Tíminn - 24.01.1987, Qupperneq 8

8 Tíminn
Laugardagur 24. janúar 1987
BB eða sérframboð?
Stjórn kjördæmissambands framsóknarmanna í
Norðurlandskjördæmi-eystra, hefur neitað stuðning-
smönnum Stefáns Valgeirssonar að merkja lista sinn
bókstöfunum BB og bjóða þannig fram undir nafni
Framsóknarflokksins.
Stjórn kjördæmissambandsins hefur jafnframt lýst
því yfir að ekki væri litið svo á að menn hefðu gengið
úr Framsóknarflokknum þótt þeir hefðu stutt lista
Stefáns opinberlega.
Stefán Valgeirsson hefur áfrýjað þessari niðurstöðu
til framkvæmdastjórnar Framsóknarflokksins sem
endanlega úrskurðar í málinu.
Vissulega má færa rök fyrir því að Stefán Valgeirsson
fái að bjóða fram í nafni Framsóknarflokksins, en
óneitanlega hljóta þau rök að vega þyngra sem mæla
gegn því. Ber þar hæst að með framboði sínu er Stefán
að vega gegn löglegu framboði framsóknarmanna sem
m.a. hann og hluti hans stuðningsmanna stóðu að og
framkvæmdu.
í haust fór fram í kjördæminu skoðanakönnun, sem
Stefán og þeir stuðningsmenn hans sem eru framsóknar-
menn tóku fullan þátt í. Eftir úrslitum hennar var síðan
viðhaft prófkjör á sérstöku kjördæmisþingi um 6 efstu
sæti listans. Þetta var í samræmi við reglur sem
framsóknarmenn í kjördæminu höfðu samþykkt, þar á
meðal Stefán Valgeirsson. Þær reglur voru öllum vel
ljósar, enda nánast þær sömu og farið var eftir í
kosningunum 1983.
Þannig áttu leikreglurnar engum að koma á óvart.
Stefán Valgeirsson og hans stuðningsmenn úr röðum
Framsóknarflokksins gerðu sér því fyllilega grein fyrir
að hverju gengið var.
Það var einnig vitað að hörð barátta yrði milli
þingmannanna Stefáns Valgeirssonar og Guðmundar
Bjarnasonar um 1. sætið, enda höfðu þeir lýst því yfir
að á það sæti myndu þeir báðir stefna. Stefán Valgeirs-
son sem og allir aðrir gerðu sér fulla grein fyrir því að
annað hvort hann eða Guðmundur yrði að lúta í lægra
haldi. Þá reiknuðu allir framsóknarmenn með því að sá
sem undir yrði tæki úrslitunum með jafnaðargeði og
sætti sig við þau, - enda aldrei annað látið koma fram
fyrir prófkjörið.
Prófkjör gera þá kröfu til frambjóðenda að þeir sætti
sig við þær leikreglur sem þar gilda. Ef ekki þá'eiga þeir
að tilkynna það áður en farið er af stað.
Það er ljóst að Framsóknarflokkurinn mun skaðast
verulega á átökunum fyrir norðan, nema framsóknar-
menn standi saman.
Stefán Valgeirsson hefur reynst kjördæminu vel sem
og aðrir þingmenn Framsóknarflokksins og nú finnst
mörgum erfitt að hafna stuðningi við hann. Öðrum
finnst að Stefán, og hans stuðningsmenn, hefðu átt að
una úrslitum prófkjörsins og styðja það unga fólk sem
nú er í framboði fyrir Framsóknarflokkinn. Vert er að
minnast þess að það fólk hefur í undanförnum kosning-
um stutt Stefán og aðstoðað hann eftir bestu getu.
Það átti ekki skilið annað en fyllsta stuðning hans.
Timinti
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinnog
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri Kristinn Finnbogason
Ritstjóri: NíelsÁrni Lund
Aöstoöarritstjóri: OddurÓlafsson
Fréttastjórar: BirgirGuömundsson
EggertSkúlason
Auglýsingastjóri: Steingr í mur G íslason
Skrifstofur: Síöumúli 15, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686392 og
686495, tæknideild 686538. Setning og umbrot: Tæknideild Tímans.
Prentun: Blaðaprent h.f. Kvöldsímar: 686387 og 686306
Verð í lausasölu 50.- kr. og 60.- kr. um helgar. Áskrift 500.-
MENN OG MÁLEFNI
Stjórnmálaflokkar
- afl framfara eöa afturfara?
Nýtt siðbótarskeið virðist vera
að hefja innreið sína í íslenska
stjórnmálaumræðu þessa dagana.
Fólk sér fjandann í hverju horni og
þreytist seint á að útmála spillingu
annarra í þjóðfélaginu. Fetta er
síðan endurtekið af stjórnmála-
flokkunum og leiðtogum þeirra,
enda eru þeir málpípur umbjóð-
enda sinna. Nema hvað!
Ekki bætir úr skák að þeir sem
taldir eru spilltastir af öllum spillt-
um eru stjórnmálaflokkarnir
sjálfir, enda ekki að furða þar sem
þeir eru að miklu lcyti handhafar
hins opinbera valds í þjóðfélaginu.
Hneykslismál verða miklu safarík-
ari en ella cf mögulegt er að tengja
það stjórnmálaflokkum eða stjórn-
málamönnum.
Það má einnig til sanns vegar
færa að pólitísk siðgæðisvitund cr
ekki alltaf á háu stigi hjá stjórn-
málamönnum og þeir virðast ekki
alltaf vera fullmeðvitaðir um stöðu
sína og ábyrgð í þjóðfélaginu, þó
lang flestir geri það scm betur fer.
Þetta er svo sem ofur eðlilegt,
því stjórnmálaflokkar eru einu
sinni opnar fjöldahreyfingar, sem
byggja á þátttöku frjálsra einstakl-
inga. Auðvitað slæðist með einn og
einn svartur sauður, scm er alls-
endis óvandur að meðulum til að
sinna sérhagsmunum sínum. En
hafa vcrður í huga að flokkarnir
endurspegla oftast þá siðgæðisvit-
und sem ríkir í samfélaginu, enda
koma meðlimir þeirra þaðan. Hver
er þá ábyrgur?
Minnkandi vald flokka
Á tímum sífellt örari félagslegra-
og efnahagslegra breytinga eru
stjórnmálaflokkar og það starf sem
þeir inna af hendi ein sú megin-
stofnun í þjóðfélaginu, sem hefur
getu til að tryggja að breytingarnar
séu ekki tilviljanakenndar né komi
misjafnt niður á þegnum sarnfé-
lagsins.
Vissulega eru stjórnmálaflokkar
dagsins í dag, jafnvel „gömlu
flokkarnir" svonefndu, ekki jafn
ráðandi í íslensku samfélagi og
þcir voru áður. Og, þrátt fyrir
tilkomu ótal hagsmunasamtaka og
félaga þá hafa flokkarnir ekki liðið
undir lok. Þeir gegna enn sínu
nauðsynlega hlutverki sem miðlar
fyrir hagsmuni fólksins.
í þessu sambandi skiptir cngu
hvaða form þessir flokkar velja sér
eða hvaða nafngiftir þeir nota,
Alþýðuflokkur, Samtök um
kvennalista, regnhlífarsamtök eða
grasrótarhreyfing. í reynd skiptir
það engu máli því allir þessir aðilar
stilla upp kandidötum til kjörs á
þjóðþing eða til sveitarstjórnar
með það að leiðarljósi að hafa í
gegnum sína fulltrúa áhrif á
ákvarðanatöku, sem sagt ná valdi.
Hlutverk
stjórnmálaflokka
Flokkur skapar fólki umræðu-
og starfsvettvang, þar sem hug-
myndir fæðast og þróast og vcrða
jafnvel að raunveruleika fyrir til-
stuðlan flokksins. Það hlýtur því
að felast í eðli málsins að skoðanir
innan flokks geta verið skiptar og
jafnvel andstæðar, og þá þjónar
stjórnmálaflokkur því hlutverki að
grisja óraunhæfar hugmyndir frá
þeim framkvæmanlegu. Þannig fer
til dæmis dýrmætur tími fram-
kvæmdavalds og löggjafans ekki í
gagnslausa umræðu um léleg
stefnumál.
Það verður ekki á móti mælt,
þrátt fyrir allt tal um spillingu, að
stjórnmálaflokkar eru besta leiðin
til að viðhalda því lýðræðisþjóðfé-
lagi, sem lslendingar væntanlega
vilja búa við. Flokkar eru miðlandi
samtök sem tryggja tiltekinn var-
anleika, stöðugleika og reglufestu
í stjórnmálalífinu. Þeir eru þau
tæki til aðlögunar að síbreytilegum
aðstæðum , sem gera okkur fært að
ná samkomulagi um stefnur sem
hafa það hlutverk að stuðla að
viðgangi núverandi stjórnarfyrir-
komulags.
Samfélag
hagsmunahópa
Það skal að sjálfsögðu viður-
kennt að mikilvægi stjórnmála-
flokka hefur minnkað eða a.m.k.
orðið ójafnara á síðari árum, ekki
bara á íslandi heldur um allan hinn
vestræna heim. Þar munar mest
unt tilkomu óteljandi fjölda hvers
kyns hagsmunahópa, sem oft reka
ósættanlega kröfupólitík þar sem
keyrt er beint af augum og alla
samfélagslega ábyrgð virðist
skorta.
Slíkir hagsmunahópar hafa jafn-
vel farið út í að bjóða fram til
kosninga, þ.e. að gerast stjórnmá-
laflokkar. Reynslan í þeint tilvik-
um sýnir að þróun mála verður
yfirleitt allt önnur en ætlað er
þegar lagt hefur verið af stað með
það í farteskinu að nú eigi að ná
stjórr.málalegu valdi til að tryggja
að þessir og hinir „hagsmunirnir"
verði nú viðurkenndir.
Tökunt Samtök um kvennalista
sem dæmi, sem á einhverjum fors-
endum þykist ekki vera stjórnmá-
laflokkur, heldur stjórnmálasam-
tök, hver svo sem munurinn þar á
er. Þessi flokkur leggur af stað í
vegferð sína í stjórnmálabarátt-
unni með það vegarnesti að vera
kynhyggjuhópur. En með vaxandi
gengi og áhrifum í stjórnmálalífinu
verður ekki annað sagt en að
flokkurinn sé í orði og á borði
farinn að skilja að kyn er margþætt
vitundarlegt, efnahagslegt og fé-
lagslegt fyrirbæri, en birtist ekki
bara í mynd meðvitaðra eða ómeð-
vitaðra karlrcmbusvína.
Það er þess vegna ekkert sér-
kenni á Kvennalistanum að vera
mótmælaframboð eins og Páll
Skúlason heimspekiprófessor hélt
fram í athyglisverðu viðtali Þjóð-
viljanum fyrir nokkru, því Kvenna-
listinn er ekki bara framboð
lengur, heldur flokkur með fulltrúa
á Alþingi.
Allir stjórnmálaflokkar, hvort
heldur nýir eða gamlir, eru í eðli
sínu og stefnu sinnar vegna mót-
mæli við aðrar stefnur eða tiltekið
tímabundið ástand. Til dæmis eru
flokkar, sem eru í stjórnarand-
stöðu, samkvæmt skilgreiningu
mótmælaframboð.
Flokkar og fjölmiðlar
Þá hafa fjölmiðlar ekki síður en
hagsmunahópar dregið úr því valdi
sem stjórnmálatlokkar höfðu og er
það á margan hátt vel. Hins vegar
verður ekki annað sagt en að það
sé orðin vaxandi tilhneiging fjöl-
miðla, þá gjarnan sem andsvar
harðvítugrar samkeppni, að leggja
ofuráherslur á átakamál og jafnvel
sérstaklega litríkar persónur á
kostnað innihalds og mikilvægis
efnisins. Sérstaklega gildir þetta
um sjónvarp, sem nær bæði augum
og eyrum fólks. í þessum tilvikum
virðist megintilgangur fjölmiðla að
vera að höfða til tilfinninga fólks
en ekki greindar þess og fróðleiks-
fýsnar.
Jafnframt má velta upp því hvort
„fjölmiðlafárið" sé e.t.v. til þess að
stjórnmálamenn hafi minni tíma til
þeirra framkvæmda, sem þeir eru
kosnir til. Það má kasta fram þeirri
staðhæfingu að stjórnmálamaður,
sérstaklega ráðherra, getur hugs-
anlega eytt tveimur klukkustund-
um af sínum vinnudegi í að sinna
fréttamönnum dagblaða og ljós-
vakafjölmiðlanna, þó slíkt sé að
vísu ekki daglegur viðburður.
Flokkar og kosningar
Stjórnmálaflokkar og reglulegar
kosningar þjóna því hlutverki að
gefa fólki von, von um að þrátt
fyrir að hugðarefnum þess hafi
ekki verið komið í framkvæmd í
dag, þá sé ávallt möguleiki til þess
á morgun. Það er þessi staðreynd
sem tryggir það að hinn sigraði
trúir á þetta pólitíska kcrfi sem við
búum við og það er einmitt þessi
trú sem er grundvöllur lögmætis og
framkvæmdavilja ríkisvaldsins.
Allt hjal um að allir flokkarnir
séu eins og engu máli skipti liver
sitji í ríkisstjórn er marklaust. Það
þarf ekki nema eina röksemd til að
styðja það og hún er sú að um og
yfir 90% þjóðarinnar mætir á
kjörstað þegar kallið kcmur og
enginn vill halda því fram að fólk
mæti þar eins og vélmenni. Þó
hlýðni fólks við flokka sé cf til vill
ekki cins sterk og hún var fyrrum.
þá mætir fólk til þess að kjósa
þessa flokka engu að síður.
Það er einfaldlega staðreynd að
í þessu þjóðfélagi sem öðrum lýð-
ræðisþjóðfélögum er ekki að finna
þær víðtæku þjóðfélagsstofnanir,
sem færar eru um að miðla málum
og stuðla að lausn ágreiningsmála
eins og stjórnmálaflokkar gera.
Flokkar og áróður
Hér er alls ekki verið að halda
því fram að stjórnmálaflokkar séu
algóð fyrirbæri, því það er langt í
frá að svo sé. Auðvitað gerir hver
meðaljón og meðaljóna á íslandi
sér grein fyrir að Alþýðuflokkurinn
brýtur ekki niður neina múra eftir
kosningar, allavega ekki í stjórnar-
andstöðu, og að Svavar Gestsson
fer ekki að standa fyrir því að
brjóta niður „það kerfi sem borgar-
aflokkarnir hafa byggt upp". Þetta
eru bara innantóm slagorð, sem
hafa fyrst og fremst það hlutverk
að ná athygli fólks og allir stjórn-
málaflokkar og ekki síður hags-
munasamtök nota sér það.
Það skiptir heldur ekki megin-
máli fyrir atkvæðaveiðarnar að Jón
Baldvin notar vestfirskan
framburð, að Þorsteinn Pálsson
mætir í fallegri peysu í sjónvarpið
eða hvort Steingrímur er að taka
upp kartöflur í viðtali. Ekkert af
þessu ræður úrslitum um hver hlýt-
ur hið gullvæga atkvæði kjósand-
ans. Þar kemur margt fleira og
greindarlegra til, þó stjórnmála-
menn haldi oft annað.
Það sem eftir stendur er sú
staðreynd að stjórnmálaflokkar
eru virkasta leiðin til að tryggja
viðgang þess fulltrúalýðræðis sem
við búum við.
Og einkum þcss vegna ber þeim að
vera sérstaklega á varðbergi varð-
andi siðferðilega stöðu sína og
bætt siðferði á að vera stöðugt
baráttumál flokka. Þetta þurfa
stjórnmálamenn ávallt að hafa í
huga, ekki bara á tyllidögum og í
framboðsræðum.