Tíminn - 24.01.1987, Blaðsíða 12

12 Tíminn
Laugardagur 24. janúar 1987
Engin bylting í Sambandinu
Hagræðing í rekstrinum
situr nú í fvrirrúmi
Eins og menn rekur minni til urðu
forstjóraskipti hjá Sambandi ísl.
samvinnufélaga hinn 1. september í
haust. Erlendur Einarsson lét bá af
átarfinu og við tók Guðjón B. Ólafs-
son.
Það hefur þegar komið fram í
fréttum fjölmiðla að á síðasta ári
kom rekstur Sambandsins út með
afkomu ofan við strikið. Og við
hugðum auk þess að marga myndi
fýsa að fá fréttir af því hvaða málum
væri þar helst unnið að nú um
stundir. ( samtali, sem við áttum við
Guðjón B. Ólafsson nú fyrir fáum
dögum var fyrsta spurningin því
hvað það væri helst sem breyst hefði
í Sambandinu á þeim tæpu fimm
mánuðum sem hann hefur nú verið
þar við stjórnvölinn.
- Ég hugsa nú að fyrir utanað-
komandi mann sé ekki auðvelt að
sjá neinar umtalsverðar breytingar,
var svar Guðjóns við þessu. - Það
sem ég hef fyrst og fremst eytt tíma
mínum í hingað til er að setja mig
inn í mál og kynna mér stöðuna. Ég
hafði heldur aldrei hugsað rriér að
auglýsa neina byltingu um leið og ég
settist í stólinn, hcldur miklu fremur
að reyna smátt ogsmátt að hafa áhrif
á starfsemi Santbandsins og væntan-
lega síðan einnig út í kaupfélögin og
önnur fyrirtæki.
Þó má nefna af því, sem að
mínum bæjardyrum snýr, að það
hafa átt sér stað tilfærslur manna í
störfum innan Sambandsins, sem
eru meðal annars til konmar vegna
eignarhaldsfélags í sjávarútvegi, sem
við erum núna þessa dagana að
ganga lrá því að stofna. Fram-
kvæmdastjóri þess félags hefur verið
ráðinn Ólafur Jónsson sem áður var
aðstoðarframkvæmdastjóri Sjávar-
afurðadeildar. Þar er hugsuð breyt-
ing í sambandi við rekstur og vænt-
anlega aukna hagræðingu í rekstri
fiskvinnslustöðva sem Sambandið er
að hluta til eigandi að.
í framhaldi af þeirri tilfærslu hafa
einnig orðið hér tilfærslur á öðrum
mönnum, og þar á meðal var lögð
niður ein af aðaldeildum Sambands-
ins og rekstri hennar breytt. Þetta er
að vísu ákvörðun sem var tekin áður
en ég kom hingað, en þó í fullu
samráði við mig á sínum tíma.
Fræðslu- og kaupfélaga-
deild lögð niður
Sú deild sem þar var lögð niður
formlega var Fræðslu- og kaupfé-
lagadeild, cn þeirri starfsemi, sem
hún annaðist, hefur verið komið
fyrir annars staðar. Þannig mun til
dæmis skólastjóri Samvinnuskólans
fá umsjón með flestum þeim verk-
efnum sem áður heyrðu undir þessa
sérstöku deild. Fyrrverandi fram-
kvæmdastjóri þeirrar deildar er nú
framkvæmdastjóri Fjárhagsdeildar
Sambandsins.
Ég lít þannig á að kannski brýn-
asta verkefnið fyrir Sambandið og
önnur fyrirtæki samvinnumanna sé
endurskoðun á öllum rekstri með
tilliti til aukinnar hagræðingar. Ég
nefndi hvað við höfum gert í sam-
bandi við frystihúsin, og það er líka
í bígerð aukið átak til þess að
aðstoða kaupfélög og hjálpa þeim
við hagræðingarverkefni.
Ég myndi þar að auki nefna að
það er verulegt átak í gangi í þá átt
að auka viðskipti á milli kaupfélaga
og Sambandsins. Það er málefni sem
var ýtarlega tekið fyrir á kaupfélags-
stjórafundinum í nóvember, og núna
í þessum mánuði er verið að setja af
stað nýtt hvatakerfi, sem miðast að
því að auka vörukaup kaupfélag-
anna hjá Verslunardeild Sambands-
ins.
Viötal við Guöjón B. Ólafsson forstjóra
Guðjón B. Ólafsson forstjóri Sambandsins,
(Tímamynd: Pjetur.)
Það er líka í bígerð hjá okkur í
Sambandinu að aðstoða kaupfélög
úti um landið í því að samræma enn
starfsemi sína í afurðasölumálum,
til dæmis að því er varðar sláturhús.
Á vegum hins opinbera er nú í gangi
úttekt á afurðastöðvum um allt
landið, og við hyggjumst koma eins
mikið inn í þá hluti og við mögulega
getum, í þá átt að aðstoða kaupfé-
lögin og afurðasölufélögin við að ná
aukinni hagræðingu.
Þar að auki má nefna að rekstur
ýmissa undirdeilda hjá Sambandinu
er í stöðugri athugun og endurskoð-
un, og eins og þegar hefur verið
skýrt frá þá verða lagðar niður vissar
einingar sem ekki hafa staðið undir
sér. Til dæmis hefur verið ákveðið
að loka versluninni Torginu og ein-
nig Flerraríki í Glæsibæ, en það
tvennt hefur þegar verið ákveðið og
tilkynnt.
Forganga um úttekt
á rekstrarliðum
í stórum dráttum get ég aðeins
sagt það að meðal þeirra verkefna,
sem ég hef verið mest upptekinn við,
auk þess að setja mig inn í hlutina,
er að setja af stað alls konar vinnu
sem miðar í þá átt að auka hagræð-
ingu í rekstri. Starfsemi Sambands-
ins og samvinnufélaganna er þannig
vaxin að þar koma til margir aðilar
og þar verður ekkert gert á einni
nóttu. Ég tel að hlutverk mitt verði
fyrst og fremst fólgið í því að hafa
forgöngu um úttekt á þessum rek-
strarliðum og að reyna að leiða eins
mikið og hægt er vinnubrögð í
hagræðingarátt.
En það hefur engin umtalsverð
stefnubreyting orðið hér í þá átt að
leggja niður starfsgreinar eða stofna
til nýrra, heldur fyrst og fremst til
þess að reyna að auka hagræðingu
og hagkvæmni í þeim greinum sem
við erum í fyrir.
- Hvernig metur þú stöðu Sam-
bandsins núna þegar þú ert kominn
heim og inn í málin?
- Starfsemi Sambandsins er að
mínu viti að mörgu leyti erfið vegna
hins gífurlega fjármagnskostnaðar
sem er til staðar í þessu landi, og er
hærri heldur en þekkist meðal ann-
arra vestrænna þjóða. Og þvf er ekki
að leyna að bæði Sambandið, og
ekki síður kaupfélögin úti um
landið, hafa mjög þunga bagga á
bakinu af þessum sökum, og sum-
part vegna verðbólguástandsins sem
hefur verið hér á landi á undanförn-
um árum.
Afkoma hinna ýmsu greina í dag
gerir það mjög erfitt að standa undir
þessum böggum og þeim mikla fjár-
magnskostnaði sem hvílir á mörgum
þessara fyrirtækja. Það má nefna til
dæmis að þó nokkuð mörg af fisk-
vinnslufyrirtækjum okkar eru í mjög
miklum vanda af þessum sökum.
Það er spurning í dag hvort hægt
verður að halda starfsemi allra þess-
ara fyrirtækja áfram.
Þá eru kaupfélögin víða úti um
landið að sligast undan fjármagns-
kostnaði, og eins og ég sagði, af-
koma þessara starfsgreina gerir það
tæplega mögulegt í mörgum tilfell-
um að standa undir þessu.
- Þá dettur mér í hug að nú nýskeð
hafa þrjú kaupfélög lent í greiðslu-
stöðvun eða gjaldþroti, áttu von á að
fleiri félög geti lent í slíku?
- Ég get nú ekki sagt um það, en
ég get þó sagt að nokkur kaupfélög
eru komin með tiltölulega veika
eiginfjárstöðu. Þau verða því að
endurskoða og í mörgum tilvikum
að endurskipuleggja starfsemi sína
til þess að geta staðið undir skuld-
bindingum sínum. Og í mörgum
tilfellum stafar þetta af verðbólg-
uástandi og gífurlega háum fjár-
magnskostnaði, en á öðrum stöðum
er þetta komið til út af því að
tiltölulega lítill rekstur fær ekki stað-
„Ég lít þannig á aö
kannski brýnastaverk-
efnið fyrir Sambandið
og önnurfyrirtæki sam-
vinnumanna sé endur-
skoðun á öllum rekstri
með tilliti til aukinnar
hagræðingar. Ég
nefndi hvað við höfum
gert í sambandi við
frystihúsin, og það er
líka í bígerð aukið átak
til þess að aðstoða
kaupfélög og hjálpa
þeim við hagræðingar-
verkefni."
ið undir þeim fjárfestingum sem að
baki hans eru.
Mikill f jöldi starfsmanna
- Hverjar eru annars nýjustu tölur
um starfsmannafjölda samvinnu-
hreyfingarinnar?
- Ég veit ekki hversu margir gera
sér grein fyrir því að starfsmenn
samvinnufyrirtækja á íslandi eru
samtals um 9.000, og að það svarar
til um 9,5% ársverka á vegum fyrir-
tækja á íslandi, það er að segja ef,
starfsemi hins opinbera er frá talin.
Nánar til tekið voru ársverk í landinu
öllu talin um 116,5 þúsund á árinu
1984. Af þeim fjölda unnu 23 þúsund
á vegum hins opinbera og 93,5
þúsund störfuðu fyrir alls konar
fyrirtæki.
Þar af unnu un níu þúsund hjá
samvinnufyrirtækjum, sem skiptist
þannig að um 1700 unnu hjá Sam-
bandinu, um 3.700 hjá kaupfélögun-
um, um 2.500 hjá fyrirtækjum sam-
vinnumanna í sjávarútvegi og um
900 hjá dótturfyrirtækjum. Auk þess
tengist ýmis önnur atvinnustarfsemi
samvinnuhreyfingunni beint, og á ég
þar til dæmis við fiskimenn sem
landa afla sínum hjá frystihúsum
samvinnumanna, bændur sem selja
afurðir sínar til vinnslustöðva sam-
vinnufélaga og svo framvegis. Þar
með má ætla að bæta megi þremur
til fimm þúsund störfum þeirra, sem
byggja afkomu sína beint á starfsemi
samvinnufyrirtækjanna, við þá níu
þúsund starfsmenn sem ég nefndi.
Þá sjáum við að tólf til fjórtán
þúsund starfsmenn, eða upp undir
15% af hinum svo kallaða frjálsa
vinnumarkaði á íslandi, hafa kosið
að starfa fyrir eða á vegum fyrirtækja
samvinnumanna.
Óskir til stjórnvalda
- Með hliðsjón af því, Guðjón, að
nú er að styttast til kosninga, eiga
Sambandið og samvinnuhreyfingin
þá einhverjar sérstakar óskir til
stjórnvalda eða ríkisstjórnar um atr-
iði sem þau vildu að þessir aðilar létu
til sín taka?
- Eins og málin snúa fyrir mér þá
sýnist mér að í mörguni tilvikum séu
rekstrarvandamál kaupfélaga, og að
vissu leyti Sambandsins, til komin
vegna ákvarðana sem voru teknar,
raunverulega af þjóðfélaginu sem
heild, á tímum sem voru öðru vísi
heldur en þeir sem við búum á í dag.
Þá á ég sérstaklega við tímana á
meðan samgöngur voru ekki eins
greiðar og þær eru núna, meðan
byggðarlögin úti um allt landið voru
einangraðri en nú og litið var á hvert
byggðarlag, eða í sumum tilfellum
hvern fjörð, sem sérstaka einingu út
af fyrir sig.
Ég held að þjóðfélagið allt beri
þannig sameiginlega ábyrgð á þeirri
umframfjárfestingu sem til staðar er
í sláturhúsum, mjólkurstöðvum og
verslunum úti um landið allt. Þetta
varð til í samræmi við ríkjandi
stefnu þess tíma.
Það má líka vafalaust segja að
þetta gildi víðar og það séu allt of
margar verslanir í Reykjavík, og að
það séu of mörg og of smá frystihús
í landinu, þannig að ég held að þetta
sé þjóðfélagsvandamál. Þar af leið-
andi tel ég að stjórnvöld og þjóðfé-
lagið allt hafi skyldur í sambandi við
það að hjálpa þessum fyrirtækjum
að leysa þessi vandamál.
En á hinn bóginn finnst mér að við
samvinnumenn eigum að vera já-
kvæðir og leiðandi í því að finna sem
hagkvæmastar lausnir, en að við
eigum á sama tíma að geta leitað til
þjóðfélagsins til þess að leiðrétta
þær skekkjur sem það sjálft hefur
vissulega staðið í að búa til.
- En hefurðu einhverjar sérstakar
óskir um það hvað þú vildir sjá á
stefnuskrám stjórnmálaflokka núna
fyrir kosningar?
- Ég hef nú ekki beinlínis hugsað
það út frá þeim bæjardyrum. En þó
fyndist mér til dæmis mjög eðlilegt
að það væri á stefnuskrá stjórnvalda
að hjálpa þeim fyrirtækjum sem
vilja auka hagkvæmni með því að
leggja niður óhagkvæmar rekstrar-
einingar, og þá til þess að hafa
möguleika á að afskrifa þær eða
koma sér upp öðrum hagkvæmari.
Þetta er hluti af stefnunni varðandi
það hvernig við viljum búa í landinu,
og það er vissulega ofviða einstökum
fyrirtækjum að ráða við framkvæmd
slíkrar stefnu.