Tíminn - 24.09.1988, Qupperneq 9

Laugardagur 24. september 1988
Tíminn 9
LAUGARDAGURINN 24. SEPTEMBER 1988
Frá stjórnarmyndunarviðræðum A-flokkanna, Framsóknar
og Kvennalista. Frá vinstri: Fulltrúar Alþýðubandalags
Margrét Frímannsdóttir og Ólafur Ragnar Grímsson formað-
ur. Fulltrúar Kvennalista Þórhildur Þorleifsdóttir og Kristín
Halldórsdóttir. Fulltrúar Alþýðuflokks Jóhanna Sigurðar-
dóttir félagsmálaráðherra og Jón Baldvin Hannibalsson
formaður. Loks fulltrúar Framsóknar Guðmundur Bjarnason
heilbrigðisráðherra og Steingrímur Hermannsson formaður.
Tímamynd Gunnar
verið ótrúlega mikil í íslenskum
stjórnmálum um sinn. Peninga-
hyggjan, sem er ætlandi auð-
mönnum einum, hefur verið alls-
ráðandi oggengið nokkurskonar
berserksgang í efnahagslífinu
með þeim afleiðingum, að engin
leið er að reka fyrirtæki í landinu
af nokkru viti vegna fjármagns-
kostnaðar. Fyrirtæki eru stofn-
uð utan bankakerfisins og án
þess að bera skyldur þess, til
þess eins að græða peninga á
peningum. Framleiðslufyrirtæk-
in, sem fyrir utan verkafólkið,
eru hinir raunverulegu skapend-
ur auðsins, hafa orðið að víkja
og sitja nú eins og hornrekur hjá
peningavaldinu, sem á undra
skömmum tíma hefur tekist að
hækka fjármagnskostnað langt
umfram getu og möguleika
þeirra sem atvinnurekstur
stunda. Vegna ósamlyndis í ann-
ars sterkri ríkisstjórn og falls
hennar, er ekki enn séð fyrir
endann á frjálshyggjunni, sem
svo grátt hefur leikið atvinnu-
vegina. En það yrði áreiðan-
lega haldið áfram að reikna
vexti samkvæmt talnakúnstum
löngu eftir að síðasta fyrirtækið
í landinu væri komið á hausinn,
gangi menn ekki fram núna til
samstarfs um að reka þennan
ófögnuð af höndum sér.
Að hætti jafnaðar
Vert er að hafa í huga, að allt
frá árinu 1927, en þó einkum frá
árinu 1934, hefur landið að
mestu lotið forsjá, sem líkist
mjög pólitískri forsjá annarra
Norðurlanda, þar sem jafnaðar-
menn hafa mestu ráðið í áratugi.
Að vísu hefur norrænum jafnað-
armönnum mistekist í sumum
greinum, einkum vegna þess að
félagshyggjan hefur verið látin
kosta of mikið. Hún hefur fætt
af sér bákn, sem sjálfsagt þykir
að bera, þótt kostnaður við hinn
félagslega þátt hafi hneppt aðra
þætti þjóðfélagsins í svelti.
Svíar, sem um margt eru kynd-
ugir í sínum stjórnarháttum,
hafa t.d. aldrei misst sjónar á
einni grundvallarreglu hvað sem
öllum sósíalisma líður. Þeir hafa
gætt þess að skattleggja fyrirtæki
ekki um of, og því komið í veg
fyrir offjárfestingu, sem víða er
notuð til að komast hjá skatti,
en að auki sagt sem svo: Fyrir-
tækin þurfa að standa vel svo
þau geti greitt sæmileg laun.
Þannig hefur verið hægt að við-
halda lágmarks frjálsræði ein-
staklinga með mildri skatt-
heimtu á fyrirtækjum og það í
miðjum sósíalismanum.
Prj ár dýrar systur
Hér á landi hefur þess aftur á
móti ekki verið gætt sem skyldi
hvað félagshyggjan kostar.
Mestur hluti tekjuliða venju-
legra fjárlaga fara til að standa
undir heilbrigðisþjónustu,
skólakerfi ogtryggingum. Fram-
kvæmdafé hefur árum saman
verið fengið að láni og er það
hvergi nógu góður kostur. Samt
sýnist nú flestum að álögur séu
nógar. Ætti hins vegar að finna
framkvæmdafé utan erlends
lánsfjár þyrftu álögurnar að vera
töluvert hærri en þær eru í dag.
Pað er því tómt mál að tala um
að við getum beitt sænsku að-
ferðinni gagnvart fyrirtækjum.
Félagshyggjuflokkarnir tveir,
A-flokkarnir, hafa öndverðar
hugmyndir við flokksbræður á
öðrum Norðurlöndum, og vilja
alltaf vera að millifæra sem þeir
kalla, en slík millifærsla þyngir
álögur og eykur undanbrögðin.
Til að verjast skattheimtu snúast
síðan fyrirtækin til varnar með
þeim hætti, að þau fjárfesta út í
loftið á góðum árum, en sitja að
lokum uppi með vandræðin ein,
þegar í ljós kemur að fjármagns-
kostnaður er mikið hættulegri
en opinberar álögur. Hluti erfið-
leika í dag er tilkominn vegna
slíkra speglasjóna.
Úr öðrum heimi
Frjálshyggjan er stefna sem
að standa vörð um fjöldagjald-
jrrotin.
hentar ekki íslendingum. Hún
er sprottin úr efnahagsheimum,
sem í engu verður jafnað við
staðreyndir í okkar landi.
Bandaríkin og Bretland geta
leikið sér að auðhyggjunni og
komið henni fyrir í kennslubók-
um. Peningaverslun, verðbréfa-
sala með afföllum og um fimm-
tíu prósent vextir eru afrakstur
frjálshyggjustefnu okkar, og
mun hvergi saman að jafna
nema í einstöku bananaríkjum.
Verðlagsfrelsið hefur aldrei stýrt
verðlagi þar sem fólk hefur misst
allt verðskyn vegna langvarandi
verðbólgu. Það dæmi hefur
sannast á okkur. Höfundar
kenningarinnar um verðlags-
frelsið hafa misst málið á síðustu
mánuðum, en eftir standa kröfu-
harðir kaupmenn sem gæta
hagsmuna sinna og vilja ekki
heyra minnst á afnám verðlags-
frelsis tímabundið hvað þá til
langframa.
Frjálshyggjan með vaxtaokri
sínu, affallasala á verðbréfum
upp á 60% og verðlagsfrelsið
eiga heima í Sjálfstæðisflokkn-
um. Til að vernda þetta þrennt
kaus flokkurinn frekar að rjúfa
stjórn sem hann veitti forystu en
heimila skerðingar á fyrirbærun-
um tímabundið. Að stjórnarslit-
um loknum, þegar aðrir en þeir
leita leiða til að koma efnahags-
lífi landsins aftur á fæturna,
stendur formaður Sjálfstæðis-
flokksins á Hótel Sögu og lýsir
því yfir að þeir, þ.e. sjálfstæðis-
menn, muni standa vörð um
frelsið. Parna er enn á ferðinni
verðlagsfrelsi og vaxtafrelsi og
þá um leið frelsið til að fara á
hausinn. En sjálfstæðismönnum
verður að þessu sinni varla leyft
Um þor og þrótt
Framsóknarflokkurinn hefur
alla tíð staðið vörð um frjáls-
lyndi og framfarir í landinu.
Honum tókst að efla framfarir
þótt ekki væri góðæri. Það sann-
ar stjórnartími hans á kreppuár-
unum. Flokkurinn hefur ekki
þurft að sækja pólitískt þor sitt í
fyrirmæli frá Komintern og ekki
sótt þrótt sinn í kennisetningar
auðmanna. Hann hefur skipað
sér í miðju stjórnmálanna og
unnið þar sem íslenskur flokkur,
sem miðað hefur stefnumál sín
við íslenskar aðstæður. Kcnn-
ingasmiðir kommúnismans eða
frjálshyggjunnar hafa ekki getað
mótað stefnumið hans og af-
staða hans er hrein og skýr í
þeim vanda sem nú steðjar að
þjóðinni. Andstæðingar flokks-
ins eru öðru hverju að segja að
framsóknarmenn vilji vera í
ríkisstjórn fyrir alla muni til að
bjarga samvinnuhreyfingunni.
Pessi firra á að gleðja kaupmenn
og verðbréfabraskara, sem beita
frjálshyggjunni fyrir sig. En
staðreyndin er að samvinnu-
hreyfingin bjargar sér sjálf. Hún
stefnir nú að því að einfalda svið
verslunar og endurskipuleggja
starfsemi sína. Sem dæmi má
nefna, að 85% af eigin fé Sam-
bandsins er bundið í hlutabréf-
um í samstarfsfyrirtækjum. Arð-
urinn er undir einu prósenti.
Halda menn að ekki verði tekið
á svona hlutum? Jafnframt verð-
ur unnið að því að staðla aðra
starfsemi. Ekkert af þessu verð-
ur gert með einhverju frjáls-
hyggjuprumpi, heldur með föst-
um tökum samvinnumanna
sjálfra og án afskipta stjórn-
málamanna. Betur væri að fyrir-
tæki bundin á klafa frjálshyggju
sjálfstæðismanna gætu sýnt
sömu viðbrögð. En það var
einmitt frjálshyggjan, sem átti
að vera einskonar mótvægi við
samtök fólksins innan sam-
vinnuhreyfingarinnar.
Hverju er fórnað?
Þegar þetta er ritað er ekki
vitað hvernig til tekst um stjórn-
armyndun. En það er ljóst að
tíminn er naumur. Staðan í
frystiiðnaðinum er þannig, að
stöðugt fjölgar þeim frystihúsum
sem eru að segja upp fólki og
loka. Tillögur að úrlausnum
liggja á borðinu, þeirra á meðal
verðlagsbinding og lækkun
vaxta. Út af fyrir sig munu þeir
sem nú eiga í viðræðum undir
stjórn Steingríms Hermanns-
sonar vera sammála um þau
atriði. En þriðja atriðið, frysting
launa er að vefjast fyrir Alþýðu-
bandalagipu þótt vitað sé að
aðgerðirnar virka ekki nema
verðstöðvun, vaxtalækkun og
frystingu launa verði komið á.
Nú skiptir allt í einu litlu máli
þótt dregið verði stórlega úr
fjármagnskostnaði, svo þau at-
vinnufyrirtæki, sem þegar hafa
lokað og eru að loka, og hafa
sagt upp hundruðum manna,
geti byrjað aftur, og vaxtakostn-
aðurinn leiði til þess að launa-
fólk er að missa íbúðir sínar.
Peir sem standa gegn þessum
úrlausnum af „prinsipp" ástæð-
um ættu að hlusta betur á neyð-
arköllin úr kjördæmum sínum.