Tíminn - 30.09.1988, Blaðsíða 12

12 Tíminn
Föstudagur 30. september 1988
FRETTAYFIRLIT

SAMEINUÐU ÞJÓÐ-:
IRNAR - Á sama degi og
friðargæslusveitir Sameinuðu
þjóðanna eru útnefndar til
friðarverðlauna Nóbels saka
Sovétmenn fulltrúa Samein-
uðu þjóðanna í Afganistan um
að vera starfi sínu ekki vaxnir
og að samningsbrot Pakistana
og Bandaríkjamanna á Genf-
arsamningnum um brottflutn-
ing sovéskra hersveita stofni
samkomulaginu í hættu. Pak-
istanar hafa einnig sakað Sov-1
étmenn og Afgana um að hafa -
brotið ákvæði samkomulags-
ins.
GENF - Egyptar höfðu betur
í sex ára gamalli landamæra-
deilu við (sraela þegar alþjóð-
leg nefnd úrskurðaði að Egypt-
ar ættu rétt á Taba ströndinni,
700 metra strandræmu við
Rauðahafið sem Israelsmenn!
hafa haldið í sex ár og byggt
upp fjölda lúxushótela til að ;
tryggja yfirráð sín og draga að
túrista.
RIODE JANEIRO - Bras-
ilískri farþegaþotu með 90
manns innanborðs var rænt í
innanlandsflugi. Þotan sem er
af Boeing 737 gerð var á leið
til Rio de Janeiro frá Belo
Horizon. Ekki var vitað hvar
þotan var niðurkomin þegar
síðast fréttist, einungis að
henni hafi verið rænt.
SEOUL - Róttækir suður-
kóreskir stúdentar í hundraða-
tali héldu uppi hörðum mót-
mælum í Seoul í gær og köst-
uðu eldsprengjum og grjóti að
lögreglu. Er talið að þessi mót-
mæli geti ógnað maraþon-
hlaupinu sem fram á að fara á
Ólympíuleikunum á sunnudag.
BEIRÚT - Líbanskir stjórn-
málaleiðtogar sem studdir eru
af Sýrlendingum skoruðu á
þjóðir heims að viðurkenna
ekki bráðabirgðastjórn krist-
inna manna í landinu, heldur
þá stjórn sem verið hefur í
landinu undanfarna mánuði
undir stjórn múslíma, eins og
stjórnarskráin gerir ráð fyrir.
Von þeirra um að koma í veg
fyrir endanleaan klofning í
landinu dofnaði þeqar kristnir
þingmenn neituðu að taka þátt
í neyðarfundi þingsins.
KUWAIT -Taliðeraðdeilan
um rétt til siglinga um Shatt ■
al-Arab sund eigi eftir að verða j
aðalhindrunin í friðarsam-1
komulaqi Iraka og Irana i |
Persafloastríðinu enda var
deilan ein aðalástæða þess að (
striðið braust út í upphafi.
ÚTLÖND
Mikhail Gorbatsjov boðar miðstjórn kommúnistaflokksins og sovéska þingið á skyndifundi um helgina:
Róttækra breytinga að
vænta í Sovétríkjunum
Hlutirnir eru farnir að gerast svo
hratt í Sovétríkjunum um þessar
ntundir að fréttaskýrendur vita varla
sitt rjúkandi ráð. Á miðvikudag
boðaði Mikhail Gorbatsjov mið-
stjórn sovéska kommúnistaflokksins
til áríðandi fundar sem haldinn verð-
ur í dag. í gær bætti hann um betur
og boðaði til skyndifundar hjá
sovéska þinginu á laugardaginn svo
greinilegt er að mikið liggur við því
vanalega er boðað til fundar með
mánaðar fyrirvara.
Eduard Shevardnadze utanríkis-
ráðherra Sovétríkjanna var sagt að
koma heim frá Allsherjarþingi Sam-
einuðu þjóðanna í einum grænum
hvelli, en hann ætlaði að dveija í
Bandaríkjunum fram á sunnudag.
Varnarmálaráðherra Sovétríkjanna,
Dmitrí Jasov, þurfti einnig að taka á
sprettinn heim á leið, en hann var í
opinberri heimsókn á Indlandi sem
ljúka átti í dag.
Friðargæslusveitir Sameinuðu
þjóðanna sem um áratuga skeið hafa
gætt friðar á ófriðarsvæðum víða um
heim hlutu friðarvcrðlaun Nóbels
1988. Frá þessu var skýrt í Osló í
gær, en sérstök nefnd á vegum
norska Stórþingsins hefur það hlut-
verk með höndum að útnefna friðar-
verðlaunahafa Nóbels. Það verður
Perez de Cuellar aðalritari Samein-
uðu þjóðanna sem mun veita verð-
laununum viðtöku fyrir hönd friðar-
sveitanna 10. desember næstkom-
andi.
Egil Aarvik talsmaður úthlutun-
arnefndarinnar sagði á blaðamanna-
fundi í Osló að nefndin vonaðist til
þess að friðarverðlaunin muni styðja
friðargæslusveitirnar í erfiðu starfi
sínu á komandi árum. „Við viljum
gefa friðargæslusveitunum og Sam-
einuðu þjóðunum í aukna virðingu,"
sagði Aarvik
Perez de Cuellar aðalritari Sam-
einuðu þjóðanna fékk að vita af
útnefningunni nokkrum mínútum
áður en hún var kunngjörð. Hann
sagði að útnefningin væri „ein sú
snjallasta ákvörðun sem tekin hefur
verið af friðarverðlaunanefnd
Nóbels".
Útnefningunni hefur verið mjög
vel tekið víðs vegar um heiminn
enda erfitt að gagnrýna hana þar
sem friðargæslusveitirnar hafa gegnt
stóru hlutverki í friðarmálum víðs
vegar um heiminn.
Upphaf friðargæslusveitanna má
rekja aftur til ársins 1948 en þá
sendu Sameinuðu þjóðirnar her-
sveitir á sínum vegum til Jerúsalem
til að tryggja frið eftir stríð ísraela
og araba og hafa menn á vegum
friðargæslusveitanna verið þar alla
tíð sfðan.
Erfiðasta hlutverk friðargæslu-
sveitanna í dag er vera þeirra í
suðurhluta Líbanons, en þar hafa
þær verið hálf ráðlausar í átökum
mismunandi skæruliðahópa og ekki
Ekki er fullljós tilgangur þessara
skyndifunda, en í ræðu sem Gorba-
tsjov hélt á miðvikudagskvöld sagði
hann að til stæðu víðfeðmar og
róttækar breytingar á sovésku
stjórnkerfi. „Öll þau vandamál sem
brenna á okkur undirstrika að rót-
tækra breytinga er þörf,“ sagði Gor-
batsjov yfir borðum þar sem leiðtogi
Austur-Þýskalands Erich Honecker
var heiðursgestur. Þá viðurkenndi
Gorbatsjov að umbótastefna hans
ætti í vök að verjast.
í ræðu sinni á fundi með helstu
ritstjórum sovéskra dagblaða og
tímarita síðastliðinn föstudag sagði
Gorbatsjov að hann vildi koma á
framfæri hið fyrsta þeim breytingum
á sovésku stjórnkerfi sem hann fékk
stuðning við á flokksþingi kommún-
istaflokksins í sumar. Þá er ekki
langt síðan Gorbatsjov fékk það
óþvegið hjá almenningi í borginni
Krasnoyask í Síberíu þegar hann
getað komið í veg fyrir innrásir
lsraela í landið. Hins vegar er talið
að vera sveitanna þar hafi sitt að
segja.
Þá voru friðargæslusveitirnar
sendar til Persaflóa á dögunum til að
tryggja að vopnahlé íraka og trana
sé haldið og má ætla að hlutverk
sveitanna í friðargæslu þar eigi eftir
að aukast mjög á næstunni.
Þá eru hermenn úr friðargæslu-
sveitunum við friðargæslu í Gólan-
hæðum sem ísraelar hertóku af Sýr-
lendingum 1973 og í Sínaíeyðimörk-
inni í samræmi við friðarsamkomu-
lag ísraela og Egypta.
Einnig hafa friðargæslusveitir ver-
ið staðsettar á Kýpur allt frá árinu
1964 þegar upp úr sauð milli grískra
og tyrkneskra þjóðarbrota þar.
Stærsta friðaraðgerð friðargæslu-
kom í heimsókn þangað, en al-
menningur sagðist ekki sjá neinn
árangur umbótastefnu Gorbatsjovs.
Því má hugsa sér að Gorbatsjov
hyggist nú koma þessum breytingum
í gagnið á einni helgi með því að fá
samþykki miðstjórnar kommúnista-
flokksins og sovéska þingsins á einu
bretti. Þannig ætli hann að bjarga
umbótastefnu sinni áður en landlægt
skrifræði í Sovétríkjunum leggi hana
að velli.
Fréttaskýrendur telja að kyn-
þáttaóróinn í Armeníu og Azerbai-
jan eigi sinn þátt í þessum skyndi-
fundum og þar eigi að taka á þeim
vandamálum. Gennady Gerasimov
talsmaður Shevardnadzes utanríkis-
ráðherra vísaði slíkum hugmyndum
á bug á blaðamannafundi hjá Sam-
einuðu þjóðunum áður en Shevard-
nadze hélt heim á leið. Hann sagði
að fundur þessi hafi verið fyrirhug-
aður en ekki tímasettur fyrr en nú.
sveitanna hefur hins vegar að líkind-
um verið í Kongó, núverandi Zaire,
á árunum 1960 til 1964. Þá var
friðargæslulið sent til Kongó til að
tryggja brottflutning belgísks herliðs
frá landinu eftir að það hlaut sjálf-
stæði. Fjölmennar friðargæslusveitir
voru staðsettar þar allt til ársins 1964
til að koma í veg fyrir borgarastyrj-
öld í landinu. Það tókst þrátt fyrir
svart útlit oft og tíðum.
Auk þessa eru sveitir staðsettar á
Indlandi og í Pakistan til að tryggja
að friðarsamkomulag landanna síð-
an 1972 sé haldið, en friðargæslu-
sveitir voru fyrst sendar þangað árið
1949 í kjölfar fyrstu styrjaldar ríkj-
anna.
Þann tíma sem friðargæslusveit-
irnar hafa starfað hafa áttahundruð
friðargæsluliðar fallið.
Sagði hann að ljóst væri að miklar
breytingar yrðu á sovésku stjórn-
kerfi í kjölfar fundahaldanna og
skrifræði mundi minnka til mikilla
muna.
Bandaríkin:
Geimskutlan
sprakk ekki
Geimskutlan Discovery sprakk
ekki í loft upp þegar henni var
skotið áleiðis út í geiminn frá
Canaveralhöfða um miðjan dag í
gær. Discovery er fyrsta geim-
skutla Bandaríkjamanna sem
skotið er á loft eftir að geimskutl-
an Challenger sprakk í loft upp
fyrir augunum á milljónum sjón-
varpsáhorfenda skömmu eftir
flugtak fyrir 32 mánuðum.
A tímabili var vafasamt að
Discovery yrði skotið á loft í gær
og var geimskotinu frestað í
tvfgang. En geimskutlan komst í
loftið og „Bandaríkin eru á ný í
geimnum“ eins og Ronald Rea-
gan Bandaríkjaforseti orðaði það
í gær.
Löggan
skýtur
tíu bófa
í Manila
Filippseyskar lögreglusveitir
skutu tíu vopnaða menn til bana
nærri alþjóðaflugvellinum í Man-
ila í gær. Fjórir voru skotnir eftir
að hafa rænt liðsforingja úr
bandaríska hernum sem var ný-
kominn frá Tokyo og hugðist
eyða sumarleyfinu sínu á Filipps-
eyjum. Fjórmenningarnir höfðu
boðið liðsforingjanum far, en
rændu hann bæði fé og farangri
og hentu honum síðan út í hlið-
argötu. Lögreglan elti fjór-
menningana uppi og skaut þá til
bana.
Þremur tímum seinna skutu
hermenn sex vopnaða menn sem
beðið höfðu eftir svipuðu tæki-
færi og fjórmenningarnir fyrir
utan flugvöllinn. Flugvallarlög-
reglan komst á snoðir um menn-
ina og hugðist taka þá fasta.
Mennimir reyndu að komast
undan en voru þá skotnir til bana
af hermönnum. Að sögn lögreglu
voru sexmenningarnir vopnaðir
skammbyssum, rifflum og hand-
sprengjum.
Lögreglan á Filippseyjum
skýrði frá því að nokkuð hefði
borið á því að undanförnu að
vopnaðir menn eltu uppi ferða-'
menn og rændu þá á leið til
hótela. Aðgerðimar í gær væri
liður í að stemma stigu við þess-
um ránum.
Friðargæslusveitir
SÞ hrepptu friðar-
verðlaun Nóbels
Norskur fríðargæsluliði Sameinuðu þjóðanna við skyldustörf í suðurhluta
Líbanons. Friðargæslusveitir Sameinuðu þjóðanna hlutu friðarverðlaun
Nóbels 1988.