Tíminn - 10.09.1988, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Laugardagur 10. september 1988
Tímiim
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU 0G FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
Steingrímur G íslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr.
465,- pr. dálksentimetri.
Verð í lausasölu 60,- kr. og 70,- kr. um helgar. Áskrift 700.-
Bessastaðaför
Margt bendir til þess að ríkisstjórn Þorsteins
Pálssonar sé að syngja sitt síðasta. Ef einhver einn
maður er valdur að því, hvernig komið er stjórnar-
samstarfinu, þá er það forsætisráðherrann sjálfur.
Hann hefur sýnt það að staða hans sem forystumanns
í sínum eigin flokki er of veik til þess að hann geti
veitt þriggja flokka stjórn leiðsögn á erfiðum tímum.
Porsteinn Pálsson er samkvæmt stöðu sinni efna-
hagsmálaráðherra. Allan stjórnartímann, sem reynd-
ar er ekki nema 14 mánuðir, hefur íslenska þjóðin
glímt við efnahagsvanda. Forsætisráðherra landsins
og æðsti yfirmaður efnahagsmála virtist lengi vel varla
vita af því að atvinnuvegir landsins áttu þegar við
stórfelldan vanda að stríða á haustdögum 1987, rétt
um það bil sem ríkisstjórnin var að hefja feril sinn.
Pess vegna var það skylda forsætisráðherra að sjá
til þess að efnahagsvandinn yrði þá þegar skilgreindur
og afmarkaður og beita ríkisvaldinu til þess að
stemma stigu fyrir sýnilegri óheillaþróun.
Forsætisráðherra uppfyllti ekki skyldur sínar í
þessu efni. Að verulegu leyti lá þar til grundvallar sá
klofningur, sem er í Sjálfstæðisflokknum milli ný-
kapitalista, sem er hið ráðandi afl, og miðjumanna,
sem þar eru fátækir og smáir og forystulitlir.
Pessum miðjumönnum er stundum strítt á því að
þeir séu framsóknarmennirnir í Sjálfstæðisflokknum
- sem má til sanns vegar færa - en þessi stríðni hefur
þau áhrif að þeir þora helst ekki að tala opinberlega
af ótta við að sanna á sig hollustu við framsóknarstefn-
una. Pess vegna hefur ekkert hald verið í landsbyggð-
arþingmönnum Sjálfstæðisflokksins. Þeirra aðferð er
að þegja meðan nýkapitalistarnir og Reykjavíkurliðið
er að tala Sjálfstæðisflokkinn út í helför gegn
landsbyggðinni og grundvallaratvinnuvegum þjóðar-
innar. Hafa umkomulitlir menn á íslandi ekki þagað
öllu meir en síðan ort var um kerlinguna í kjördæmi
forsætisráðherra forðum: „Þagað gat ég þá með sann,
þegar hún Skálholtskirkja brann“.
Eina lífsmarkið, sem verið hefur í forystu forsætis
ráðherra í efnahagsmálaumræðu í 14 mánuði, var
frumkvæði hans að því að skipa forystumenn úr
atvinnulífinu til þess að segja sér í trúnaði hvað það
væri sem er að gera út af við grundvallarþætti
efnahagslífsins. Nefndin gerði sitt besta til þess að
leiða forsætisráðherra fyrir sjónir, hvað væri að drepa
atvinnulífið og lagði til að gera yrði heildstæðar
efnahagsráðstafanir til þess að lækka rekstrarkostnað
og minnka verðbólgu. Nýkapitalistunum í Sjálfstæðis-
flokknum þótti framsóknarbragð að hugmyndum
Einars Odds Kristjánssonar flokksbróður síns á
Flateyri og reru að því öllum árum að neyða
forsætisráðherra til að hafna tillögum sinnar eigin
nefndar. Og það gerði forsætisráðherra. Landsbyggð-
arþingmenn Sjálfstæðisflokksins halda áfram að
þegja.
Pessi höfnun á niðurfærsluleiðinni setur Porstein
Pálsson í þá stöðu að leggja fram nýjar tillögur í
efnahagsmálum, sem samstarfsflokkarnir geti fallist
á. Nýtist honum ekki sá vikufrestur, sem framsóknar-
menn hafa gefið honum, þá hlýtur hann að vera að
búa sig í för til Bessastaða.
R ÍKISSTJÓRNIN á við
tvennskonar vanda að stríða um
þessar mundir. Hún stríðir við
innri vanda, þar sem mest ber á
margvíslegum meiningarmun og
hún stríðir við ytri vanda, sem er
yfirvofandi hrun atvinnuvega
verði ekki gripið til ráða sem
draga úr verðbólgu. Niðurfærsl-
an nær til þeirra megfnþátta sem
ráða verðbólguhraðanum, enda
er þar um að ræða bindingu
verðlags, vaxta og launa. Með
þeim aðgerðum, þótt flóknar
séu, er fær leið til að ná verð-
bólgu niður. Eins og hún er nú
og eins og hún stefndi fyrir 1.
september er ekki áhorfsmál að
freista að fara niðurfærsluleið-
ina, enda virðist ekki verða
haldið áfram á þeirri braut sem
við vorum.
Nú er það svo að innan ríkis-
stjórnarinnar gengur erfiðlega
að fá samþykki fyrir niðurfærslu
eða öðrum leiðum í þá átt, og
hefur málið strandað á afstöðu
miðstjórnar ASÍ, sem tók ekki í
mál að hafa samráð um launa-
lækkun, eða svo sagði í frétta-
tilkynningu af fundi hennar.
Hinsvegar hefur komið á
daginn, að fjöldi þeirra sem sátu
fund miðstjórnar ASÍ um sam-
ráðið töldu samráð um niður-
færslu, eða a.m.k. frekari við-
ræður enga frágangssök. Verður
hin opinbera niðurstaða mið-
stjórnar ASÍ því að skrifast á
Alþýðubandalagsmenn í mið-
stjórninni, sem sátu þar í
minnihluta, en samkvæmt póli-
tískum siðvenjum þar á bæ, þ.e.
í Alþýðubandalaginu, létu að
því liggja að þeir myndu ganga
af fundi ef þeir hefðu ekki sitt
fram.
Að lifa í landinu
Þegar forsætisráðherra fékk
síðan samþykkt miðstjórnar
ASf í hendur, sem fram var
komin undir fyrrgreindri
„hótun“, lét hann í ljós þá
skoðun að niðurfærslan yrði
ekki farin nema ASÍ samþykkti
samráð um launaskerðingu, sem
þeir hjá ASÍ segja að nemi um
9%. í verðbóigu sem þýðir um
40-50% nafnvexti eða jafnvel
þar yfir og síhækkandi verðlag
er svolítið undarlegt ef hægt er
að hafa uppi hrein dæmi um
launaskerðingu, færu t.d. nafn-
vextir niður undir 15% og verð-
lag stöðvaðist við það verð sem
var um miðjan ágúst. Með
niðurfærslu er verið að tala um
sameiginlegt átak þjóðarinnar
til að ná niður verðbólgu svo sá
árangur náist að sæmilega verði
lifandi í landinu. Launafólk sem
er að byggja yfir sig munar
mikið um lækkun nafnvaxta.
Fyrirtæki sem berjast í bökkum,
eins og í fiskiðnaði sjá ígildi
gengisfellingar í lækkun nafn-
vaxta og minni fjármagnskostn-
aði af þeim sökum. Binding
verðlags hefur einnig sitt að
segja um afkomuna. Þegarsíðan
er tekið tillit til hinnar miklu
kaupmáttaraukningar í fyrra
getur verið erfitt að standa á því
að ætla að stöðva nauðsynlegar
breytingar á efnahagslífinu með
kenningu um 9% launalækkun.
Mál verði rædd
í „botn“
Pað er auðvitað erfitt að þurfa
að sætta sig við krukk í laun
þeirra sem minna mega sín í
þjóðfélaginu. Og auðvitað er
ekki farið fram á slíkt nema
vegna þess að fyrrgreind atriði
verða að fylgjast að svo leið
niðurfærslunnar reynist fær. En
verði ekkert að gert má gera ráð
fyrir þvf að hagur lægst launaða
fólksins verði orðinn bágur eftir
sex mánuði eða svo, og jafnvel
að hér verði skollið á atvinnu-
leysi, sem þyngst yrði að bera.
Það var af þessum ástæðum,
sem einn helsti og reyndasti
verkalýðsforingi landsins vildi
að málin yrðu rædd „í botn“ eins
og hann orðaði það í viðtali við
Tímann.
Guðmundur J. Guðmundsson
hefur lengi stýrt harðasta kjarna
íslenskrar verkalýðshreyfingar.
Hann hefur sagt í sambandi við
ályktun miðstjórnar ASÍ, að það
hafi ætið verið regla, að tala við
allar ríkisstjórnir, óháð því
hvaða flokkslit þær bæru. Álykt-
unin hefði verið sett fram af
vissum hópi innan ASÍ til þess
eins að slíta viðræðunum. Þá
vitum við það. Þarna mun átt
við hópinn sem hefur 7% at-
kvæða í skoðanakönnunum um
fylgi flokka. Guðmundur J.
sagði í viðtali við Tímann á
fimmtudag:
„Ég læt engan, hvorki forseta
ASÍ né aðra, stilla mér upp við
vegg með því að spyrja; ertu
meó eða á móti kauplækkun.
Flokksleg sjónarmið eru allsráð-
andi hjá alþýðubandalagsmönn-
um og þeir vildu óðir og uppvæg-
ir setja óaðgengileg skilyrði fyrir
áframhaldandi viðræðum við
ríkisstjórnina, enda var augsýni-
legur vilji þeirra til að rifta
þeim. Það þarf enginn að búast
við að menn verði sammála á
fyrsta fundi, og ég er sannfærður
um að meirihluti miðstjórnar-
manna var því hlynntur að við-
ræður héldu áfram þar til fær
leið fyndist.“
„Strákamir“ samfagna
Á þessum orðum hins reynda
verkalýðsforingja má sjá, að
eitthvað annað bjó undir sam-
þykkt ályktunarinnar en hags-
munir launafólks. Enn einu sinni
var verið að svipta launafólk
rétti til að fá mál sín rædd af
þeim, sem hirða meira um að
vera í stjórnarandstöðu og
ástunda pólitískar glímur en
standa vörð um sjálfsagðan og
opinn rétt manna til að ræða
lífskjör sín.
Að hinu leytinu eru svo
„strákarnir“ í Sjálfstæðisflokkn-
um, sem komist hafa til áhrifa,
og gegna nú m.a. stöðum að-
stoðarmanna ráðherra, á því að
boða óhefta frjálshyggju. Þeir
vilja enga niðurfærslu, en hafa á
sér það yfirbragð venjulegra
skrifstofumanna og þá pólitísku
röksemdafærslu sem hæfir eld-
húskrókum, að atvinnulífið á
íslandi sé svo rotið og glórulaust
að því hæfi ekkert betur en fara
á höfuðið. Þetta lið á það sam-
eiginlegt með liðsoddum Al-
þýðubandalagsins, að vilja
hindra allar hugsanlegar lagfær-
ingar. Þeir samfagna eins og
þegar syndugur maður leitar
sáluhjálpar á hersamkomu.
Bruðli haldið uppi
En hinn almenni sjálfstæðis-
maður er langt frá því að vera
heillum horfinn. Hann er enn í
góðu jafnvægi og sér enn til
vegar. Hins vegar fær hann engu
ráðið nema tungu sinni. í síðasta
Reykjavíkurbréfi Morgunblaðs-
ins stendur:
„Sumir eru þeirrar skoðunar
að frelsið hafi verið misnotað.
Athyglisverð rödd hefur komið
úr Sjálfstæðisflokknum. María
E. Yngvadóttir, einn af vara-
þingmönnum Sjálfstæðisfiokks-
ins í Reykjavík og formaður
Sjálfstæðiskvennafélagsins
Hvatar, segir í ræðu sem hún
flutti á fundi Sambands ungra
sjálfstæðismanna fyrir skömmu
og birt var í Morgunblaðinu í
gær (3. sept.): Með frjálsri verð-
lagningu átti samkeppnin að
blómstra, en raunin varð sú að
nú vannst frelsi til að halda uppi
verði á vörum. í stað þess að
koma á hagkvæmari rekstri til
að verða samkeppnisfærari er
verðlagi haldið uppi og þar með
smæð markaðarins nýtt, ekki í
hagnaðarskyni, sem hefði verið
skiljanlegt, heldur til að halda
uppi bruðlinu. Og hverjir eru
það svo sem borga brúsann?
Það erum við, almenningur í
landinu. Við sitjum uppi með
okkar eigin óráðsíu, en einnig
þeirra sem leggja á okkur skatt-
ana og selja okkur vöru og
þjónustu.“
Hókus pókus
Ekki virðist forysta Sjálf-
stæðisflokksins hlusta mikið á
varaþingmenn sína, vegna þess
að binding vöruverðs mun ekki
hafa verið talin til hagræðis á
þeim bæ. Lengi og mikið var
gumað af frjálsu verðlagi. Nú
þegar því virðist vera að linna i
bili, eiga vel við ummæli Maríu
hér að framan. Þau mega verða
eftirmæli um einn þátt óráð-
síunnar í samfélaginu, sem eng-
inn vegur virðist vera að ná
samkomulagi um að leggja
niður. Framsóknarmenn vilja
gera sitt til að koma böndum á
tryllt og afvegaleitt efnahagslíf
með öllum tiltækum ráðum. Til-
lögum þeirra mæta ekki annað
en undanbrögð og undandrátt-
ur. Óðara er brugðið á ný ráð,
sem eru ekki annað en hálfkák,
að ekki séu notuð orð forsætis-
ráðherra og sagt að þau séu
hókus pókus.
Vöntun á verðskyni
Einn þátt vaxtaæðisins má
rekja til fjárfestingarfélaga og
verðbréfasala, sem hafa
blómstrað með ólíkindum síð-
ustu þrjú árin. Þau voru einn
liðurinn í frjálshyggjunni. Þau
áttu að færa okkur hagsæld og
mikinn gróða af peningum.
Verðskyn okkar er ekkert til
að státa af og svo hefur lengi
verið, eða allt frá því að fólk fór