Tíminn - 15.09.1988, Blaðsíða 20

RÍKISSKIP
NÚTÍMA FLUTNINGAR
Hafnarhúsinu v/Tryggvogötu,
S 28822
Canon
Ljósritunarvélar
FC-3, 43.600 stgr.
FC-5, 46.300 stgr.
Skrifvélin, sími 685277
HRESSA
KÆTA
Tíminn
Fjöldi sænskra kvenna krefst skaðabóta eftir að hafa notað „Kopar-7“ getnaðarvarnarlykkju:
íslenskar konur geta
keypt umdeilda lykkju
Úrskurður dómstóls í Chicago í Bandaríkjunum fyrir
skömmu hefur valdið sprengingu í Svíþjóð og er yfirvofandi
fjöldi málaferla þar í landi. Sænskir fjölmiðlar hafa tekið
við sér og fjölluðu um málið um síðustu helgi. Um er að
ræða mál sem kona nokkur í BNA höfðaði á hendur
fyrirtækinu G.D. Searle & Co. sem framleiðir m.a.
lykkjur. Málaferlin hófust árið 1986 og kvaðst konan hafa
beðið skaða af notkun lykkjunnar, að hún væri orðin ófrjó
eftir notkunina. Lykkja þessi nefnist Kopar-7 og er seld
hér á landi. Konan vann mál sitt og hlaut hvorki meira né
minna en 400 milljónir króna í skaðabætur.
Gunnlaugur Snædal, prófessor á kvensjúkdómadeild Landspítalans,
segist ekki vita til þess að „Kopar-7“ getnaðarvarnarlykkjan hafi reynst
verr hér á landi en aðrar gerðir. Hún hafi verið mikið notuð fyrir nokkrum
árum, en hann vildi ekkert segja um þessi tilfelli í Bandaríkjunum og
Svíþjóð þar sem hann þekkti ekki til þeirra.
Lögfræðingur nokkur í Svíþjóð,
að nafni Bengt Sternburg, hefur
beðið eftir þessum dómsúrskurði,
því hann er umboðsmaður 50
sænskra kvenna sem telja sig hafa
hlotið sams konar skaða af notkun
þessarar lykkjutegundar. Sjálfur
telur hann að þúsundir kvenna eigi
eftir að fylgja í kjölfarið með
samskonar kröfur. Talið er að um
200.000 sænskar konur hafi notað
þessa lykkju áður en hún var
innkölluð árið 1986 og tekin af
markaðinum í Svíþjóð.
Kopar-7 seld á íslandi
Kopar-7 lykkjan er enn seld
hérlendis og er það Lyf hf. sem
hefur umboð fyrir G.D. Searle hér
á landi. Þegar málaferlin komu
upp í Bandaríkjunum fyrir um
tveimur árum segir Guðmundur
Hallgrímsson, lyfjafræðingur hjá
Lyf hf., að bandaríska fyrirtækið
hafi hætt að framleiða þessa lykkju
um nokkurn tíma. Um svipað leyti
var G.D. Searle & Co. fyrirtækið
selt og nýi framleiðandinn hóf
framleiðslu á Kopar-7 á ný vegna
þrýstings frá neytendum. Banda-
ríska lyfjaeftirlitið (Food and Drug
Administration) hefur ekki gert
athugasemd við það.
„Kopar-7 hefur alltaf verið til,
en lítið seld hjá okkur undanfarið.
Eftir að þetta mál kom upp í BNA
hættum við að vera með hana
nema fyrir þær konur sem vildu
eindregið halda áfram að nota
hana. Við fáum um 20 stykki send
á ári núna,“ sagði Guðmundur í
samtali við Tímann.
Hann sagðist ekki vita um sams
konar tilfelli og gert hafa vart við
sig í Svíþjóð og Bandaríkjunum.
„En það fer ekki á milli mála að
hvernig sem lykkjur líta út, þá eru
þær ekki< hættulausar. Það hafa
komið upp tjlfelli með lykkju sem
var á markaðinum og olli sýkingu.
Þegar það kom í Ijós voru þær
stoppaðar en annars er ekkert
eftiríit haft með lykkjum hér eins
og víðast hvar.
Sums staðar eru gerðar miklar
kröfur til gæða og eftirlits en hér á
landi eru engar kröfur eða reglur.
Ég er þeirrar skoðunar að það eigi
að skrá lykkjur eins og lyf og er ég
margbúinn að gera tilraun til að fá
þær á skrá, vegna þess að það hefur
meira öryggi í för með sér. í raun
getur hver sem er flutt inn lykkjur
án þess að gæði þeirra séu
könnuð," sagði Guðmundur.
Full þörf á auknu eftirliti
Það hefur enginn aðili eftirlit
með getnaðarvörnum hérlendis en
Lyfjaeftirlit ríkisins og Lyfjanefnd
sjá um eftirlit með og skráningu
lyfja.
„Það hefur oft verið rætt um að
auka eftirlit með lykkjum, verjum
og hettum," sagði Guðrún Eyjólfs-
dóttir hjá Lyfjaeftirliti ríkisins í
samtali viðTímann. „Það eru mis-
munandi gæði á þessari vöru og full
þörf á því að það sé einhver aðili
sem setji reglur um staðla. En það
hefur aldrei komist lengra en að
tala um að það væri full þörf á því.
Það er líka spurning um hvaða
aðili það ætti að vera. Þessi emb-
ætti í heilbrigðiskerfinu hafa svo
margt á sinni könnu og eiga erfitt
með að bæta við sig. Til viðbótar
yrði það kostnaðarsamt.
Þetta hlutverk fellur þó alla vega
ekki undir Lyfjaeftirlitið, við höf-
um eingöngu eftirlit með lyfjum
eða því sem gæti talist lyf, svo sem
vítamín, steinefni eða slíkt. Þessir
hlutir eru ekki skráðir nema að
þcir innihaldi efni eða lyf og það
gera lykkjur ekki,“ sagði Guðrún.
Treystáað
læknar fylgist með
Landlæknisembættið fram-
kvæmdi könnun á þeim lykkjuteg-
undum sem á markaðinum voru
hér árið 1984 þegar upp kom frægt
mál- í Bandaríkjunum varðandi
Dacron Shield, sem voru lykkjur
sem ollu álls kyns erfiðleikum og
ígerðum. (
„Þá kom í ljós að Dacron Shield
lvkkjur hafa aldrói verið notaðar á
Islandi og þessi skpðun sem fór
fram 1984 töldum við leiða í ljós að
þær lykkjur sem vorti á markaðn-
um stæðust gæðakröfur," sagði
Guðjón Magnússon, aðstoðarland-
læknir.
Ekki hefur verið talin ástæða til
að gera samskonar kannanir síðan
en Guðjón sagði að öll notkun á
lykkjum væri í höndum lækna.
„Það er ekki þannig að fólk geti
kcypt lykkjur og sett upp sjálft.
Við höfum treyst alveg á það að
læknarnir fylgist nægilega vel með
í þessum fræðum, sem öðrum á
sínu sviði, þannig aA’þeir séu ekki
nota aðrar lykkjur en þær sem hafa
reynst vel og eru viðurkenndar.“
Aðspurður um hvort þörf væri á
að auka eftirlit með lykkjum og
öðrum getnaðarvörnum sagðist
Guðjón sammála því að það þyrfti
að taka upp reglur um gæði fram-
leiðslunnar en honum finnst að
það ætti að falla undir Lyfjaeftirlit-
ið. „Þetta eru í flestum tilfellum
sömu innflytjendurnir sem flytja
inn lyf og getnaðarvarnir og því
væri handhægast að samræma eftir-
litið með þessu tvennu.
„Getnaðarvarnarpillur eru
skráðar hjá Lyfjaeftirlitinu og þró-
unin virðist vera sú með lykkjurnar
að það er spurning hvort þær teljist
ekki til lyfja. Það er sérstakt með
þessar koparlykkjur að koparinn
leysist upp og hefur þau áhrif að
eggið festist ekki og kemur þannig
í veg fyrir getnað. Það eru því
þarna efni sem leysast upp,“ sagði
Guðjón.
Hann kannaðist ekki við nein
tilfelli varðandi Kopar-7 lykkjuna.
Hann sagði tilkynningar um 30-40
tilfelli um aukaverkanir eða óæski-
leg áhrif lyfja koma inn til Land-
læknisembættisins á ári en að örfá
væru varðandi lykkjur. Þá væri
oftast um það að ræða að þær væru
rétt settar upp.
Lykkjan ekki alltaf
sökudólgurinn
„Kopar-7 hafa verið mikið í
gangi en minna í seinni tíð. Þær
hafa verið notaðar með ágætum
árangri, yfirleitt með svipuðum
árangri og aðrar gerðir," sagði
Gunnlaugur Snædal, prófessor við
kvensjúkdómadeild Landspítal-
ans.
„Þetta er vel þekkt fyrirbæri að
lykkjur eru ekki gallalausar og
lykkjunum hefur stundum verið
kennt um ef eitthvað fer miður,
jafnvel þótt það sé frekar vegna
trassaskapar. Það nota um 10-
15.000 konur lykkjuna hér á landi,
af ýmsum gerðum og það geta
komið upp tilfelli með hvaða
lykkju sem er.“
Gunnlaugur sagðist ekki þekkja
til þessara tilfella með Kopar-7,
hvort það hafi beinlínis verið lykkj-
unni að kenna eða ekki. „Lykkjan
sjálf veldur ekki alltaf vandræðun-
um. Ef konur eru með bólgur t.d.,
getur það gert illt verra að hafa
utanaðkomandi hlut þarna. Það
getur jafnvel komið fyrir þær konur
sem lenda í miklum móðurlífsbólg-
um að þær verði ófrjóar ef Iykkj-
urnar eru ekki fjarlægðar."
Gunnlaugur var spurður hvort
hann teldi eftirliti með lykkjuteg-
undum vera ábótavant.
„Læknarnir fá lykkjurnar sjálfir
og setja þær á skrá hjá sér og ég hef
alltaf haft það markmið að fylgjast
með þeim konum sem fá lykkjur.
Því er hins vegar ekki að neita að
sumar eru trassar og mæta ekki en
lykkjan er búin að vera í notkun
hér síðan 1963 og gengið stórkost-
lega vel með allan þorrann. En ein
og ein hefur lent í vandræðum. Það
er sjálfsagt að fylgja þeim reglum
að hafa eftirlit með þeim konum
sem fá lykkjur," sagði Gunnlaug-
ur.
En hafa læknar hérlendis orðið
varir við lykkjur á markaðnum
sem ekki hafa staðist gæðakröfur?
„Fyrstu árin var verið að prófa
alls kyns gerðir sem duttu mjög
fljótlega út af markaðinum aftur.
Þetta voru lykkjur sem ollu meiri
eftirköstum, þær fóru of mikið
niður sjálfar eða voru of stórar og
ollu óþarflega miklum blæðingum.
Allar lykkjur sem nú eru í gangi
eru tiltöluíega góðar. Það komst
fljótt upp um þær sem reyndust
ekki nógu vel og það var strax hætt
að nota þær,“ sagði Gunnlaugur.
JIH
v k
í
I