Tíminn - 06.08.1988, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Laugardagur 6. ágúst 1988
Tíminn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
Steingrímur G íslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, (þróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr.
465,- pr. dálksentimetri.
Verð í lausasölu 60,- kr. og 70,- kr. um helgar. Áskrift 700.-
Nefndarskipun
Ríkisstjórnin hefur skipað sérstaka nefnd til
þess að segja álit sitt að því er varðar ráðstafanir
til að bæta rekstrarskilyrði útflutnings- og sam-
keppnisgreina og til að treysta eiginfjárstöðu
íslenskra atvinnufyrirtækja.
í nefnd þessa hafa m.a. verið skipaðir ýmsir
kunnir forystumenn í íslensku atvinnulífi, sem
þekkja vel til höfuðvandamála útflutningsfram-
leiðslu og samkeppnisiðnaðar.
Komið hefur fram sú gagnrýni á skipun þessarar
nefndar að fulltrúar í henni spanni ekki nægilega
vítt svið þjóðfélagslegra og stéttarlegra hagsmuna.
Þessi gagnrýni á ekki rétt á sér þegar betur er að
gætt. Nefndarskipunin ber með sér að ríkisstjórnin
hefur skilgreint hvert sé aðalvandamál efnahags-
lífsins um þessar mundir. í nefndarskipuninni felst
það að ríkisstjórnin leggur áherslu á að vandi
efnahagslífsins er fyrst og fremst fólginn í því að
útflutningsfyrirtækin í landinu eru að komast í
rekstrarþrot.
Miðað við mikilvægi útflutningsframleiðslunnar
sem grundvallarþáttar efnahagskerfisins er brýnast
allra mála að leysa rekstrarvanda hennar. Það er
því rökrétt af hálfu ríkisstjórnarinnar að leita eftir
áliti forystumanna í þessum atvinnugreinum og
hafa til hliðsjónar við nauðsynlegar ráðstafanir í
efnahagsmálum.
Þessi nefndarskipun leysir ríkisstjórnina að vísu
ekki undan þeirri sjálfsögðu skyldu að hafa samráð
við önnur hagsmunasamtök í landinu. Frá almennu
sjónarmiði eru víðtæksamráð mikilvægt stjórntæki,
sem gefist hefur vel í ýmsum löndum.
Ef ástæða er til að finna að þessari nefndarskipun
þá er það helst aðfinnsluvert að hún er alltof seint
á ferðinni. Þessi nefnd hefði átt að verða til fyrir
mörgum mánuðum, hún hefði mátt sjá dagsins ljós
þegar á haustdögum síðastliðins árs.
Gallinn á efnahagsstjórninni er sá að of seint var
gripið til ráðstafana gegn þeirri þróun, sem var
fyrirsjáanleg löngu fyrir áramót.
íslensk útflutningsfyrirtæki eiga afkomu sína
algerlega undir því að verðbólgunni innanlands sé
haldið í skefjum. Það verður að vera jafnvægi milli
verðbólgustigs á íslandi og í viðskiptalöndum.
Aðalmeinið í íslenskri efnahagsstjórn er einfald-
lega að íslendingum hefur ekki tekist að framfylgja
þessari grundvallarreglu í skynsamlegri efnahags-
stjórn. Þegar fjargviðrast er út af gengisfellingum,
þá gleyma menn því að þær eru afleiðing verðbólg-
uþróunar, fylgifiskur verðbólgu, þótt hitt sé jafn-
framt rétt að gengisfelling verkar auðvitað á
verðlagið. Víxlverkunaráhrifin láta ekki á sér
standa.
Þess vegna er verðbólgustöðvun mikilvægasta
efnahagsmarkmið sem íslendingar geta sett sér.
Heilbrigt efnahagslíf fær ekki þrifist í óðaverð-
bólgu.
LAFUR Jóh. Sigurðs-
son lést fyrir réttri viku. Hann var
einn af fremstu rithöfundum
þjóðarinnar, hafði sem slíkur
hlotið margs konar viðurkenn-
ingu og var meðal annars í hópi
þeirra listamanna sem Alþingi
úthlutar sérstökum heiðurslaun-
um ár hvert. Ólafur var fæddur
26. sept. 1918 og hefði því orðið
sjötugur í næsta mánuði. H'ann
sleit barnsskónum austur í Grafn-
ingi, en hélt 15 ára að aldri til
Reykjavíkur, staðráðinn í að ger-
ast þar rithöfundur.
Fyrstu bækur hans komu út
meðan hann var enn kornungur.
Hann var aðeins seytján ára er
hann gaf út barnabókina Við
Álftavatn, sem vakti strax á hon-
um verulega athygli, og fyrir
tvítugt hafði hann sent frá sér
fjórar bækur. Þcssari myndarlegu
byrjun á rithöfundarferlinum
fylgdi hann síðan eftir með hverri
afburðaskáldsögunni af annarri.
Þeirra á meðal voru Fjallið og
draumurinn og Vorköld jörð, tvö
samstæð verk sem fjalla um harða
lífsbaráttu fátæks fólks í íslenskri
sveit. Meðal þessara verka var
einnig Gangvirkið, hörð ádeila á
spillingu Reykjavíkurlífsins, og
Litbrigði jarðarinnar, rómantískt
snilldarverk sem fjallar um
æskuástir unglinga í sveit.
Auk þess sýndi það sig snemma
að hann var afburðagóður
smásagnahöfundur og ljóðskáld
gott. En eftir glæsilegt blóma-
skeið varð síðan nokkurt hlé á
ferli hans. Því hléi linnti 1972 er
hann sendi frá sér skáldsöguna
Hreiðrið. Fyrir hana fékk hann
Silfurhestinn, bókmenntaverð-
laun dagblaðanna í Reykjavík.
Sama ár sendi hann svo frá sér
ljóðabókina Að laufferjum, og
tveim árum síðar kom ljóðabókin
Að brunnum. Fyrir þær hlaut
hann bókmenntaverðlaun
Norðurlandaráðs 1976, fyrstur ís-
lenskra rithöfunda.
Frægð sína sem rithöfundur
átti Ólafur Jóh. Sigurðsson
kannski fyrst og fremst að þakka
þeirri sjálfsögun sem hann beitti
sig og hvarvetna kemur fram í
verkum hans. Hann mátti að vísu
teljast frekar alvarlegur höfund-
ur, og fyndni er ekki tiltakanlega
snar þáttur í skáldskap hans. En
aftur á móti einkennist stíll hans
allur af eindæma fágun og vand-
virkni, og líka má með talsvert
gildum rökum segja að hann hafi
verið nokkuð tvíklofinn í vali
sínu á yrkisefnum og afstöðu til
þeirra.
Tveir tónar
Annars vegar er sterkur
þjóðfélagslegur tónn í verkum
hans sem kemur hvað ákveðnast
fram í ýmsum af skáldsögunum.
Þar fara saman næm tilfinning
fyrir rétti fátæklinga og annarra
sem minna mega sín í þjóðfélag-
inu, og harðar ádeilur á þá sem
traðka á öðrum í krafti auðs og
valda. Hins vegar er svo líka og
ekki síður áberandi rómantískur
tónn í verkum hans, sem hann
hefur ræktað einna mest í smá-
sögum og ljóðum. Þessi þáttur
Ólafur Jóhann Sigurðsson
rithöfundur.
skáldskapar hans sótti á eftir því
sem á ævi hans leið, og hann er
yfirgnæfandi í ljóðabókunum
tveimur sem hann fékk bók-
menntaverðlaun Norðurlanda-
ráðs fyrir. Má reyndar rifja upp
af þessu tilefni að ekki var
örgrannt um að það vekti furðu
ýmissa hér heima þegar hann
fékk þessi verðlaun fyrir ljóð
sín, en ekki raunsæju skáldsög-
urnar sem margir af lesendum
hans og aðdáendum mátu víst
örugglega töluvert meira. En
þar sýndi það sig að ádeiluhöfu-
ndurinn Ólafur Jóhann bjó líka
yfir ljóðrænni gáfu, sem nægði
til að lyfta honum upp á stall
þessara verðlauna, og varð heið-
ur hans enn meiri fyrir vikið.
Eftir verðlaun Norðurlanda-
ráðs hélt Ólafur Jóhann áfram að
senda frá sér bækur og vekja með
þeim verðskuldaða athygli. Þó
fer naumast milli mála að enn
hefur ekki verið gerð sú heildarút-
tekt á verkum hans sem geri
mönnum kleift að átta sig til fulls
á samfellu þeirra og á gildi þeirra
í bókmenntalífi þjóðarinnar. Eigi
að síður er ljóst að hann var af
þeirri kynslóð rithöfunda sem
sjálfir upplifðu þá þjóðlífsbylt-
ingu þegar stór hluti þjóðarinnar
tók sig upp úr sveitinni og flutti í
sívaxandi þéttbýli.
Líka er ljóst að hann hefur í
verkum sínum fengist á mark-
vissan hátt við þessa þjóðlífsbylt-
ingu. Þar hefur hann túlkað þann
trega eftir gamla íslenska sveita-
lífinu sem lengi eimdi eftir af í
brjóstum margra aðfluttra þétt-
býlisbúa. Hann hefur líka varað
þar sterklega við þeim hættum
sem leynst gætu á vegi sveita-
manns á mölinni, svo og við þeirri
spillingu sem fylgt gæti sívaxandi
borgarlífi. Og síðast en ekki síst
hefur hann fengist þar við þann
tilvistarvanda sem tugþúsundir ís-
lendinga stóðu frammi fyrir, er
þeir stóðu uppi með allar rætur
sínar í sveitinni en máttu þó
nauðugir viljugir laga sig að þeim
kröfum sem líf í borg óhjákvæmi-
lega gerir til fólks. I þessu vann
hann hljóðlát afrek sín, og fyrir
þau mun nafn hans lifa.
Kvennaþing í Ósló
Eins og ítarlega hefur verið
greint frá í fréttum fjölmiðla
hefur fjölmennur hópur kvenna
hvaðanæva af Norðurlöndum
sótt til Óslóar að sitja þar ráð-
stefnur og njóta ýmiss konar
menningarviðburða sem þeim
tengjast.
íslenskar konur hafa ekki lát-
ið sinn hlut eftir liggja. Hlutfalls-
lega eru þær fjölmennari á þess-
um samkomum í heild en full-
trúar annarra þjóða, ef Færey-
ingar eru undan skildir. Fer ekki
milli mála að íslensku konurnar
hafa sýnt þessu ráðstefnu- og
samkomuhaldi mikinn áhuga og
lagt á sig ómælda vinnu til þess
að gera þátttöku sína sem veg-
legasta.
Hinn formlegi kjarni alls
þessa samkomuhalds var ráð-
stefna sem ráðherranefnd
Norðurlandaráðs boðaði til um
jafnréttismál dagana 3.-5. þ.m.
I kringum þessa ráðstefnu
Norðurlandaráðs hafa margs
konar félagssamtök norrænna
kvenna síðan staðið fyrir sínum
eigin fundum og kynningar- og
skemmtisamkomum.
Er kvennabaráttan
einhliða?
Um það er ekki að villast að
barátta kvenna fyrir jafnrétti og
hvers kyns endurmati á félags-
legri stöðu sinni setur mikinn
svip á stjórnmál líðandi stundar.
Hvorki stjórnmálaflokkar, fél-
agsmálahreyfingar né atvinnu-
rekendur geta komist hjá því að
veita þessari baráttu athygli eða
taka mið af henni. Skipulagning
kvennabaráttunnar er markviss
og áróðurinn afar umfangsmikill
og vafalaust árangursríkur.
Hinu er ekki að neita að þessi
einbeitta kvennabarátta - sem
auðvitað á fullan rétt á sér -
hefur tilhneigingu til að verða
nokkuð einhliða. Menn hljóta
t.a.m. að veita því sérstaka at-
hygli að af málflutningi margra
talsmanna kvennabaráttunnar
mætti helst ráða að árangur
baráttunnar sé nánast enginn,
allt standi í sömu sporum,
„karlaveldið" hafi ekki haggast
og enginn hljómgrunnur sé fyrir
baráttuna hjá þeim sem völdin
hafa og tæpast í þjóðfélaginu
almennt.
Hluti af þessum málflutningi
og í samræmi við kenninguna
um lítilsvirðingu karlaveldisins
á konum, er sífelld upprifjun á
því hvað rithöfundar höfðu fest
á blað fyrir mörgum öldum, jafn-
vel 2000-3000 árum. Staða kon-
unnar í þjóðfélögum fortíðar-
innar er vissulega fræðandi sögu-
legt og félagslegt viðfangsefni.
En fyrir nútímafólk, bæði konur
og karla, hefur það sáralítið að
segja fyrir raunhæfar umræður
um verkefni dagsins í dag að
vera sífellt að vitna í fornaldar-
sögur og leggja út af þeim.
Þveröfugt við það sem lesa
má út úr málflutningi margra
þeirra, sem mest láta til sín taka
í kvennabaráttunni, þá standa
þessi mál þannig að verulegur
árangur hefur orðið af þessari
baráttu. Að sjálfsögðu fer það
eftir löndum og þjóðfélagsgerð
hvernig miðar í kvennabarátt-
unni. Varla þarf mikla þekkingu
á þjóðfélagsmálum og þjóðfé-
lagsgerð til að átta sig á að
baráttumál af þessu tagi á erfið-
ara uppdráttar í einu þjóðfélagi
en öðru, jafnvel í einn tíma en
annan.
Hvað sem líður ræðuhöldum
á kvennaþingum og dramatísk-
um sýningum, þá er staðreyndin