Tíminn - 10.09.1987, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Fimmtudagur 10. september 1987
Tiiiiinn
MALSVARIFRJALSLYNDIS, SAMVINNU 0G FELAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinnog
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoöarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686306,
íþróttir '686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot: Tæknideild
Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Kvöldsímar: 686387 (tæknideild)
og 686306 (ritstjórn).
Verð í lausasölu 55.- kr. og 65.- kr. um helgar. Áskrift 550.-
Atvinnugrein
á tímamótum
Nýlokið er aðalfundi Stéttarsambands bænda, sem
að þessu sinni var haldinn á Eiðum.
Að venju voru þar hagsmunamál bænda tekin til
umfjöllunar og bera samþykktir fundarins það með
sér að miklar breytingar standa yfir í íslenskum
landbúnaði.
I ljósi þeirrar erfiðu stöðu sem bændastéttin er í
er eftirtektarvert að samþykktir fundarins eru ekki
neinar kröfugerðir á hendur stjórnvalda eða annarra
aðila heldur einkennast þær af rökstuddum ábend-
ingum um hvar þörf sé úrbóta og hvernig að þeim
skuli staðið. Jafnframt kemur vel í ljós eindreginn
vilji bændastéttarinnar sjálfrar til að mæta nýjum og
breyttum aðstæðum.
A fundinum var samþykkt viðamikil ályktun um
stefnumörkun í landbúnaði. í greinargerð hennar er
vitnað til þess að með samþykkt nýju búvörulaganna
hafi verið mörkuð ákveðin stefna í málefnum
landbúnaðarins, og að sú stefnumörkun ásamt þeim
búvörusamningi sem gerður var fyrir forgöngu Jóns
Helgasonar, landbúnaðarráðherra milli bænda og
ríkisvaldsins hafi dregið úr þeirri óvissu sem ríkti í
málefnum landbúnaðarins og skapað svigrúm til
nýrrar atvinnuuppbyggingar í sveitum. Síðan segir:
„Framkvæmd þessarar breyttu stefnu og aðlögun
landbúnaðarins að nýjum aðstæðum verður megin
viðfangsefni bænda og samtaka þeirra á næstu
árum".
Búvörulögin sem nú hafa gilt í rúm tvö ár, fólu í
sér miklar breytingar á skipulagi framleiðslumála
landbúnaðarins og einnig gerðu þau kröfu um
verulegar búháttabreytingar. Forsenda þeirra er að
bændur fái tíma til að aðlaga starfsemi sína breyttum
aðstæðum. Með það að markmiði var búvörusamn-
ingurinn í vor undirritaður.
Fyrir þá samningsgerð sætti Jón Helgason, land-
búnaðarráðherra mikilli gagnrýni af hálfu pólitískra
andstæðinga sinna. Úr þeirri gagnrýni hefur dregið,
enda fullur skilningur fyrir því hjá landsmönnum að
landbúnaðurinn þurfi á aðlögunartíma að halda.
í ávarpi sínu á aðalfundi Stéttarsambandsins
fjallaði Jón Helgason landbúnaðarráðherra um
þennan samning og sagði m.a.: „Með samningnum
er lögð undirstaða sem við getum byggt á næstu árin,
ef rétt er á málum haldið. Hann gerir okkur kleift,
og leggur okkur reyndar þær skyldur á herðar, að
horfa fram á veginn og nýta tækifærin til að byggja
fyrir framtíðina í ríkara mæli heldur en við höfum
get'að gert síðustu árin, þegar þörfin á að leysa
vandamál gærdagsins hefur tekið tíma okkar og
krafta í allt of ríkum mæli".
Ályktun Stéttarsambandsins um stefnumörkun í
landbúnaði er í senn viljayfirlýsing bændasamtak-
anna um að bændur muni í framtíðinni þjóna kröfum
neytenda sem best og hvatning til íslenskra bænda
um að mæta nýjum og breyttum viðhorfum í
landbúnaði með jákvæðu hugarfari. Þannig næst sá
árangur sem nauðsynlegur er.
GARRI
Endurskipulagning
bankakerfisins
Það var töluvert inikill sannleik-
ur fólginn í ályktuninni, sem birtist
hér í Tímanum í gær um Útvegs-
bankamálið og kom frá nýafstöðnu
þingi Landssambands íslenskra
samvinnustarfsmanna. Þar sagði
að þingið fagnaði frumkvæði sam-'
vinnuhreyfingarinnar __ varðandi
kaup á hlutabréfum í Útvegsbanka
íslamls hf., því að þau stuðluðu að
fyrsta raunhæfa skrefinu lil endur-
skipulagningar bankakerfisins í
landinu. Þess vegna beindi þingið
þeim tílmælum lil viðskiptaráð-
herra að hann staðfesti nú þegar
kaup hreyfingarinnar á meirihluta
hlutabréfanna.
Garri sér ekki betur en að hér sé
farið beiut að sjálfum kjama
málsins, og af töluvert meiri skyn-
semi en verið hefur mest áberandi
í öllu því pólitíska moldviðri sem
þyrlað lielur verið upp í kringum
þetta iuál. Saiiiileikuriiiu er vila-
skuld sá að eins og hver maður veit
hefur áruin sainan verið rætt uni
það, jafni manna á milli sem á
opinberum vettvangi, að hér þyrftu
að vera færri bankar og stærri.
Meðal anuais hafa menn margrætt
um það að óþarfí væri að ríkið væri
með þrjá banka á sínum vegum, og
að einkabankarnir yrðu rekstrar-
hæfari ef þeir væru færri og stærri.
Aukin hagræðing
I'elia byggist einfaldlega á þeirri
slaðievnd að viðskiptalíf nútímans
kallar á að fyrir hendi séu tiltölu-
lega stórar rekstrareiníngar, sem
ráði við það að takast á við sem
flest af þeim stórverkefnum sem
upp koma hverju siimi. Of litlar
einingar geta brotnað niður þegar
á bátinn gefur, eius og reynslan
synii. Og séu þessar liilu einingar
kiofnar í sundur eftir pólitískum
líiiuiii, þá sýnir reynslan einnig að
ókleift getur orðið að ná samstöðu
á milli þeirra um einhvers konar
samlök eða baktryggingu þegar
sióru ináliii koma upp á.
Með tilboði sínu í Útvegsbank-
ann sýndi samvinnuhreyfingin það
í verki að lieuni var fyllsta alvara
með að gera eililivað raunhæft i
þessu máli. Eins og segir í LÍS
ályktuninni þá er þetta hvórki
meira né iiiiiiua en fyrsta raunhæfa
skrefið sem stigið hefur verið til að
endurskipuleggja bankakerfið í
lauitiiiii. Þarna var í fullri alvöru
gerð liiraiiu tii þess að koma á
sameíningu tveggja, ef ekki þriggja
banka.
Frumkvæðið hjá
samvinnumönnum
Það fer heldur ekki á milli mála
að í þessu mali (iliti varfrumkvæðíð
lija samvinnumönnum. Engum,
sem fylgst hefur með málinu, flýgur
í hug að KR-liðið, sem svo er
gjarnan nefnt, hefði brugðist jafn
hratt við og það gerði ef tilboð
saniviiiiiuiiiainia lielði ekki komiö
fram. Það liggur ekkert fyrir sem
gefur minnsta tilefni til að ætla að
sá bópur væri búinn að bjóða í
lirelin í dag ef samvinnumenn
hefðu ekki tekið frumkvæðið líkt
og þeir gerðu.
Hér mætti því ætla að allir helstu
ráðameiin þjóðarinnar Iielðu átt
að sjá ástæðu XA þess að lita á málin
frá svipuðuin sjónarhóli og sam-
viiiiiustai isnienn liala nil gert. I'eir
hefðu átt að skoða þau út frá |»\ í
sjonaimiði að hér hefði opnast
mðguleiki til þess áð fækka
bönkunum og auka hagræðinguna
í bankarekslrinuiii. Enginn þarf ðð
velkjast i vafa um að slíkt yrði
þjóðarbúinu til góðs.
En viðbrögð einkaframtaksins í
Sjálfstæðisflokknum urðu svo sem
ekki a þá leiðina. Þvert á móti
skapaðist þareinn allsherjar glund-
roði þegár allt það lið sá fyrir sér
hættu á að stærsta fjöldahreyfing
landsins og helsti keppinautur
einkarekslrariiis í landittu fengi
færi á að stíga þetta skref. í
samvinnuhreyfíngunni sá einka-
framtakið ekkert minna en sjátfan
höfuðóvininn mátaðan á vegginn.
Þess vegna var aldeHis ekki verið
að hugsa um þjóðarhag þarna.
Þess vegna fékk hagur einkafyrir-
tækjanna að sitja í fyrirrúmi. Svona
getur pólitíkin verið skrýtin á
stundum. „
Garn.
I VÍTTOGBREITT
Oánægja fiskverkafólks
á sér djúpar rætur
Miklir atburðir eru að gerast í
Verkamannasambandi íslands.
Margt bendir til þess að sambandið
sé að klofna og vel geti svo farið að
fiskvinnslufólk stofni sín eigin
samtök.
Ekki deila um fundarsköp
Eftir fyrstu fréttum að dæma af
þessum klofningshugmyndum
mátti ætla að upp úr hafi soöið
varðandi eininguna í Verkamanna-
sambandinu, þegar varaformaður
þess, Karl Steinar Guðnason í
Keflavík, krafðist allsherjar-
atkvæðagreiðslu á vettvangi sam-
bandsins í stað þess að hver for-
maður færi með eitt atkvæði á
formannaráðstefnu án tillits til fé-
lagsmannafjölda sem stendur á bak
við hvern formann. Málið virtist
þannig snúast um afgreiðsluform
og fundarsköp og vera einhvers
konar valdabarátta milli aðildarfé-
laga eða landshluta.
Blinda forráðamanna
Ástæður misklíðarinnar í Verka-
mannasambandinu eru þó í raun
alls annars eðlis og eiga lítið skylt
við atkvæðahlutfall á fundum eða
fundarsköp yfirleitt. Það sem hér
liggur á bak við er megn óánægja
starfsfólks í frystihúsum og öðrum
fiskvinnslustöðvum með launakjör
sín, vinnufyrirkomulag og starfsað-
stöðu almennt talað. Er engu lík-
ara en að forstöðumenn fisk-
vinnslufyrirtækja og margir for-
ystumenn verkamannafélaga séu
blindir á þau viðhorf sem smám
saman hafa verið að skapast meðal
verkafólks í fiskvinnslu.
Föst atvinna breytist
í þrældóm
Á fyrstu árum skipulegrar fryst-
ihúsauppbyggingar og togaraút-
gerðar úti um land, og er þá átt við
árin milli 1972-1980, ríkti bjartsýni
meðal verkafólks í sjávarplássum
og fögnuður yfir því að menn sáu
fram á að nú myndi rætast úr um
atvinnu í heimabyggð, skapast skil-
yrði til jafnrar og stöðugrar atvinnu
allt árið um kring. Vetrardvalinn
og tímabundna atvinnuleysið sem
fylgdi sjávarplássunum átti að
verða úr sögunni, þegar saman færi
togaraútgerð og vönduð fisk-
vinnslustöð. Þessar vonir rættust í
fjölda útgerðarstaða úti um alla
landsbyggð. Atvinnuöryggi og af-
koma fólks fór mjög batnandi.
Hins vegar fór verkafólkið að
finna fyrir skuggahliðum þess verk-
smiðjufyrirkomulags sem þarna
var sett á laggirnar. Vinnufyrir-
komulag og kaupgjaldsákvarðanir
urðu brátt með þeim hætti að á
mörkum var að það væri bjóðandi
frjálsbornu fólki. Skorpuþrældóm-
ur vertíðarlífsins sem ætlunin var
að afnema var færður inn í þessar
nýju fiskverksmiðjur með tak-
markalitlum vinnutíma og linnu-
lausri ákvæðisvinnu í stað þess að
gera þessa vinnustaði ánægjulega
og örvandi fyrir þá vinnugíeði og
miklu starfslöngun sem einkennir
íslenskt verkafólk og íslendinga
yfirleitt svo að eftir er tekið.
Starfsmenn í
undirstöðugrein
Útgangan og óánægjan á for-
mannafundi Verkamannasam-
bandsins er ekki annað en spegil-
mynd af ástandinu sem ríkir meðal
fiskvinnslufólksins í landinu. Því
finnst það afskipt og hlutur þess
fyrir borð borinn. Hér er um að
ræða eina mikilvægustu starfsstétt
í þjóðfélaginu, fólk í undirstöðu-
grein útflutningsframleiðslunnar,
sem á rétt á því að um kjör þess sé
fjallað á sanngjarnan hátt og af
fullri virðingu gagnvart vinnufram-
lagi þess, sem aðrar þjóðfélags-
stéttir lifa á að meira eða minna •
leyti. igje