Tíminn - 06.08.1988, Blaðsíða 5

Laugardagur 6. ágúst 1988
Tíminn >5
Útlán Borgarbókasafnsins minnkað hlutfallslega um nær helming:
Horfa nú á reyfara í
stað þess að lesa þá
Má ráða af útlánatölum Borgarbókasafns Reykjavíkur að
bókaþjóðín mikla verði hætt að lesa bækur innan fárra ára?
Útlánum Borgarbókasafns Reykjavíkur hefur hlutfallslega
fækkað um nær helming á rúmum áratug - úr 13,4 eintökum
að meðaltali á mann um miðjan síðasta áratug í aðeins um
7,7 eintök á síðasta ári. Þá voru útlán um 14% færri en árið
áður. AIIs fækkaði útlánum Borgarbókasafnsins úr 1.140 þús.
eintökum 1975 niður í aðeins 715 þús. eintök í fyrra - en
fjórðungur allra útlána var þá í hinu nýja Gerðubergssafni.
Úttín ¥>omarBcka‘?afi\ sins
m- ^ ^ EiwrdkrÁ hvern eoeaAeerf*
gPT 1955-io,i
spt
„Bláar“ i stað
reyfara á sjóinn?
Það vekur grun um að vídeóvæð-
ingin kunni að eigi drjúgan hlut að
máli, að bókaútlán til skipa hafa
hrunið úr 22 þúsund niður í 12
þúsund eintök á nokkrum árum, þó
lang mest á síðasta ári. Svipað er að
segja um sérútlán til stofnana, t.d.
fangelsanna.
„Bókin heim“ er eina deildin þar
sem útlán hafa aukist verulega, en
þar er um að ræða heimsendingar til
aldraðra og fatlaðra.
Rigningin styður
bókmenntirnar
Að mati Þórdísar Þorvaldsdóttur
borgarbókavarðar kunna margvís-
legar ástæður að vera fyrir breyting-
um í starfi safnanna.
Meira að segja veðrið skipti máli.
Rigning upp á hvern dag mundi
stórauka útlán, sem enn hafi sannast
síðasta stórrigningardaginn í þessari
viku. En þá hafi öll söfnin fyllst út
úr dyrum.
Ástin og ofbeldið á undanhaldi
Að öllu gamni slepptu telur Þórdís
stórfækkun lánaðra eintaka á undan-
förnum árum (mest milli 1986 og
1987) ekki hvað síst vera vegna
áherslubreytinga í lestri. Þeir hópar
sem áður fengu lánaðar spennusögur
og ástarsögur í tugatali þurfa nú ekki
lengur að hafa fyrir því að lesa,
heldur horfa á þessi hugðarefni á
myndböndum og í sjónvarpi. Þetta
álítur hún slæma þróun og brýnt að
gera eitthvað til að halda í þetta fólk
og leiða það aftur á söfnin. Ella sé
sú hætta fyrir hendi að hópur fólks
verði ólæs með tímanum, eins og
vitað er að átt hefur sér stað í
Bandaríkjunum.
Niðurskurður bitnar
á bókelskum
í öðru lagi telur Þórdís ekki vafa
á að minnkun fjárveitinga til bóka-
kaupa valdi fækkun útlána. Áður
fyrr hafi Borgarbókasafnið keypt
allt upp í 100 eintök af nýjum
bókum. Nú leyfi fjárráðin sjaldan
kaup á nema 30 eintökum og þaðan
af færri, og þeim þurfi síðan að
skipta niður á sex söfn. Þetta leiði til
langra biðlista eftir nýjustu bókun-
um og sömuleiðis til þess að margir
áhugasamir lesendur komi fýluferð-
ir. Sem dæmi nefndi Þórdís smá
könnun sem hún gerði í febr. s.l. þar
sem hún komst að því að nær hvert
einasta eintak jólabóka frá 1986 og
síðar var í útláni.
Árlega fækkun lánaðra eintaka
hjá Borgarbókasafninu má sjá á
töflunni hér fyrir neðan. Fremri
dálkurinn sýnir heildarútlán í heilum
þúsundum, en sá aftari fjölda lán-
aðra eintaka að meðaltali á hvern
borgarbúa á ári:
Ár: Lán.eintök Ámann
1975 1.140.000 13,4
1976 1.040.000 12,3
1977 1.030.000 12,3
1978 953.000 11,2
1979 962.000 11,5
1980 959.000 11,4
1981 967.000 11,4
1982 894.000 10,4
1983 879.000 10,1
1984 799.000 9,0
1985 748.000 8,3
1986 827.000 9,0
1987 715.000 7,7
Athyglivert er að fækkun lánaðra
bóka hefur fremur orðið í nokkra
ára stökkum en ekki j afnt og sígandi.
Fjölgun útlána 1986 má vafalítið
rekja til þess að nýtt og glæsilegt safn
var opnað í Gerðubergi í mars á því
ári. Frá mars til áramóta voru 193
þús. útlán í Gerðubergi, eða nær
fjórðungur heildarútlána Borgar-
bókasafnsins það ár. En nýjabrumið
fer fljótt af. Útlán í Gerðubergi urðn—
13.000 eintökum færri allt árið 1987
heldur en á tíu mánuðum árið áður.
Hlaupa í safnið eftir fréttir
Tæpast þarf að koma á óvart að
lang flestir fara á kvöldin til að ná
sér í bækur. Sumir á leið heim úr
vinnunni og margir rétt fyrir lokun
klukkan níu. í síðarnefnda hópnum
er algengt að fólk sé að leita að
bókum í sambandi við fréttir úr
einhverjum þeim þriggja fréttatíma
í útvarpi og sjónvarpi sem það hefur
þá nýlokið við að hlusta á. Þótt
sjónvarpið sé í vissri samkeppni við
bókasöfnin getur það því einnig
kveikt áhuga fólks á að leita til
þeirra.
Þórdís sagðist t.d. hafa gaman af
að sjá að eftir góða bókaþætti í
sjónvarpi flykkist fólk gjarnan í
söfnin til að ná sér í bækur. Bæði
sjónvarp og aðrir fjölmiðlar hafi
tvímælalaust mikil áhrif á þessu sviði
sem öðrum.
Fróðleiksfúsum fjölgar
Þótt útlánin séu stöðugt á niður-
leið þýðir það síður en svo að
starfsemin í söfnunum hafi minnkað
eða að færra fólk komi í söfnin, að
sögn Þórdísar. Þvert á móti fari
hópur fróðleiksfúsra jafnvel stækk-
andi. Þaðsýni sig að upplýsingaþjón-
usta sé æ ríkari þáttur í starfseminni
og hún er tímafrek. Söfnin hafi alltaf
verið mikið notuð af skólafólki. En
almenningur komi nú einnig í stöð-
ugt vaxandi mæli til að leita sér
upplýsinga um alla skapaða hluti,
oft án þess að það fari þó með
nokkra bók heim af safninu. Tími
starfsmanna fari í auknum mæli í
slíka upplýsingagjöf. -HEI
Samkomulag fjármálaráðuneytisins og viðskiptabankanna:
Bankarnir selja ríkisskuldabréf
Fulltrúar fjármálaráðuneytis,
Seðlabanka íslands, Sambands við-
skiptabanka, Sambands sparisjóða
og verðbréfasala undirrituðu í gær
samkomulag um innlenda lánsfjár-
öflun með sölu spariskírteina.
Meginatriði samkomulagsins er
þau að viðskiptabankar, sparisjóðir
og þau verðbréfafyrirtæki, sem eru
aðilar að Verðbréfaþingi íslands taki
að sér að annast sölu spariskírteina
ríkissjóðs í stað Seðlabankans sem
hefur annast slíka sölu til þessa.
Á salan að standa undir mestum
hluta af innlendri lánsfjárþörf ríkis-
sjóðs til áramóta. í samkomulaginu
felst að innlánastofnanir ábyrgist
sölu á ríkisskuldabréfum fyrir 2,97
milljarða króna.
Á móti kemur lækkun bindiskyldu
hjá Seðlabankanum um 1%, úr 13%
í 12%. Lausafjárhlutfall hækkarhins
vegar um 1%, úr 8% í 9%, og er
bönkunum heimilt að telja helming
af spariskírteinaeign til lausafjár.
„Þessar hliðarráðstafanir koma
vel út fyrir bankana," sagði Stéfán
Pálsson, bankastjóri í Búnaðarbank-
anum og formaður Félags viðskipta-
bankanna, í samtali við Tímann.
„Það að bindiskyldan lækki um 1%
og lausafjárhlutfallið hækki um 1%
hefur ekki peningaleg áhrif, þar sem
þetta eru svipaðar stærðir. En það er
verið að færa af verðtryggðum en
vaxtalausum kjörum, sem bindi-
skyldan er, yfir í vaxtaberandi eign,
sem lausaféð er. Það að telja helm-
ing af spariskírteinaeign til lausafjár
þýðir líka það að bankarnir taka
ekki jafn mikla ábyrgð og annars
hefði verið.
Til viðbótar fengum við leiðrétt-
ingu á áföllnum vöxtum og verðbót-
um sem við höfum áður átt í viðræð-
um við Seðlabankann um. í því felst
að hingað til hefur vísitalan ekki
verið færð upp á eignum bankanna
við Seðlabankann. Það var alltaf
reiknað út frá grunntölu, í árslok og
svo gert upp um árslok þar á eftir.
Eignir bankanna hafa hins vegar
verið færðar upp mánaðarlega. Við
þetta hefur skapast verulegt misræmi
því bindingin er tekin af uppfærðu
eignunum. Hún var því „de facto“
orðin 14,5% en ekki 13%,“ sagði
Stefán.
Raunvextir á skammtíma
skuldabréfum munu lækka við sam-
komulagið um 1/2% og verða gerðar
ráðstafanir til að vextir á öðrum
hliðstæðum bréfum lækki til sam-
ræmis við það.
„Ég tel að það sé mjög jákvætt.
Þetta er fyrsta skrefið og maður
vonarað það geti verið áframhald-
andi þróun í þessa átt. Það þarf ekki
að horfa lengur en ár aftur í tímann,
þá voru raunvextir 2% lægri en nú
er,“ sagði Stefán. JIH
Samkomulagið undirritað í fjármálaráðuneytinu í gærdag.
Tfminn:Gunnar