Tíminn - 10.09.1988, Page 4
4 Tíminn
'Vt-V 'iH
Laugardagur 10. september 1988
Hátt á þriðja hundrað skip farist, sokkið eða eyðilagst á strandstað:
„Má hiklaust gera
samanburð við hernað“
„í þeim rannsóknum (á sjóslysum) sem fram hafa farið
kemur skýrt fram að flest dauðaslys hafa orsakast af skorti á
stöðugleika skipa. Annaðhvort byrjunarstöðugleika eða
vanþekkingar skipstjórnarmanna á því hvað stöðugleiki skips
er. Orsakir flestra annarra slysa má rekja til aðgæsluleysis og
vanþekkingar á hættum sem samfara eru starfinu. Er það
mjög áberandi hve margir menn slasast sem búnir eru að vera
skamman tíma til sjós. Má þar hiklaust gera samanburð við
hernað, en þar er það þekkt að miklu fleiri nýliðar falla eða
særast en reyndir hermenn,“ segir Kristján Guðmundsson í
samantekt um störf Rannsóknaranefnda sjóslysa sem nú hafa
starfað rúmlega aldarfjórðung.
Hátt á þriðja
hundrað skip farist
Þar kcmur m.a. fram að a.m.k.
273 skip hala larist cða cyðilagst
vcgna strands, árckstra, lcka cða
bruna Irá árinu 1946 - scm cr há tala
þegar haft cr í huga að íslcnski
skipastóllinn taldi saamtals 1.037
skip um síðustu áramót. Hafa bcr í
huga aö þcssi tala, 273 skip, nær
aöeins til þeirra scm sokkið hafa cða
cyöilagst. En miklu fleiri atburðir
hafa átt scr stað þar scm skipuni cr
bjargað mcira og minna skcmmdum
eftir árckstur, strand, lcka cða
bruna.
Slysum ekki fækkað
Skortur á pólitískum vilja
„Á öðrum sviðum hcfur ckki
náðst sá árangur scm þurft hcfði og
mörgum mannslífum hcfur vcrið
fórnað aö óþörfu. I>ar cr cinkum um
að ræða skort á pólitískum vilja til
þcss að rannsókn fari fram á stööug-
lcika allra íslcnskra fiskiskipa scm
slíkar athuganir höfðu ckki vcrið
gerðar á.“
Kristján bcndir á að fyrri sjóslysa-
ncfnd hafi komist að sömu niður-
stöðu um orsakir flcstra slysa scm
hún rannsakaði og scgir:
„l’ví væri það vcrðug ráðstöfun
ríkisvaldsins, hins pólitíska valds,
þcgar 23 ára fróðleikur um orsakir
slysa liggur fyrir, að gcra stórátak til
að bæta öryggi sjófarcnda."
Framhald á mannfórnum?
Kristján segist ekki vera að mæla
mcð því að aukið vcrði við neyðar-
búnað skipa til þcss aö leysa vanda-
mál vanþekkingar á stöðuglcika
skipanna og hættum sem eru samfara
starfinu. Best vær að mcnn kynnu
svo vcl til vcrka að neyðarbúnaður
væri ónauðsynlegur, cn þá verði í
fyrsta lagi að vcra fyrir hendi upplýs-
ingar um stöðugleika skipanna sem
mikið skorti á, í öðru lagi þekking
þcirra scm mcð skipstjórn fara á
gildi stöðugleikans og í þriðja lagi
þckking allra skipverja á hættum
þcim sem sjósókn eru samfara. Flcst
slys vcrði vcgna óaðgæslu cða van-
þekkingar á starfinu.
Mcöan ckki vcrður úr þcssu bætt
„vcrður framhald á mannfórnum á
altari Ægis,“ segir Kristján.
Flest á hliðina eða sökkva
1 ályktun núverandi Sjóslysa-
ncfndar kcmur fram það álit að
fyllsta ástæöa sc til að ætla að
skortur á stöðugleika og/cöa van-
þekking skipstjórnarmanna á því
hve hann cr veigamikill þáttur í
öryggi skipsins hafi átt mestan þátt í
flestum tilvikum varðandi þau 66
skip scm farist liafa frá 1971-87 - cn
mcð þeim fórust 114 menn.
Af þessum skipum voru 3.3 bátar
scm fórust mcð 100 mönnum. Af
þeim fóru 29 á hliðina og/eða
hvolfdu, 2 hvolfdi vegna veiðarfæra
scm festust í botni, 6 sukku vegna
óstöðvandi leka og 3 eftir árekstur
og 13 fórust af ókunnum orsökum,
ncma hvað veður var vont. En talin
er nokkur vissa á að hluti þeirra hafi
einnig farið á hliðina eða hvolft.
Nýjar manndrápsfleytur?
Ekki er einvörðungu um vanþekk-
ingu á eldri skipum að ræða því
nefndin bcndir á að stöðugleiki
margra þcirra minni báta sem byggð-
ir voru á síðasta ári sé engan veginn
í samræmi við þær kröfur sem verði
að gera til stöðugleika.
Ncfndin tclur augljóst aðstórauka
þurfi rannsóknir og eftirlit á þessum
sviðum. Jafnhliða þurfi að gera stór-
átak í að fræða skipstjórnar- og
útgerðarmenn þessara skipa um
hvað stöðugleiki skips er.
Þekkingarskortur
„Hcfur mjög borið á því að skip-
stjórnarmenn geri sér ekki grein
fyrir því hvaða afleiðingar það hcfur
þcgar þcir hrúga miklum afla á þilfar
skips eða upp í hillur í lest, bæta við
margs konar búnaði á þilfar án
umhugsunar eða cru með of mikið
af veiðarfærum á þilfari." -HEI
„Ef skoðaður cr árangur þcssara
rannsókna á því 23 ára tímabili frá
því þær hólust má bæði grcina sigra
og ósigra," scgir höfundur.
„Slysum hclur ckki fækkað cf á
hcildina cr litið cn sumutn tcgundum
slysa hcfur fækkað vcgna tillagna til
úrbóta scm komið hala frá nefndun-
uni og tcknar hafa vcrið til grcina."
I>ar cr helst gctiö um f*kkun slysa
við hlcra á togvciðum, við línu og
nctaspil og vcgna klórbruna og clds
í skipunt.
Fórust Árekstar Strönd Leki Bruni Samtals
1946-1939 24 7 35 20 7
1960-1964 17+11 2 10 18 10
1965-1970 3 J ? 4 3
1971-1985 57 2 9 5 20
1986-1987 9 4
Samtals: 121 14 58 + ? 47 33 + 7 273 + 7
ÁTVR opnar nýja áfengisútsölu í Hafnarfirði:
Hafnf irdingar f á
sjálfsafgreiðslu
Áfengis og tóbaksvcrslun ríkisins
opnar á mánudag nýja áfcngisútsölu
í húsi Rafha við Lækjargötu í Hafn-
arlirði. Áfengisútsalan verður mcð
sjálfsafgreiðslufyrirkomulagi, cins
og cr í afgrciöslu ÁTVR í Kringl-
unni. Nýja verslunin er í um 160
fermctra lciguhúsnæöi, og rúma hill-
ur verslunarinnar 11 til 12 þúsund
áfengisflöskur, cn lögð verður
áhcrsla á að hafa scm fjölbreyttast
úrval.
í búðinni verða þrír afgreiðslu-
kassar og sagði f>ór Oddgeirsson
framleiðslu og sölustjóri ÁTVR í
samtali við Tímann að það ætti
fyllilega að nægja, jafnvel á mestu
annatímunum. Hann sagði að
ÁTVR hcföi gcrt samning viö Rafha
um að leggja til starfsfólk við af-
grciöslu í áfengisvcrsluninni, cn hins
vcgar væri ÁTVR mcð sinn útsölu-
stjóra. ÁTVR leigir húsnæðið af
Rafha, sem veröur áfram mcð vcrsl-
un í hinum cnda hússins.
f>á er ætlunin að opna áfcngisút-
sölu í verslunarmiðstöðinni í Mjódd
um 20. september og vcrður hún
einnig mcð sjálfsafgrciðslu, cn
áfengisútsalan við Laugarás, „konu-
ríkið" svokallaða vcrð'ur lagt níður á
allra næstu dögum. Afreiðslan í
Mjódd verður með dálítið öðru sniði
en almennt er um áfcngisútsölur hcr
á landi þar sem aðallega vcrður lögð
áhersla á léttari tegundir, s.s. hvítvín
og rauðvín og verður úrvalið aukið
frá því sem nú er.
Að þessum stöðum viðbættum
verða útsölustaðir ÁTVR á höfuð-
borgarsvæðinu orðnir fimm að tölu,
cn úti á landsbvggðinni eru 10 út-
sölustaðir og bætist ellcfti við fyrir
áramót á Neskaupstað. -ABÓ
Innréttingar verslunarinnar eru allar
bogadregnar og í hillunum rúmast
11 til 12 þúsund áfengisflöskur.
(Tímamyiid I’jelur)
Gefum okkur
táina í umferðinni.
Leggium támanlega af stað!
Ný áfengisútsala ÁTVR við Lækjargötu í Hafnarfirði verður opnuð á
mánudag. Skiltið fyrir utan sölubúðina er í stíl við innréttingar verslunarinnar
sem eru hannaðar af Pálnia Kristmundssyni arkitekt. (Tímamvnd Pjeiur)
JARÐABÓK
Árna Magnússonar og F&fs Vídalins
3Þ*ngcyjarsýsla
Fræðafélagið Kaup-
mannahöfn:
11. bindi
Jarðabók-
ar
Ellefta og síðasta bindi af Jarða-
bók Árna Magnússonar og Páls
Vídalín, sem upphaflega var prent-
uð í Kaupmannahöfn á árunum 1913
til 1943, verður á næstu dögum
fáanlegt í Ijósprentaðri útgáfu. Ritið
fjallar um Þingeyjarsýslur. Þar með
er lokið annarri útgáfu Jarðabókar-
innar sem er í ellefu bindum.
Jarðabókin hefur að geyma lýsing-
ar á jörðum landsins á árunum
1702-1714 með gögnum þeirra og
gæðum. í formála fyrsta bindis kem-
ur fram að bókin sé langmerkasta
heimildarrit, sem íslendingar eiga
um landbúnað sinn og efnahag.
„Hún cr einstakt verk í sinni röð,
rétt eins og Landnámabók á meðal
sögurita. Hún er hið fyrsta rit sem
hefur að geyma svo nákvæmar upp-
lýsingar um kvikfénað bænda,
jarðir, býli á íslandi, að fá má af
henni glögga vitneskju um efnahag
landsmanna og hvernig hver jörð
var í byrjun 18. aldar," segir m.a. í
formálanum.
Fyrsta útgáfa Jarðabókar var í
litlu upplagi og varð því fljótt ófáan-
leg. Af þcirri ástæðu ákvað Fræða-
félagið í Kaupmannahöfn árið 1980
að láta Ijósprcnta Jarðabókina og
gefa hana út að nýju auk þess sem
unnið yrði að útgáfu viðbótarefnis,
m.a. um þær sýslur, þar sem Jarða-
bók glataðist í bruna í Kaupmanna-
höfn, en það eru Múlasýslur og
Skaftafellssýslur.
Þetta 11. og síðasta bindi Jarða-
bókar fjallar um Þingeyjarsýslu. í
smíðum eru tvö ný og frumsamin
viðbótarbindi scm vænta má innan
tveggja ára og verður þá allt verkið
13 bindi. f þessum tveim bindum
verður annars vegar tekið saman
efni um þær tvær sýslur sem Jarða-
bókin fjallar ekki um, og hins vegar
verður í hinni bókinni atriða og
nafnaskrá.
t>að er Sögufélagið Garðastræti
sem hefur umboð fyrir Fræðafélagið
í Kaupmannahöfn og sér um dreif-
ingu Jarðabókarinnar. -ABÓ
Ferðaskrifstofa
íslands fædd
Stqfnfundur Ferðaskrifstofu Is-
lands var haldinn á Hótel Sögu í
vikunni og tekur hún til starfa þann
1. október n.k. en þá verður Ferða-
skrifstofa ríkisins lögð niður.
Ferðaskrifstofa íslands yfirtekur
allan rekstur Ferðaskrifstofu ríkis-
ins, þar á meðal rekstur Edduhótel-
anna.
Samkvæmt lögum sem sett voru
um sölu og aflagningu Ferðaskrif-
stofu ríkisins var starfsfólki hennar
gefinn forkaupsréttur á mestum
hluta skrifstofunnar og hafa þeir
þegar nýtt sér það og eiga því
meirihluta hins nýja fyrirtækis.
Stjórn þess skipa Hreinn
Loftsson, Auður Birgisdóttir og Ing-
ólfur Pétursson, Varamenn í stjórn
eru Ragnhildur Hjaltadóttir, Erna
Þórarinsdóttir og Guðmundur Krist-
insson. Framkvæmdastjóri er Kjart-
an Lárusson. -sá