Tíminn - 07.02.1987, Blaðsíða 16

16 Tíminni
ÁRNAÐ HEILLA
Laugardagur 7. febrúar 1987
■■illllll KAUPFELÖGIN lll||llllllll||ll
Sjötugur
Björn
Guðbrandsson
mánudaginn 9. febrúar
Þegar ég var ung og pabbi varð
fimmtugur fannst mér þetta voðaleg-
ur aldur. Hann hlyti að hafa lifað
voðalega lengi. En nú þegar mig
vantar ekki mjög mikið upp á það,
þá, nei, við skulum ekki tala um það.
í>ó hefur mikið vatn runnið til
sjávar síðan Friðfinnur Ólafsson,
Erlendur Sigmundsson og fleiri
kjarnakarakterar fóru á kostum í
skemmtilegasta afmæli sem ég man
eftir. Sumir hafa kvatt þessa veröld
saddir lífdaga, en aðrir eru á meðai
vor án þess að láta deigan síga. Það
er eins og mörgum þeirra hafi tekist
að leika á ungfrú klukku.
Þannig virðist því vera háttað með
afmælisbarn dagsins. Hann virðist
oft hugsa og hreyfa sig á hraða
Ijóssins, því stundum er erfitt fyrir
venjulegt fólk að fylgja honum eftir
er hann færir sig úr einni víddinni í
aðra, rétt á meðan aðrir basla við
næstu hugsun á eftir hinni er síðast
var talað um.
Þannig sver hann sig í ætt við vini
sína fugla himins sem berast langar
leiðir um himinhvolfin rétt á meðan
við hin snúum höfðinu.
Það má koma ýmsu í verk á
tuttugu og fimm þúsund fimm
hundruð sextíu og sjö dögum. Enda
hefur hann nýtt tímann vel eins og
sjá má í nýlegu viðtali í Helgarpóst-
inum. Sá ferill lýsir margslunginni
reynslu, þó miklu af lífshlaupinu sé
sleppt.
Sú grein undirstrikar samciginlega
eiginleika hans og fuglanna, sem
hann á sínum tíma átti frumkvæði að
stofnun að félagi um, Fuglaverndun-
arfélag íslands.
Eðlið að þurfa stöðugt að víkka
sjóndeildarhringinn. Honum er jafn
eðlilegt að setjast upp í farartæki og
láta berast á nýjar slóðir og farfugl-
unum sem fljúga milli heimsálfa eftir
árstíðum.
Þeini fækkar óðum löndunum sem
hann hefur ekki komið til til að
drekka í sig nýja strauma. Mér segir
svo hugur að enn eigi þeim eftir að
fækka og hann eigi eftir að kanna
fleiri lönd og fjarlægar slóðir.
Þannig er hann og hans eðli.
Þannig man ég eftir mestu samveru-
stundunum, þegar hann um hvíta-
sunnu pakkaði föggum sínum og
okkar systra í bílinn og hélt á vit
æskustöðva, í Skagafjörðinn. Söng
„Skartar mörgu Skagafjörður" og
splæsti á okkur dömurnar. Sem hann
sagðist alltaf gera fyrir dömur. Það
var ekkert verið að slóra á leiðinni.
En stundum átti hann til að stöðva
bílinn jafnvel í miðri Holtavörðu-
heiði og segja „fugl“. Við systurnar
blindar á fugla litum í kring um
okkur og sáum engan. Hann tók upp
sjónaukann og brá fyrir auga. Jú
mikið rétt þarna langt uppi á heiði í
mörg hundruð metra fjarlægð var
„fugl“ himbrimi, lómur eða einhver
önnur tegund. Það er eins og hann
sé stilltur inn á bylgjusvið fugla.
Aldrei gat ég skilið hvernig hann
vissi um þessa fugla.
í Hóladómkirkju sátum við síðan
langa hátíðlega fermingu. Litið var
inn til ættingja, en þess gætt að sóa
ekki tíma bænda. Veitingar voru
aðeins þáðar í kofanum við Héraðs-
vötnin þarsem Þorsteinn föðurbróð-
ir hans gætti hliðs sauðfjárveiki-
varna. Margrét kona hans galdraði
veislu upp úr kistu og kræsinga notið
við glampa frá olíulampa.
Þannig er honum farið eins og
fuglinum sem alltaf leitar heim þang-
að sem hreiðrið hans var þó hann
fljúgi vítt um heini. Og líkt þessum
verurn sem sjá veröldina úr annarri
vídd, upphefja þyngdarlögmálið og
snúa á aðdráttarafl jarðar í sínu
sérhannaða gervi, þá er eins og hann
búi yfir eiginleikum til að sjá úr
annarri vídd hvað hrærist með
náunganum og hvernig honum líði.
í blíðu og stríðu bernskuára fann
ég að hann stóð mcð mér þó fátt væri
sagt.
Sagt er að sannur heimsborgari sé
sá sem falli inn í hvaða umhverfi sem
er, hvort sem er í afdölum fjalla eða
hringiðu stórborga.
Þannig birtist hann ntér. Og eins
og hinir vængjuðu vinir hans sem
aldrei dvelja lengi á sama punkti
nema eitthvað mjög áhugavert sé á
boðstólum, þá hefur maður aldrei
athygli hans nema stutta stund í einu
nema ef um hans hjartans eða and-
ans málefni sé að ræða.
Ef ekkert kallar þá er hann óðum
floginn á vit tónlistargyðjunnar.
Það hljóta að vera þessir andans
flughæfileikar sem hafi gert honum
fært að snúa á ungfrú klukku.
Matthildur Björnsdóttir
Verslunarhús Kf. Héraðsbúa á Eg ilsstöðum í jólabúningi.
VERSLUNARÞATTUR
ADLAGAST
Frá Kf. Héraðsbúa á Egilsstöðum
Verslunarþátturinn hjá Kf. Hér-
aðsbúa á Egilsstöðum hefur lagast,
að því er Þorsteinn Sveinsson kaup-
félagsstjóri segir í nýútkomnu frétta-
bréfi félagsins. Þar segir að hjá
félaginu séu menn nú aðeins byrjaðir
að sjá helstu þættina í afkomu þess
á síðasta ári. Vaxtaþunginn hafi
minnkað og söluaukning í verslun-
um félagsins sé í kringum 26%. Þótt
verslunarþátturinn hafi lagast af
þessum sökum séu þó áfram erfið-
leikar í litlu búðunum.
Þá er fiskvinnslan mun betri en í
fyrra og framleiðslan töluvert meiri.
í frystihúsi félagsins á Borgarfirði
eystri var hún 15.000 kassar og
33.000 kassar í frystihúsinu á Reyð-
arfirði. Útkoma hússins á Reyðar-
firði er góð, og líkur eru á minni
halla en áður á Borgarfirði. Það sem
mest ber á milli húsanna er mismun-
urinn á hráefninu. Á Reyðarfirði er
uppistaðan togarafiskur en smáfisk-
ur á Borgarfirði, og krefst hann mun
meiri vinnu, bæði vegna smæðar og
orma.
Þá virðast þjónustugreinar félags-
ins skila sér nokkuð sléttar, en þar
er um að ræða bílaafgreiðslu og
skipaafgreiðslur. í heild eru menn
því nokkuð bjartsýnir á að endar nái
saman hjá kaupfélaginu.
Einnig er ljóst að staða við-
skiptamanna Kaupfélags Héraðsbúa
skiptist mjög í tvö horn líkt og áður.
Þótt mikið sé talað um verðskerð-
ingu og minnkaðan fullvirðisrétt hjá
bændum þá er útkoman sú að sumir
viðskiptamenn standa betur í reikn-
ingi en áður. Á móti eru svo aðrir
sem hafa versnað, og bilið á milli
hópanna, sem klára sig nokkurn
veginn, og hinna, sem eiga í erfið-
leikum, hcfur aukist.
Afurðasalan
Um afurðasölu Kf. Héraðsbúa er
nokkuð fjallað í fréttabréfinu. Þar
er m.a. minnst á það að framleiðsla
á nautgripakjöti hefur aukist mikið
vegna minnkunar á framleiðslurétti
mjólkur, og þótt neyslan hafi ekki
minnkað hafa birgðir samt hlaðist
upp.
I fréttabréfinu segir að mikið
verðstríð hafi verið í gangi á milli
sláturleyfishafa. Niðurboð hafi átt
sér stað, og eins hafi eldra kjöt ekki
verið látið taka hækkanir, sem þá
hafi komið út sem verðlækkun mið-
að við nýju framleiðsluna.
Kf. Héraðsbúa á nú í birgðum um
100 tonn af nautakjöti, og framund-
an er nýtt ár sem fyrirsjáanlega
skapar vanda. Nautakjötið er ekki
undir verðábyrgð ríkissjóðs eins og
mjólk ogdilkakjöt, heldur í umboðs-
sölu og á ábyrgð bænda þar til það
hefur verið selt. Kaupfélagið hefui
greitt 75% af grundvallarverði til
bænda mestan hluta ársins, og verð-
ur svo framvegis.
Þá hafa umfangsmiklar söluum-
leitanir verið í gangi erlendis, bæði
fyrir nauta- og dilkakjöt. Til dæmis
hafa Búvörudeild Sambandsins og
markaðsnefnd reynt mikið til að
selja ærkjöt, sem Framleiðnisjóður
á, til Egyptalands, en það hefur ekki
tekist. Þá hefur verið leitað eftir sölu
í fríhöfnum í Hamborg og Rotter-
dam á nautakjöti og því dilkakjöti
sem eftir er af framleiðslunni frá
1985. Það hefur ekki borið árangur,
og ástæðan, sem gefin er upp aí
þessum aðilum, er sú að jafnvel þótt
verðið væri fært niður úr öllu valdi
þá vanti hreinlega munna og maga
til að innbyrða þetta kjöt, því að
heimurinn sé yfirfullur af mat.
Heildsala Kf. Héraðsbúa
Þá er það í fréttum frá félaginu að
heildsala á þess vegum tók formlega
til starfa í byrjun nóvember s.l.
Tildrög þessa voru þau að félagið
hefur um nokkurt skeið flutt inn
matvörur beint erlendis frá til Aust-
fjarðahafna og jafnframt selt þær
öðrum kaupfélögum á svæðinu.
í framhaldi af þessu ákvað félagið
svo að stíga skrefið til fulls, að því
er segir í fréttabréfinu, og hefja sölu
á almennum markaði. Vöruvalið var
einnig aukið, og auk innfluttrar
matvöru selur þessi nýja heildsala
hreinlætisvörur frá Sjöfn á Akureyri
og kaffi frá Kaffibrennslu Akureyr-
ar. Þá er einnig selt þar í heildsölu
sælgæti frá Lindu og smjörlíki og
aðrar vörur frá Flóru. Viðtökur
verslana á Austurlandi eru sagðar
hafa verið góðar við þessu, og sé það
von forráðamanna félagsins að þetta
megi stuðla að lækkun vöruverðs
eystra.
Þá fengu félagsmenn Kf. Héraðs-
búa send sérstök félagsskírteini í
desember, sem giltu einnig sem
afsláttarkort í sama mánuði. Á
Borgarfirði eystra voru saltaðar2900
tunnur af síld í söltunarstöð félags-
ins. Þá hefur aftur tekið til starfa
reykhús hjá félaginu, og seldist mik-
ið af hangikjöti þaðan fyrir jólin og
líkaði vel.
- esig
LESENDUR SKRIFA
Ut úr þokunni, undan eyðninni
Verður eyðnin verri en svarti-
dauði, bólusótt og holdsveiki? var
spurt í fyrirsögn í víðlesnu blaði,
eða eitthvað í þessa átt. Og þó að
kvittir komi upp, að mótcfni sé
fundið eða lyf, sem læknar, þagna
þær raddir jafnóðum og þær vakna,
og er nú svo að sjá sem hundruð
milljóna eigi dauðann vísan. Ekki
er nú fagurt um að litast á slíkum
hnetti, og þó að einhverjir hafi ver-
ið að tala um „reiði Guðs“ í þessu
sambandi, er auðsætt, að þeirri
svipu sveiflar enginn af neinu afli
lengur. Fremur mætti beita vísinda-
legum rökum, því að þau sannfæra
betur. Staðreynd er það, að veiki
hefur komið upp og breiðst út - og
að það gerist einmitt þar, sem sið-
ferði var á lægsta stigi og fór hríð-
versnandi. Hversvegna það gerðist
einmitt þarna, er ekki spurt, og lík-
lega alls annars heldur en þessa,
sem beinast liggur þó við. - Ætla
verður, að samband sé á milli lífern-
is manna og hugarfars annarsvegar
og heilbrigði þeirra hinsvegar, og
verður þá um leið að gæta þess, að
enginn er sjálfum sér nógur og allir
verða fyrir áhrifum af öðrum. Menn
verða ekki þegar í stað sjúkir og
aumir, þó að þeir fremji óhæfuverk,
meðan þeir njóta sér betri manna
að. En þegar lífinu í heild er mis-
boðið með hinum herfilegasta
hætti, hlýtur eitthvað undan að láta,
enda fór svo þarna í San Francisco,
einmitt þegar sumir héldu, að sér
væru allir vegir færir. Þá var það, að
eyðnin kom upp, og ætla þó sumir
að í Afríku hafi áður orðið. En
hvort sem var, má ætla, að veiran
hafi verið sérhönnuð frá öðrum
hnetti til að koma lagi á kynferðis-
mál jarðarbúa. Ekkert annað en hin
hroðalegasta ógnun gat skelft þá
svo að dygði, enda er nú farið að
sljákka töluvert (en þó ekki nægi-
lega) í stjórnendum kynvillubæla,
kvennamarkaða, kynblöndunar-
húsa, eiturlyfjahola og vopnasmygl-
setra. En slíkir staðir hafa verið ein-
skonar brennideplar heimsverðand-
innar að undanförnu. Þessi hel-
stefnuframvinda er nú að verða
mát, og jafnvel reykvíski ferða-
mannaiðnaðurinn með helminginn
af fimmtán ára stúlkum borgarinnar
úti um nætur (ný rannsókn), er far-
inn að titra - og þeir, sem skipu-
leggja á „háu plani“ (peningaplaninu),
kunna að vera farnir að hugsa sig
um. Framundan er skák og því næst
mát, því eyðnin lætur ekki að sér
hæða.
Vel tel ég mig geta skýrt, hvers
eðlis kynvillan sjálf er, þó að ég
orðlengi ekki um það að sinni, - en
fullnægjandi skýring á þessu jafnt
sem framkomu veirunnar, hygg ég
leiða mundi í ljós, að bilið milli
trúarbragðahugmynda og vísinda-
þekkingar þurfi ekki að vera óbrú-
anlegt. Menn þyrftu að skilja, að líf
eins og hér á jörð er aðeins tilraun
frá hinu fullkomnara lífi á góðum
stjörnum til að koma upp eftirmynd
sinni hér, (og á fjöldamörgum öðr-
um álíka hnöttum) og að sú tilraun
getur stundum mistekist með öllu;
farast þá heilir hnettir.
Spurningin hér á jörð er því sú,
hvort við eigum að lifa eða lifa ekki.
Og þó að íbúum annarra hnatta sé
mikið í mun, að hér verði björgun,
hlýtur þetta fyrst og fremst að vera
ákvörðun okkar sjálfra, okkar, sem
erum ekki eyðnismitaðir og viljum
horfa til framtíðarinnar. Þann dag,
sem við segjum: látum okkur ganga
fyrir, sem ætlum að lifa, okkur, sem
erum fslendingar, tölum málið og
viljum tala það, - og ennfremur:
okkur, sem erum Vestur- og
Norðurevrópufólk og viljum vera
það - þá geta hinir fullkomnari fyrst
farið að liðsinna okkur. Og undir-
eins og við tökum þá stefnu að vilja
vera til, og gefast ekki upp á því,
geta aðrir kynstofnar gert hið sama.
Enginn bannar þeim, enda er ekk-
ert líklegra en að þeir marki sér
stefnu undireins og við höfum gert
það.
Þorsteinn Guðjónsson