellið yfir lifrina og berið strax fram.
Austurlenskur
fiskréttur
500 gr. ýsuflök í 4 bitum
1/4 bolli mysa
1/4 bolli sojasósa
1/4 bolli sítrónusafi
ögn af engifer.
Leggið hvern fiskskammt á bút af álpappír um það bil 30x30
cm stóran. Brjótið upp á brúnirnar svo að safinn renni ekki í
burtu. Blandið sama mysu, sojasósu, sítrónusafa og engifer.
Hellið 1/4 af vökvanum yfir hvern fiskpakka. Lokið álpökkun-
um og leggið þá í eldfast mót. Bakið við 180°C í um það bil
20 mínútur. Þegar fiskurinn er borinn fram er 3/4 úr bolla af
soðnum hrísgrjónum sett á disk, þar yfir settur fiskurinn og
safanum sem er í pakkanum hellt yfir allt saman. Skreytið
tmþ sítrónubát og einhverju litsterku grænmeti eins og
Rulrótum eða grænum baunum.
Akraborgin styltir mjög ferðatímann milli
sjóveikum hann aldrei ætla að líða!
Reykjavíkur og Akraness. En þó að siglingartíminn sé ekki langur finnst
Ferðaveiki:
BÍLVEIKI - SJÓ-
VEIKI - FLUGVBKI
íslendingar eru miklir ferðagarpar
og virðast hafa ánægju af að ferðast.
Stundum eru ferðalög að sjálfsögðu
nauðsyn, en með aukinni velmegun
undanfarinna ára færist það sífellt
meira í vöxt að fólk fari í ferðalög
sér til ánægju og yndisauka, enda
auka ferðir til ókunnra slóða þroska
og víðsýni. Og nú stendur ferðagleð-
in sem hæst.
Því miður eru þeir til sem ekki
njóta ferðalaganna til fulls vegna
óþægilegs fylgifisks. Ferðaveiki, bíl-
veiki, flugveiki, sjóveiki er þessu
fólki tryggur förunautur og gerir því
í skásta falli lífið leitt. Sumir eru hins
vegar svo illa haldnir af þessari leiðu
veiki að þeir halda sig frekar heima
en að leggja á sig þessi ósköp. Og
sumir þurfa jafnvel að skipta um
atvinnu. f>ó að lengi hafi verið
skákað í því skjólinu að menn
„sjóist" með tímanum, eru þeir til
sem hafa ætlað að leggja fyrir sig
sjómennsku, en orðið að lúta í lægra
haldi fyrir bannsettri sjóveikinni.
Af hverju stafar ferða-
veiki?
Upphaf ferðaveiki má rekja til
þess að ruglingur kemst á jafnvægis-
skynið. Að vísu má nokkurn veginn
ganga að því vísu að þeir sem kvíða
því að verða ferðaveikir eru auð-
veldari fórnarlömb en þeir sem ekki
leiða hugann að því að þeir geti
orðið ferðaveikinni að bráð. En
oftast er það sem sagt truflun á
jafnvægisskyni sem veikinni veldur.
í innsta eyra eru skynfrumur sem
senda boð til heilans um afstöðu
líkamans til umhverfisins. Vökvi í
innsta eyranu gefur frumunum til
kynna ef breyting verður á stöðunni
og þegar sú breyting verður of snögg
getur hún leitt til svima, ertingin á
heilann hefur verið of mikil. Það
sama á sér stað þegar ferðaveikin
gerir vart við sig, ertingin á heilann
er of mikil.
En það er ýmislegt hægt að gera
til að bægja frá sér óþægindum
ferðaveikinnar og verður nokkuð
tínt til hér á eftir.
Óþægileg lyf
Islendingar virðast nokkuð harðir
við að harka af sér ferðaveikina, -
eða sitja þá bara heima eins og áður
er nefnt. Þó eru til ýmsir möguleikar
til að halda veikinni í skefjum og
verða hér nokkrir nefndir.
I apótekum fást ýms sjóveikimeð-
ul án lyfseðils. Þau eiga það sam-
eiginlegt að valda sljóleika og syfju
og eru merkt með þríhyrningi sem
gefur til kynna að ekki sé óhætt að
stjórna ökutæki á meðan áhrifa
þeirra gætir. „Þetta er mjög óþægi-
legt lyf, maðurverðuralveggrútsljór
af þessu,“ sagði ein afgreiðslustúlka
sem rætt var við. Vegna þessara
óþægilegu aukaáhrifa vilja margir
frekar slást við ferðaveikina upp á
eigin spýtur en verða að sætta sig við
það að missa meira og minna af því
sem gerist vegna syfju og sljóleika.
Algengastar eru 2 tegundir ís-
ienskra sjóveikitaflna. Önnur þeirra
inniheldur eitthvað smávegis af
koffeíni og er ekki alveg eins óhress-
andi fyrir bragðið. En áhrif tafln-
anna eru mismunandi eftir einstakl-
ingum.
Þá eru tiltölulega nýkomnir á
markað plástrar með sjóveikimeðali
og er algengast að setja þá á húðina
á bak við eyrun. Þeir veita vernd í
72 tíma og þykja hliðaráhrifin af
þeim ekki eins óþægileg og af töflun-
um. Þeir eru mun dýrari en töflurn-
ar.
Engifer, læknandi efni
án hliðarverkana?
Þessari spurningu svarar Örn
Svavarsson í Heilsuhúsinu hiklaust
játandi. Hann segir okkur að komið
hafi í Ijós að engifer vinni mjög vel
gegn ferðaveiki - og án allra hliðar-
verkana. Hins vegar hafi fyrirtæki
það sem framleiðir töflur úr engifer
í þessu skyni sett það á markað sem
lyf og það gerir það að verkum að of
dýrt yrði að flytja það hingað til
lands. Töflurnar eru of áhrifaríkar
til að falla undir náttúrulækninga-
vörur.
En hvað þá með að neyta bara
hreinlega engifers? „Ég myndi hik-
laust gera það sjálfur," segir Örn,
„og reyna bara annað hvort að
tyggja hann eða mala.“ Þurrkaðan,
hreinan engifer má fá í Heilsuhúsinu
t.d., Kornmarkaðnumogstærrimat-
vöruverslunum, og stöku sinnum er
hægt að fá ferskan engifer þar sem
mest úrval af grænmeti og ávöxtum
er að fá.
Gömul húsráð
í þýsku blaði rákumst við á gömul
húsráð gegn ferðaveiki. Þar er sagt
frá því að lengi vel hafi tíðkast að
taka inn edik, reyndar væri skást að
'væta brauð með því og neyta þess
þannig. Eða þá í formi sýrðra
gúrkna, lauka, maískólfa eða því
um líks. Sjóliðar í hernum borða
gjarnan marineraða síld í þessu
skyni. Og sumir hafa tröllatrú á
smávegis sinnepi eða sellerísalti.
En vafalaust bragðast engifer bet-
ur og það eru nýjustu rannsóknir
sem sýna fram á ágæti hans gegn
ferðaveikinni.
Tíu atriði sem gera
flugferðina þægilegri
• Verið ekki á síðustu stundu að
koma ykkur á flugvöllinn. Gefið
ykkur nægan tíma. Annars verðið
þið orðin uppgefin áður en þið
leggið af stað í ferðalagið.
• Ferðist ekki með meiri farangur
en þið mögulega komist af með.
Því meiri farangur sem þið rogist
með þeim mun fyrr þreytist þið.
• Klæðist léttum og lausum fatnaði
í flugferðinni. Á lengri flugferð-
um er gott að smeygja sér úr
skónum og bregða sér í mjúka
inniskó sem ekki þrengja að.
• Þegar þið hafið komið ykkur fyrir
í sætinu er þægilegt að loka aug-
unum, og reynið umfram allt að
slaka á.
• Þó að alls kyns veitingar séu
innifaldar í verði farseðilsins er
engin skylda að neyta alls sem
fram er borið. Áfengi í litlum
mæli getur gert gott, en í óhófi
eykur það álagá blóðrásina. Sama
er að segja um nikótín.
• Reynið að sofa á meðan flugferð-
in stendur yfir.
• Ef ekki reynist mögulegt að fá sér
blund, styttir það a.m.k. stundirn-
ar að hafa eitthvert létt lesefni við
höndina.
• Ómælt sódavatn er ágætt gegn
þeim þorsta sem þurrt loftið í
farþegarýminu hefur í för með
sér.
• Það er hressandi að koma við á
snyrtingunni fyrir lendingu og
bursta tennurnar, þvo sér í fram-
an og um hendur o.s.frv.
• Þegar flogið er „gegn tímanum"
þ.e. til vesturs, þarf líkaminn
lengri tíma til að aðlagast. Farið
hægt í sakirnar til að byrja með og
ekki líður á löngu þangað til þau
óþægindi sem flugferðin kann að
hafa haft í för með sér eru að baki.