Tíminn - 24.01.1987, Blaðsíða 15

Tíminn 15
IIIIIÍI! MINNING
Bjarni Halldórsson
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiin
111
'iiiiiiiiiiiiiiii
bóndi Up'psölum í Blönduhlíö
Laugardagur 24. janúar 1987
Fæddur 25. janúar 1898
Dáinn 15. janúar 1987.
Hinn 15. þ.m. barst sú frétt að
bændahöfðinginn Bjarni Halldórs-
son á Uppsölum í Blönduhlíð hefði
látist á sjúkrahúsinu á Sauðárkróki
tæplega 89 ára að aldri.
Bjarni fæddist að Auðnum í Sæm-
undarhlíð 25. janúar 1898. Þar var
móðir hans þá vinnukona. Að hon-
um stóðu góðar ættir.
Foreldrar hans voru Halldór Ein-
arsson frá Krossnesi, bóndi og járn-
smiður, lengst af á íbishóli í Seylu-
hreppi og Helga Sölvadóttir frá
Hvammskoti á Skaga.
Föðurbræður Bjarna voru þeir
Indriði Einarsson, leikritaskáld og
sr. Gísli prestur að Hvammi í
Norðurárdal.
Halldór var orðinn aldraður
maður, er Bjarni fæddist.
Foreldrar Bjarna bjuggu aldrei
saman. Bjarni ólst upp með móður
sinni á hálfgerðum hrakningi á milli
bæja, þar sem hún var vinnukona á
ýmsum bæjum. M.a. dvaldi hann á
Brautarholti í Seyluhreppi, Sjávar-
borg í Skarðshreppi og Völlum í
Vallhólmi.
Tæplega tvítugur braust hann í
því af litlum efnum að fara til náms
á alþýðuskólann á Hvítárbakka
haustið 1917. í>ar stundaði hann
nám í tvo vetur undir hf ndleiðslu
hugsjónamannsins, Sigurðar Þór -
ólfssonar. Margir nemendui Sigurð-
ar hrifust af þeim mannbóta og
mannræktarhugsjónum, sem hann
barðist fyrir og komnar voru frá
dönsku lýðskólahreyfingunni. Þær
l hugsjónir féllu vel að umbótavilja
aldamótakynslóðarinnar á íslandi.
Ungmennafélögin voru að rísa á
legg um land allt. Búnaðarfélögin
efldust og tóku sterka forystu um að
rækta landið og klæða það skógi.
Æskufólkið fylltist bjartsýni og trú á
land sitt og framtíð þess og beitti sér
ákaft í baráttu fyrir fullu sjálfstæði
þjóðarinnar. Bjarni varð hugfanginn
af þessum hugsjónum og tók fljót-
lega eftir að hann kom frá námi,
virkan þátt í þeim samtökum í
heimahéraði sínu sem átakamest
voru í þessum efnum.
Bjarni varð einn þeirra manna,
sem urðu í forystusveit Skagfirðinga
í mörgum félagsmálum. Hann var
áhugamaður í ungmennafélagi
Akrahrepps og í stjórn þess um
skeið. Hann var lengi í stjórn B.f.
Akrahrepps og var fulltrúi þess á
búnaðarsambandsfundum um fjölda
ára og var lengi í stjórn búnaðar-
sambandsins. Hann var í stjórn lestr-
arfélags sveitarinnar og áhugamaður
um varðveislu sögulegra minja í
héraðinu og lengi í stjórn Sögufélags
Skagfirðinga. Einnig var hann í
sóknarnefnd og skólanefnd lengi.
{ hreppsnefnd Akrahrepps var
hann í 13 ár og í sýslunefnd um
skeið. Hann var lengi varamaður
Jóns á Reynistað á Búnaðarþingi og
sat nokkur Búnaðarþing.
Hann stýrði fasteignamatsnefnd
Skagfirðinga á árunum 1962-1967,
Hann var kosinn annar aðalfull-
trúi Skagfirðinga á stofnfund Stétt-
arssambands bænda að Laugarvatni
sumarið 1945 og átti sæti á aðalfund-
um þess samfellt í 30 ár. Hann var
kosinn í stjórn Stéttarsambandsins í
stað Jóns Sigurðssonar á Reynistað
árið 1961 og sat í stjórninni samfellt
í 14 ár til haustsins 1975. Öll sömu
ár var hann fulltrúi í Framleiðsluráði
landbúnaðaiii- Afar oft á þessum
árum var Luiin fundarstjóri á aðal-
fundum sambandsins. Honum fórst
það vel úr hendi og var þó oft
vandasamt að stjórna umræðum og
afgreiðslu mála þannig að niðurstaða
fengist úr fundarstörfum á þeim
skamma tíma sem fundunum voru
skammtaðirátveimurdögum. Fund-
armenn voru viðkvæmir fyrir tak-
mörkun á ræðutíma og vildu fá
tækifæri til að setja fram sjónarmið
sín um úrlausn mála. Þá komu skýrt
fram sterkustu skapgerðareiginleik-
ar Bjarna.
Hann var skarpgreindur og setti
skoðanir sínar fram mjög ljóst í
stuttu máli. Hann gerði þær kröfur
til annarra að þeir gerðu það einnig.
Hann var skoðanafastur maður og
setti sér föst markmið. Hinsvegar
tók hann fullt tillit til skoðana
annarra manna og átti auðvelt með
að hliðra til þannig að ekki yrðu
harðir árekstrar. Þessi lipurð hans
og tillitssemi við aðra menn, gerðu
honum auðveldara að stjórna fund-
unum og að sætta menn við takmörk-
un umræðna.
Fyrstu tvö árin sem Bjarni var í
stjórn Stéttarsambandsins var frændi
hans, Sverrir í Hvammi formaður
þess. En 1963 tók sá sem hér heldur
á penna, við formennskunni. Við
Bjarni áttum því 12 ára samstarf í
stjórn sambandsins og í Framleiðslu-
ráði og vorum áður góðkunningjar
af samstarfi á aðalfundunum um
mörg ár.
Bjarni var kosinn á Stéttarsam-
bandsfundi af sjálfstæðismönnum í
Skagafirði, því hann var þess flokks
maður alla tíð. Ég var aftur á móti
framsóknarflokksmaður og hafði
staðið nærri pólitískum eldi áður en
ég var kosinn formaður í stjórn
Stéttarsambandsins. Þetta kom ekk-
ert að sök. Báðir höfðum við það
meginmarkmið að vinna að alhliða
framför landbúnaðarins og að efla
samtök bændastéttarinnar og vinna
að bættri menningaraðstöðu í sveit-
unum.
Bjarni ar mikill félagshyggjumað-
ur og samvinnumaður í þess orðs
bestu merkingu. Honum voru mark-
miðin ljós í öllu félagsstarfi og þeim
fylgdi hann í öllu. Ég hefi stundum
orðið þess var að ýmsir menn telja
að pólitísk markmið séu öllum öðr-
um markmiðum æðri og að forystu-
menn í stéttarfélagsmálum hljóti
alltaf að stjórnast meira af slíkum
markmiðum séu þeir flokksbundnir.
fremur en eftir stéttarlegum sjónar-
miðum. Þetta tel égrangt. Þau kynni
sem ég hef haft af mönnum í stéttar-
félögum, úr ólíkum stjórnmála-
flokkum, sanna mér að langflestir
þeirra taka stéttarsjónarmiðin fram
yfir þröng flokkssjónarmið. Stund-
um ætlast stjórnmálamenn til þess
að forystumenn stéttarfélaga taki
meira mið af pólitískri dægurbaráttu
en stéttarlegum sjónarmiðum. Slíkt
hefði verið víðs fjarri Bjarna. Hann
hefði aldrei brugðist trúnaði við þau
málefni sem honum var trúað fyrir
af stéttarbræðrum sínum.
Bjarni var afar góður samstarfs-
maður. Hann var hreinskiptinn,
glöggur á aðalatriði mála, tillitssam-
ur við skoðanir annarra manna og
drenglundaður í öllum samskiptum.
Hann ávann sér því mikið traust
samstarfs- og samferðamanna sinna.
Vorið 1921 kvæntist Bjarni Sigur-
laugu Jónasdóttur frá Völlum í Vall-
hólmi.
Fyrstu fjögur hjúskaparárin voru
þau í sambýli við tengdaforeldra
hans á Völlum. En árið 1925 keyptu
þau Uppsali og fluttu þangað og
bjuggu þar alla tíð eftir það á meðan
bæði höfðu heilsu.
Síðustu árin voru þau í sambýli
við börn sín. Halldór bjó þar í
sambýli með þeim í nokkur ár og
Árni hefur búið þar frá árinu 1953.
Uppsalir eru fallegt býli, sem
stendur hátt, innarlega í Blönduhlíð-
inni. Á þeirri jörð var mikil breyting
í búskapartíð Bjarna og fjölskyldu
hans. Öll hús hafa verið byggð úr
steini, en voru áður úr torfi, einsog
víða í Skagafirði. Vegna legu túnsins
í hlíðinni var fremur erfitt að rækta,
bæði vegna brattlendis og þess að
vatnsagi var mikill undan hallanum.
Skurðgröfurnar komu þar einsog
víðar í góðar þarfir og björguðu því
að túnræktin gat heppnast að fullu.
Þar er nú bæði stórt og grasgefið tún.
Framfarir urðu einnig miklar í bú-
fjárræktinni og fénaðurinn varð
afurðamikill.
Þau Bjarni og Sigurlaug eignuðust
átta börn. Sjö þeirra eru á lífi. Þau
eru Helga, kennari í Varmahlíð, gift
Konráði Gíslasyni frá Frostastöðum,
Egill, ráðunautur á Sauðárkróki,
kvæntur Öldu Vilhjálmsdóttur,
Halldór, kjötmatsmaður, búsettur í
Hveragerði, giftur Antoníu Bjarna-
dóttur, Jónas iðnaðarmaður á Akur-
eyri, kvæntur Rakel Grímsdóttur,
Kristín búsett á Sauðárkróki, gift
Maron Péturssyni, skrifstofumanni,
Gísli kennari í Laugargerðisskóla,
sambýliskona, Guðný Georgsdóttir
og Árni bóndi á Uppsölum, kvæntur
Sólveigu Árnadóttur.
Bjarni var góður heimilisfaðir og
hafði áhuga á að börn hans og
barnabörn nytu náms og gætu þjálf-
að hæfileika sína til starfa.
Með Bjarna er fallinn fjölhæfur
gáfu- og dugnaðarmaður. Maður,
sem lagði alla krafta sína í að leysa
þau störf, sem hann tók að sér til
heilla fyrir land sitt og þjóð.
Ég þakka þessum Ijúfa samferða-
manni drengilegt samstarf og margar
ánægjulegar stundir.
Börnum hans og öllum aðstand-
endum votta ég samúð mína.
Gunnar Guðbjartsson.
{ dag verður til moldar borinn, að
Silfrastöðum, Bjarni Halldórsson
bóndi á Uppsölum í Blönduhlíð.
Með honum er genginn einn þeirra
manna er samferðamenn muna öðr-
um frekar.
Bjarni var fæddur 25. janúar að
Auðnum í Sæmundarhlíð, og vant-
aði aðeins 10 daga í 89 ára afmælið
er hann andaðist 15. janúar.
Foreldrar hans voru Halldór Ein-
arsson og Helga Sölvadóttir, Sölva-
sonar bónda á Kleif og konu hans
Maríu Jónsdóttur. Halldór Einars-
son bjó á Syðstu Grund og víðar í
Skagafirði. Bræður hans voru Indr-
iði skáld og sr. Gísli í Stafholti, faðir
Sverris í Hvammi. Einar faðir þeirra
bjó í Krossanesi, Magnússon prests
í Glaumbæ og konu hans Efemíu
Gísladóttur, sagnfræðings Konráðs-
sonar. Að Bjarna stóðu því hinar
merkustu ættir.
Halldór á Syðstu Grund hafði
verið ekkjumaður all mörg ár og
kominn um sextugt er hann átti
Bjarna og varð ekki af frekari sam-
búð hans og Helgu.
Bjarni ólst upp með móður sinni
á ýmsum bæjum vestan vatna og
varð snemma að standa á eigin
fótum. Kjarkur og þróttur drengsins
kom snemma í ljós.
Hugur Bjarna mun snemma hafa
staðið til náms, en fé skorti og um
aðstoð frá foreldrum var ekki að
ræða.
Haustið 1917 er hagur orðinn það
rúmur að Bjarni sér sér fært að halda
til náms að Hvítárbakka og dvelur
þar við nám í tvo vetur, hjá þeim
gagnmerka manni Sigurði Þórólfs-
syni, sem rak þar skóla með líku
sniði og Iýðháskólar Norðurlanda.
í Hvítárbakkaskóla veittist fjöl-
hæf og góð menntun á skömmum
tíma, ef nemendur höfðu vilja og
gáfur til að taka á móti, og þá
eiginleika átti Bjarni í ríkum mæli.
Að loknu námi á Hvítárbakka, hvarf
Bjarni heim til átthaganna.
Árið 1921, verða mikil þáttaskil í
lífi hans. Hann festir ráð sitt og
gengur að eiga Sigurlaugu Jónas-
dóttur, heimasætu á Völlum í Vall-
hólmi, og hefja þau búskapá Völlum
í tvíbýli við Harald bróður Sigurlaug-
ar. Árið 1925 verða aftur þáttaskil,
þá kaupa þau Uppsali í Blönduhlíð.
Þar með hefst saga þess manns, sem
Skagfirðingar hafa nefnt Bjarna á
Uppsölum.
Bjarni á Uppsölum var maður
mikillar gerðar. Eftir honum var
tekið hvar sem hann kom fram.
Hann var fluggáfaður, skapríkur,
tilfinninganæmur, drengskaparmað-
ur. Hann var trygglundaður og vin-
fastur, en mundi lengi ef frá dreng-
skap var vikið. Bjarni var glæsilega
vel máli farinn, rökfastur og mikill
málafylgjumaður.
íslenskan lék honum á tungu orða-
auðug og blæbrigðarík. Ljóðrænn
hrynjandi var oft í málflutningi hans,
enda var hann prýðilega skáldmælt-
ur.
Hjá því gat ekki farið að maður
með hæfileika eins og Bjarni á
Uppsölum yrði að taka að sér marg-
háttuð trúnaðarstörf fyrir sveit sína
og hérað. Sú varð og raunin með
Bjarna. Um fimmtíu ára skeið má
segja að félagsmálastörfin hafi hlað-
ist að honum og ef hann losnaði frá
einu tók annað við.
Hann sat í hreppsnefnd, var fjall-
skila- og gangnastjóri um langt ára-
bil, starfaði í skólanefnd, í skatta-
nefnd og yfirskattanefnd, í stjórn
Búnaðarfélags Akrahrepps, í stjórn
Búnaðarsambands Skagfirðinga, í
fasteignamatsnefnd, sat í sýslu-
nefnd, fulltrúi Skagfirðinga á Stétt-
arsambandsfundum um 30 ára skeið,
sat lengi í stjórn Stéttarsambands
bænda og í Framleiðsluráði.
Þá er ótalið geysimikið starf sem
hann vann fyrir Sögufélag Skagfirð-
inga, var stjórnarnefndarmaður og
forseti félagsins um ára bil. Þessu
fylgdu margháttuð ritstörf, við þá
miklu gagnasöfnun og útgáfustarf-
semi, er Sögufélagið hafði með
höndum.
Þessi upptalning, sem mörgu
mætti enn við bæta sýnir glöggt, það
mikla traust, sem sveitungar, sam-
héraðsmenn og bændastéttin í heild
bar til Bjarna á Uppsölum, svo lengi
sem honum entist aldur og heilsa.
Þetta leiðir einnig hugann að því,
að það voru ófáar stundir, sem
bóndinn var fjarri búi sínu. Samt
komst allt vel af hjá Uppsalaheimil-
inu. Þar var Sigurlaug hin styrka
stoð, sem ætíð átti þrek og dug til að
bæta á sig störfum í fjarveru
bóndans. Kjarkur, æðruleysi og
glaðværð í viðmóti brást henni aldr-
ei, þótt útlitið væri stundum ófagurt,
því að Bjarni átti við mikla vanheilsu
að stríða framan af búskaparárum
þeirra á Uppsölum, svo að tvísýnt
var jafnvel um hríð, hvort saga hans
yrði öllu lengri. Eftir mikla hol-
skurðaðgerð fékk Bjarni loks fullan
bata og úr því skein hamingjusól í
heiði yfir Uppsalaheimilinu.
Uppsalabörnin voru öll vel gerð
og dugmikil og unnu heimilinu af
dugnaði, strax og þau höfðu aldur til.
Framkvæmdir í byggingum og
ræktun voru miklar á jörðinni og
áhöfn stækkaði. Synir þeirra bjuggu
síðan með þeim, fyrst Halldór og
sfðan Árni, sem nú situr Uppsali af
miklum myndarskap.
Hjá Árna og Sólveigu Árnadóttur
konu hans áttu Sigurlaug og Bjarni
sitt trausta og góða athvarf til hinstu
stunda.
Börn þeirra Bjarna og Sigurlaugar
eru þessi í aldursröð: Halldór,
Kristín, Jónas, Egill, Gísli, Árni og
Helga. Öll eru þau gift og eiga
uppkomin börn.
Tvær fyrstu minningar um Bjarna
á Uppsölum vöktu mér hughrif sem
munast enn.
Það var fyrst að allnokkrir sveit-
ungar og vinir voru saman komnir
við ákveðið tækifæri og sungu. Þar
söng maður bassarödd, sem átti ein-
hvern seið og veldi, sem snart lítinn
snáða, sem var að byrja að leggja
eyra að söng og tónum. Sá er
bassann sögn var Bjarni á Uppsöl-
um, Seinna vissi ég að Bjarni átti
fágæta söngrödd, bæði að dýpt og
fegurð.
Öðru sinni var það, að ég fékk að
fara með, þótt ekki væri til gagns,
þegar sveitarfé var rekið í veg fyrir
afréttarsafn á leið til Silfrastaðarétt-
ar. Með safninu reið maður á brún-
um hesti. Yfir ferð manns og hests
hvíldi einhver þokki og eindrægni,
þar sem snúist var við rekstur á
Norðuráreyrum, að ekki hefur
gleymst barni, sem á horfði. Þar var
á ferð Bjarni á Uppsölum á brúnum
gæðingi sem hann átti.
Oft síðar sá ég Bjarna á hesti.
Hann átti löngum gæðinga og var
bráðlaginn hestamaður, svo sem ver-
ið hafði Halldór faðir hans.
Ég rek ekki fleiri persónulegar
minningar um Bjarna á Uppsölum,
en um tvennt vil ég geta, sem gerðist
nokkuð fyrir mína daga og lýsir vel
framfaraþrá og félagshyggju Bjarna.
Hann beitti sér fyrir stofnun lestrar-
félags í sókninni strax eftir að hann
kom í Uppsali og gaf út handskrifað
blað, sem kom út nokkrum sinnum
og er varðveitt sem sérstök menning-
arheimild. Lestrarfélagið starfarenn
og á mikið bókasafn. Hitt var svo-
kallað rekstrarlánafélag, sem hann
hafði forgöngu um að stofna og
starfrækt var eitthvert árabil kring-
um 1930. Þá áttu sér stað allmiklar
ræktunarframkvæmdir með hesta-
verkfærum. Til þess að standa
straum af þessum framkvæmdum
voru tekin lán í Landsbankanum á
Akureyri og jafnvel hjá einstakling-
um. Félagið var ábyrgt fyrir þessum
lánum. Þetta varð til þess að fram-
kvæmdir sneiddu síður hjá garði
þeirra sem minni höfðu efnin.
Þessi tvö dæmi sýna ljóslega að
áhugi og framfaraþrá Bjana á Upp-
sölum beindist jafnt að menningar-
málum, sem að umbótum á verklega
sviðinu.
Sem fullorðinn maður átti ég
margháttað samstarf við Bjarna um
málefni sveitar og héraðs. Við vor-
um t.d. alllengi samstarfsmenn í
stjórn Búnaðarfélagsins. Þar kvnnt-
ist ég gjörla hve einlægur félags-
hyggjumaður hann var. Garpur til
verka um afgreiðslu og úrlausn mála
og eldheitur framfarasinni.
Bjami studdi ætíð Sjálfstæðis-
flokkinn en ég studdi Framsóknar-
flokkinn. Aldrei varð sá skoðana-
munur okkur að ágreiningi við af-
greiðslu mála. Hagur og heild hér-
aðsins og bændastéttarinnar var hon-
um ætíð efst í huga er hann myndaði
sér skoðanir og afstöðu. Ég færi
Bjarna einlægar þakkir fyrir allt
okkar samstarf, það var mér lær-
dómsríkt og um það á ég góðar
minningar.
Bjarni á Uppsölum var mikill
hamingjumaður. Hann var reglu-
maður í lífi og starfi. Hann átti
fagurt heimili og góða fjölskyldu.
Hann fékk langan aldur til að vinna
þau störf, sem honum voru hugleikin
og hann hafði yndi af. Hann unni
jörð sinni og moldin var honum
heilög uppspretta lífs og gróanda,
sem honum var leyft að hlúa að og
rækta. Hann sá framfaradraumana
rætast á svo mörgum sviðum, þar
sem hann uppskar árangur síns erfið-
is.
Ég verð nú ekki lengi útfrá, voru
einhver hans síðustu orð heima á
Uppsölum, þegar hann var fluttur á
sjúkrahúsið. Hann stóð við það. Á
fjórða degi hvarf hann bak við
tjaldið sem byrgir okkur sýn til
þeirra leyndardóma, sem við stefn-
um öll að. Bjarni á Uppsölum var
vanur að standa við orð sín.
Ég kveð Bjarna á Uppsölum með
virðingu og þökk. Börnum hans og
fólki öllu sendi égeinlægar kveðjur.
Gunnar Oddsson.
Loðdýrabændur -
Graskögglanotendur
Til sölu nokkur lítiö gölluö fiskikör, meöal annars útlitsgölluð.
Henta fyrir loödýrafóöur, grasköggla, matvæli o.fl. Stæröir
660 og 1000 lítra. Seljast með góðum afslætti.
Borgarplast hf.
Vesturvör 27, Kópavogi
Sími: (91)46966