Tíminn - 14.05.1988, Blaðsíða 5

Laugardagur 14. maí 1988
Tíminn 5
10-12% gengisfelling um helgina hluti af umfangsmiklum efnahagsráðstöfunum:
Spákaupmennska knýr
á um aðgerðir strax
Þorsteinn Pálsson forsætisráðherra hefur frestað fyrirhugaðri
opinberri heimsókn til Bandaríkjanna þar sem hann ætlaði að
hitta Ronald Reagan Bandaríkjaforseta. Ástæðan er samkvæmt
fréttatilkynningu forsætisráðuneytisins „mikilvægar stjórnmála-
ákvarðanir, sem taka þarf í kjölfar þess að gjaldeyrisdeildum
bankanna var lokað“.
Stíf fundahöld hafa verið í forustusveitum stjórnarflokkanna
undanfarna tvo daga og í gærkvöldi kom ráðherranefnd, skipuð
tveimur úr hverjum flokkanna ásamt efnahagssérfræðingi stjórn-
arinnar og forstjóra Þjóðhagsstofnunar saman til fundar í
stjórnarráðinu til þess að ræða gengisfellinguna sem ákveðin
hefur verið um helgina og nauðsynlegar hliðarráðstafanir með
henni.
Hversu mikið gengið verður fellt
ræðst af þeirri samstöðu sem næst
um hliðarráðstafanir en þó mun
ljóst að framsóknarmenn vilja
ganga einna lengst, en kratar
skemmst og er trúleg niðurstaða á
bilinu 10-12%. Meðal hliðarráð-
stafana íhugar stjórnin lögbindingu
lágmarkslauna til að rýra ekki
kaupmátt þeirra lægst launuðu.
20% gjaldeyrisforða
keypt á miðvikudag
Allir þeir sem Tíminn ræddi við
í gær sögðu að pólitísk samstaða
hafi náðst um nauðsyn gengisfell-
ingar. Áður hafði tímasetning háð
slíkri samstöðu, en spákaup-
mennskan með gjaldeyri var orðin
slík fyrri hluta vikunnar að ekki
var stætt á öðru en loka fyrir
gjaideyrisviðskiptin. Þannig hafði
gjaldeyrir runnið út á mánudag og
þriðjudag, fyrir um 500 milijónir,
en náði síðan hámarki á miðviku-
dag þegar hvorki meira né minna
en 2 milljarðar voru pantaðir á
einum og sama deginum. Sú dags-
pöntun nemur um 20% af gjaldeyr-
isforða þjóðarinnar, og á þremur
dögum nam gjaldeyrisútstreymið
25% gjaldeyrisforðans. Samkvæmt
hefð verða þessar pantanir af-
greiddar á því gengi sem skráð var
daginn sem sótt var um gjaldeyr-
inn. Óstaðfestar heimildir Tímans
herma að áberandi gjaldeyriskaup
hafi verið gerð af nokkrum stórum
fyrirtækjum, sem bendir til að þau
hafi haft greinargóðar upplýsingar
um hvert stefndi á miðvikudag.
10-12% gengisfelling
Sá áherslumunur sem komið hef-
ur fram í ríkisstjórn gagnvart því
hversu mikið beri að fella gengið
endurspeglar að stjórnin taldi sig
enn hafa um tvær vikur til að ná
samstöðu um hliðarráðstafanir.
Hún var ekki fyllilega undirbúin.
Varðandi afstöðuna til stæðar-
gráðu gengisfellingarinnar er deilt
um hvort hún verður 8% í minnsta
lagi eða um 15% í mesta lagi. Það
eru alþýðuflokksmenn sem fyrst
og fremst eru mótfallnir mikilli
lækkun krónunnar en framsóknar-
menn telja hana nauðsynlega
vegna sjávarútvegsins. Sjálfstæðis-
menn lenda á milli þessara póla.
Seðlabankinn gerði í gær tillögu
um gengislækkun upp á 8% eftir
því sem Tíminn kemst næst, en
það mun bankinn telja lágmarks
lækkun til þess að stöðva gjaldeyr-
isútstreymi og spákaupmennsku
síðustu daga. Ekki mun þó vera
bjargföst sannfæring fyrir því í
bankanum hvort svo lítil lækkun
dugar til þess að sannfæra almenn-
ing um að þar verði látið staðar
numið. Síðdegis í gær fullyrtu
kunnugir við Tímann að líkleg
niðurstaða yrði 10-12%, sem aftur
ylti á kortlagningu nauðsynlegra
hliðarráðstafana.
42.500kr. lágmarkslaun
Til að tryggja að gengislækkunin
gagnist útflutningsgreinunum hug-
leiðir ríkisstjórnin nú hliðarráð-
stafanir til að vega upp á móti
þenslumyndandi áhrifum hennar
og til að koma í veg fyrir víxlhækk-
un verðlags og kaupgjalds. Hertar
reglur um erlend lán og niður-
jskurður framkvæmda á vegum op-
inberra aðila eru taldar líklegar til
að vera meðal þeirra aðgerða sem
slá eiga á þenslu.
Það sem hins vegar er rætt um
varðandi víxlhækkun kaupgjalds
og verðlags er að setja bráða-
birgðalög sem tryggja kaupgetu
lágmarkslauna samhliða því að
rauðu strikin svokölluðu verða tek-
in úr sambandi. Verkalýðsforingj-
ar hafa þegar gengið á fund for-
sætisráðherra og gert honum grein
fyrir því að ef umsamdar kaup-
hækkanir verði stöðvaðar með lög-
um muni slíkt ástand ekki þolað.
Samstaða er í ríkisstjórninni um að
reyna að halda kaupmætti lægstu
launa og hindra sprengingu innan
verkalýðshreyfingunnar. Sam-
kvæmt upplýsingum sem Tíminn
hefur aflað sér hugleiðir ríkis-
stjórnin nú hvort unnt verði að ná
fram því markmiði með því að
lögbinda lágmarkslaun og hækka
þau upp í 42.500 kr. á mánuði.
í bréfi sem formenn landssam-
banda ASÍ afhentu Þorsteini Páls-
syni síðdegis í gær segir m.a.: „Þeir
sem búa við samningsbundna taxta
verða þá látnir bera byrðarnar.
Þeir sem hafa aðstöðu til þess að
taka á sínum málum til hliðar við
kjarasamninga munu áfram ná
fram launaskriði. Láglaunafólkið
hlyti að axla byrðarnar en hálauna-
hóparnir flestir halda sínum hlut
og jafnvel sækja á.“
Þó svo að verkalýðshreyfingin
geti illa kyngt því að umsamdar
kauphækkanir verði afnumdar
með bráðabirgðalögum má ráða af
áherslum forustunnar að lögbind-
ing lágmarkslauna gerðu slíkan
bita bærilegri.
Stefnt er að því að opna gjald-
eyrisdeildir bankanna aftur á
mánudag og munu þá útlínur ráð-
stafanapakka ríkisstjórnarinnar
liggja fyrir í kvöld eða á morgun.
- BG
Hér verða ákvarðanirnar teknar. Tímamynd Pjetur
20% álag á gjaldeyri
og ferðir Flugleiða
Þeir sem ætla út fyrir landsteinana í sumarfríinu voru greinilega
margir farnir aö hugsa fram í tímann síðustu daga og vikur, í ljósi
yfírvofandi gengisfellingar. Ýmsir hafa líka kynt undir þá
eftirvæntingu sem upp var komin, þar á meöal ferðaskrifstofur
og bflasölur sem margar hverjar voru fyrir nokkru farnar að
hvetja viðskiptavini sína til að vera við öllu búna. Tíminn athugaði
gang mála hjá ferðaskrifstofum í höfuðborginni.
„Það hafa greinilega ailir búist
við gengisfellingu því það hefur
verið áberandi að fólk hefur reynt
að gera upp ferðir sínar til að geta
náð sér í gjaldeyri," sagði Willum.
Þór Þórsson hjá Samvinnuferðum-
Landsýn. Sömu sögu var að frétta
af söluskrifstofum Útsýnar, þar
hefur verið mikið um kaup á far-
seðlum langt fram í tímann síðan
að gengisfelling fór að liggja í
loftinu.
En það var líka greinilegt að
margir höfðu ekki búist við henni
fyrr en í lok mánaðarins, því að
töluverður hópur manna mætti á
söluskrifstofurnar í gærmorgun
þegar staðfesting hafði borist af
gengisfellingunni, en varð að bíta í
það súra epli að búið var að setja
20% álag á alla gjaldeyrissölu.
Flugleiðir kipptu líka verðskrám
sínum „úr sambandi" og settu 20%
álag á alla farseðla fram í tímann,
að undanskildum þeim ferðum sem
farnar verða nú um helgina. Mis-
munurinn verður síðan endur-
greiddur ef gengisfellingin verður
minni en 20%.
Gjaldeyrisdeildir bankanna voru
lokaðar öðrum en ferðamönnum í
gær en það hefur verið mikið að
gera þar síðustu daga. „Við teljum
að það hafa verið tvö til þreföld
sala á gjaldeyri hjá okkur s.l.
miðvikudag," sagði Brynjólfur
Helgason, aðstoðarbankastjóri í
Landsbankanum í samtali við Tím-
ann í gær. „Það var alveg ljóst að
það var stígandi í þessu og orðið
það mikið að það þurfti greinilega
að grípa í taumana, annars höfðu
menn farið að líta á þetta sem
útsölu. Það var fyrirsjáanlegt að
þetta átti eftir að aukast mikið
næstu daga.
Við erum ekki farnir að skoða
tölurnar nákvæmlega en okkur
sýnist að þetta dreifist á allar gerðir
fyrirtækja og fólks, allt frá ferða-
mönnum uppí stærstu fyrirtæki. Þó
held ég að talsvert margir hafi ekki
reiknað með gengisfellingunni
svona fljótt,“ sagði Brynjólfur.
JIH
Steingrímur Hermannsson, utanríkisráðherra:
FASTGENGIS-
STEFNA BRÁST
ÞVÍ MIDUR
„Ég varð ekkert undrandi þeg-
ar mér var sagt að það yrði að
loka bönkunum, því vitanlega
skilur almenningur, þó að það
hafi skort skilning hjá sumum í
stjómmálum, að undirstöðuat-
vinnuvegirnir verða ekki reknir
lengi með svona bullandi tapi.
Það hlaut, því miður, að koma að
því að við yrðum að fella gengið.
Ég er fylgjandi fastgengisstefnu,
en það sem hefur brugðist að
mínu mati er að aðrir hlutir hafa
ekki verið bundir fastgengisstefn-
unni og leikið lausum hala. Verð-
bólguskrúfan hefur verið gang-
andi í innlendu fjármagni, verð-
laginu, launum og svo framveg-
is,“ sagði Steingrímur Hermanns-
son, utanríkisráðherra t' samtali
við Tímann í gær, en hann var þá
nýkominn til landsins.
Hann sagðist búast við að á
fundi með forystumönnum
stjórnarflokkanna, sem haldinn
var í gærkveldi, yrðu seðlabanka-
menn með tillögu um hvc gengis-
fellingin þyrfti að vera mikil og
einnig um hvaða hliðarráðstafan-
ir þyrftu að fylgja.
„Ég vona bara að það vcrði
ekki tillögur um hækkun vaxta og
gömlu lummurnar í þvt'. Við
crum ekki að tala um neinar tölur
eins og 20%. Við erum bara að
reyna að nieta raunhæft hvernig
við komum okkur út úr halla-
rekstri útflutningsatvinnuveg-
anna og hvernig við leysum það
án þess að hleypa verðbólgunni á
fullan skrið og um leið að skerða
kjörin sem minnst," sagði Stein-
grímur. -SÓL