Tíminn - 12.07.1988, Blaðsíða 2

iV{Vidjudagur.l£rjúlí 1988
2 Tíminn
nn .' i't ' T 1
Bóndi segir þrumurnar líkastar því að þota væri á hlaöinu
Eldingu sló niður í
kýr með öskrandi gný
Elding varð tveimur kúm á
Svarfhóli í Leirársveit að aldur-
tila á sunnudag og sló þá þriðju
rænulausa. Þrumuveðrið skall
þar á með hávaða og látum um
hálfþrjúleytið, en Veðurstofan
hefur tilkynningar um veðrið frá
veðurathugunarstöðvum á Þing-
völlum og í Reykjavík frá hádeg-
isbili til klukkan 18:00 að kvöldi.
Eldingu laust einnig niður í íbúð-
arhús við Grundartanga, en varð
engum meint af. Rafstöðin
brann aftur á móti yfir.
„Það var ólýsanlegur hávaði eins
og að vera með þotu úti á hlaði,"
segir Reynir Ásgeirsson, bóndi á
Svarfhóli, en þrumuveðrið gekk yfir
bæinn. „Það sló eldingu niður í um
250 m fjarlægð frá bænum með
öskrandi gný. Þar höfðu kýrnar
safnast í þéttan hóp og þegar ég
gætti að þeim, því að ég hélt að þær
hefðu ef til vill orðið skelfdar við
ósköpin, sá ég hvar lágu þrjár kýr á
jörðinni og voru hinar að hnusa af
þeim.
Tvær voru dauðar og ein í krampa-
kasti spriklandi, en hún lifði af. Hún
lá þó í hálftíma, áður en hún skröng-
laðist á fætur. Hinar voru sviðnar og
eldrákir hlaupið eftir þeim. Sums
staðar voru þær brunnar inn að
skinni.
Kýrnar hafa dáið samstundis. Ár-
eiðanlega hraðar en af byssukúlu, ef
þar er einhver munur á.
Önnur var fyrsta kálfs kvíga og
hin átti að bera þriðja kálfi um
mánaðamótin. Sú, sem lifði af, bar í
vor, en ekki veit ég hvort hún hafi
gelst við lostið. Þó ekki væri nema
af hávaðanum af þrumunum gæti
nyt kúnna minnkað."
Bóndi dró kýrnar þegar í gröf og
urðaði.
Sjónarvottur að atburðinum lýsti
honum svo, að eldglæring hefði
komið niður í miðjan kúahópinn,
þar sem hann hafðist við í rigning-
unni skammt frá Laxá í Leirársveit.
Örstuttu síðar dunaði í sveitinni.
Tveimur eldingum að auki laust
niður skammt frá og þremur metrum
frá Laxá. Þær boruðu göt gegnum
grasbakkann, svo að sá í ána í gegn.
“Eins og litlum fallbyssukúlum hefði
verið skotið í bakkann. Torfusneplar
spýttust út í ána,“ segir Reynir
bóndi.
„Þetta var andstyggileg aðkoma,"
segir hann um merki eldingarinnar,
sem drap fyrir honum kýrnar. „Eld-
ingunni hafði lostið niður fast við
hliðina á annarri kúnna sem drapst
og sviðið grasið niður í svörð. Kýrin
hafði brunnið upp eftir afturfótum
og júgrum og sennilega verið að bíta
og með granirnar niður við jörð, því
að hún var öll sviðin framan upp að
hesi.
Hin lá skammt frá og hafði blóð
gusast fram úr henni. Líkast til hafa
slagæðar sprungið. Ef til vill vegna
þess, að hún átti stutt í burð.“
Sú kýrin, sem lifði, var dágóða
stund að átta sig á tilverunni á ný, en
ekki er að sjá, að henni hafi orðið
varanlega meint af. Tjón bónda er
talið nema 150 þúsundum króna.
„Þetta var allt tryggt," segir Reyn-
ir. „Það er aftur vafamál, hvernig
beri að meta þessar skepnur."
þj
Svarfhólar í Leirársveit. Örin sýnir
hvar eldingin drap kýrnar.
Tíminri Pjetur
Reynir Ásgeirsson, bóndi á Svarf-
hóli, missti tvær kýr, þegar elding
laust þær á sunnudag. Aðrar elding-
ar komu niður á árbakka og boruðu
göt gegnum hann. Tíminn Pjelur
Þrumuveöriö knýr óþvrmileqa dvra á 5-10 ára fresti:
VEIDISTANGIR GETA
DREGID AD ELDINGAR aS*X
„Þrumuveöur eins og það, sem geisaði á sunnudag, kemur upp
um hásumar á fímm til tíu ára fresti,“ segir Bragi Jónsson,
veðurfræðingur á Veðurstofu íslands. „Um það eigum við gögn
langt aftur í tímann. Árin 1960, 1976 og 1982 urðu þrumu- og
eldingaveður í öndverðum júlímánuði, rétt eins og nú. 1982 urðu
skaðar á húsum og skepnum. 1976 laust eldingu niður í sumarbústað
í Grindavík og brann hann að köldum kolum. 1960 sló eldingum
allvíða niður og varð af talsvert jarðrask.“
Víða er gripið til þeirra ráða, að
taka heimilistæki úr sambandi, þegar
eldingar lýsa himin, og forðast alla
leiðara, svo sem loftnet, stangir og
teina. Maður á opinni dráttarvél t.d.
er berskjaldaður og upplagt skot-
mark eldinga. Þá hefur veiðimönn-
um í laxveiðiám í Leirársveit og
Kjós stafað hætta af, því að veiði-
stangir þeirra geta leitt rafmagn og
dregið til sín eldingar.
Margt er á huldu um upptök
þrumuveðurs og eðli eldinga, en
fróðustu menn telja, að rafspenna í
eldingu sé allt að 10 þúsund voltum.
Bragi Jónsson segir, að menn geti
áætlað fjarlægðina að þrumveðrinu,
taki þeir eftir hve langur tími líði frá
því að þeir sjái eldinguna og þar til
þruman berst þeim til eyrna. Sá
munur ráðist af því, að hraði Ijóssins
sé svo miklu meiri, en hraði
hljóðsins. Þeim mun styttri tími,
sem frá líður eldingunni þar til
þruman heyrist, þcim mun nær er
þrumuveðrið.
Spurninga sem þessara segir Bragi
veðurfræðinga iðulega svara fróð-
leiksfúsum, sem hafa samband við
Veðurstofuna, þegar óvenjuleg veð-
ur ganga yfir, en íslendingar yfir
höfuð þekkja lítt til, hvernig bregð-
ast eigi við þrumum og eldingum.
segir, að þennan sunnudag hafi
verið mjög kalt í háloftum eða um
fjörutíu stiga frost, en hiti við yfir-
borð jarðar hafi verið á bilinu þrett-
án til sextán stig. Geysilegur hitam-
ismunurinn hafi myndað rafhleð-
sluna.
„Það eru ekki einungis húsdýr,
sem þrumuverður getur orðið að
bana,“ segir Bragi. „Við þekkjum
dæmi þess, að menn hafi látist, en á
bilinu frá 1860 til 1870 kom elding
niður í hús á Suðurnesjum og drap
nokkra menn. Ekki man ég hvort
þeir voru fimm, sex eða sjö. Auk
þess eru til öruggar heimildir um
fleiri mannslát af þessum völdum í
fyrri tíð.“ þj
götunni
Eldur kom upp í bifreið sem
stóð á horni Skútagötu og
Frakkastígs um miðnætti á
Sunnudag. Enginn var í bifr-
eiðinni og engin meiðsl urðu á
fólki, en bifreiðin er mikið
skemmd. Ekki er vitað um
eldsupptök. Siökkviliðinu
tókst að bjarga nokkrum
trésmíðaverkfærum og öðrum
munum úr bifreiðinni.-gs