Tíminn - 11.10.1988, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 11. október 1988
Tíminn 9
FÓLK
Leikbrúðumeistarar reyna að koma strengjunum á Quayle:
Varaforsetaefni
Bush á margt ólært!
Kosningabaráttan í Bandaríkjunum færist sífellt í aukana
enda fara forsetakosningarnar fram 8. nóvember nk.
Sjálfir forsetaframbjóðendurnir George Bush og Michael
Dukakis hafa þegar átt kappræður í sjónvarpi og eiga aðrar
eftir og er mjótt á mununum milli þeirra. Kannski skiptir
sköpum frammistaða varaforsetaframbjóðendanna en þeir
eiga eftir að sýna frammistöðu sína í kappræðum í
sjónvarpi. Lloyd Bentsen, varaforsetaefni Dukakis, er
gamalreyndur pólitískur refur frá Texas, en meiri efasemd-
ir ríkja um varaforsetaefni Bush, Dan Quayle.
Reyndar er það svo að kosninga-
barátta í Bandaríkjunum snýst
ekki lengur um málefni, hvað fram-
bjóðendur hafa fram að færa, held-
ur einfaldlega um það hvernig
þeim tekst að hrífa kjósendur með
sér. Fas frambjóðenda og orðaval
skiptir þess vegna miklu enda taka
kjósendur lítið eftir öðru. Þess
vegna er nú komin fram í dagsljós-
ið ný stétt sérfræðinga sem hafa
það verkefni að skóla frambjóð-
endur í að vinna hug og hjörtu
almennings og standa repúblikanar
þar feti framar en demókratar,
sem seint ætla að átta sig á þeim
sannleika að umbúðirnar skipti
meira máli en innihaldið þegar
stjórnmálamenn eiga í hlut.
Þessum sérfræðingum hefur orð-
ið vel ágengt í að þjálfa Bush. En
þeirra bíður erfiðara verkefni þar
sem varaforsetaefnið J. Danforth
Quayle á í hlut. Þó sýnist sumum
að þess megi sjá merki að þeim sé
í þann veginn að takast að ná
stjórn á strengjunum sem þeir hafa
verið að tengja við sköpunarverk
sitt, nú sé Quayle aðeins farinn að
láta að stjórn. Sjáum hvað blaða-
manni The Sunday Times þykir um
sköpunarverkið nýlega.
„Hvað hafa þeir
beðið þig að gera til að
breyta þér?“
Ekki alls fyrir löngu tók Dan
Quayle þá ákvörðun - eða fékk
leyfi til þess - að takast á við hættur
lífsins skamma stund og bjóðast til
að svara nokkrum spurningum frá
viðstöddum áheyrendum. Strax
fyrsta spurningin kom beint að
aðalefninu í kosningabaráttunni
hans sem ekki hefur gengið of vel.
Spurningin snerist um aðstoðar-
menn hans og leiðbeinendur:
„Hvað hafa þeir beðið þig að gera
til að breyta þér?“ spurði kona
meðal áheyrenda.
Að baki þessari spurningu lá sú
viðtekna skoðun að jafnvel þó að
J. Danforth Quayle sé öldunga-
deildarmaður og frambjóðandi til
varaforsetaembættis, hafi hann
einhverra hluta vegna ekki fulla
stjórn á sínum eigin örlögum.
Það var tekið eftir því að Quayle
gerði ekki tilraun til að vefengja
(Dessa skoðun. „Ja,“ sagði hann
glaðlega, „stundum segja þeir mér
að fara í skammarkrókinn og taka
með mér sumt það sem ég hef látið
út úr mér. Þeir hafa reyndar oft
rekið mig í skammarkrókinn.“
Þessi orð vöktu kátínu í áheyr-
endahópnum. Þá bætti Quayle við:
„Það er ekkert gaman að sitja í
skammarkróknum".
Þá færðist alvaran yfir varafor-
setaefnið og hann gaf í skyn að
hann skildi hvers vegna hann .væri
skammaður. „Ég er farinn að skilja
gildi þess að tala eftir fyrirfram-
skrifuðu handriti," sagði hann.
Síðar, þegar hann var spurður
augljósari spuminga um vafasama
verðleika hans til valdastöðu, sýndi
Quayle að hann hefur lært lexíurn-
ar sínar. Þá studdist hann við
„handrit" þar sem borið var saman
þingstarf hans og Johns F. Kenne-
dy og tókst að hljóma traustvekj-
andi. Frá þessari orrahríð slapp
Quayle nokkurn veginn heill á
húfi, en fyrsta spurningin - sú um
þátt aðstoðarmanna hans í breyttri
framkomu - lá áfram í loftinu.
Bush hefur lært
Sú spuming vaknaði hjá sumum
hvernig George Bush hefði brugð-
ist við slíkri spurningu. Auðvitað
hefði hann einfaldlega getað svar-
að að hann hefði líka lært að skilja
mikilvægi handrits þetta árið. Síð-
an hann flutti hin áhrifamiklu og
vel meitluðu orð úr penna Peggy
Noonan á flokksþingi repúblikana,
hefur hann farið nákvæmlega og
samviskusamlega eftir leiðbeining-
um aðstoðarmanna sinna. Árang-
urinn hefur orðið svo glæsilegur að
þau augnablik sem hann hefur
farið sínu eigin fram stinga alger-
lega í stúf við þau utanaðlærðu.
Þar ber hæst val hans á varaforseta-
efninu.
Reyndar hafa klókindi þeirra
sem skipuleggja kosningabarátt-
una verið eldheitt umræðuefni
undanfarið og ekki hefur dregið úr
ágreiningnum nýútkomin bók sem
blés að glæðum þeirra gömlu gmn-
semda að Ronald Reagan væri í
rauninni sköpunarverk þeirra sem
ræðurnar rita fyrir hann. f þessum
umræðum hafa verið dregin fram
sönnunargögn, eins og í réttarhöld-
um, og það sem merkt var „A“ var
myndbandsupptaka af aðstoðar-
mönnum Ronalds Reagan að störf-
um þar sem þeir lögðu línurnar
1984 um hvernig best væri að stýra
sínum manni. Þar var byggt upp
flókið kerfi um bestu ljósmynda-
tækifærin og hvaða fréttabútar
hentuðu best í sjónvarpinu. Öll
smáatriði voru tekin til grand-
skoðunar, allt niður í handahreyf-
ingar forsetans, og allt í því skyni
að fela ringulreiðina í sjálfu Hvíta
húsinu.
Skaparar for-
setans Reagans vinna nú
að sköpun varaforset-
ans Quayle
Kannski var það engin tilviljun
að tveir þriggja manna á mynd-
bandinu, Stuart Spencer og Ken
Khachigian, hafa að undanförnu
verið önnum kafnir við að gera
sömu hlutina fyrir Dan Quayle.
Þriðji maðurinn á bandinu, Bob
Teeter er einn nánasti ráðgjafi
Georges Bush. Og allir mennirnir
þrír eru í litlum útvöldum hóp
repúblikana sem hafa í rauninni
endurskapað kosningabaráttu á
sjónvarpstímum, þar sem baráttan
er rekin með skyndiáhlaupum.
Þessi tegund baráttu er listgrein og
þar gildir aðeins ein ófrávtkjanleg
meginregla, frambjóðandinn verð-
ur að bjóða upp á eitthvað sem
bandarískur almenningur er reiðu-
búinn að fella sig við. Einhverra
hluta vegna virðast demókratar
ekki hafa skilið þessa einföldu
meginreglu enn, eftir að hún hefur
verið í gildi í 20-30 ár.
Getur hver sem
er orðið forseti með
réttri stýringu?
Eru nokkur önnur skilyrði sem
frambjóðandi þarf að uppfylla?
Getur hver sem er orðið forseti ef
aðstoðarmenn hans leggja í hend-
urnar á honum réttu skilaboðin í
réttum umbúðum? Reagan sann-
aði að fyrrum leikari með Iítinn
áhuga á stjórnsýslu gæti ekki að-
eins hlotið kosningu, heldur haldið
lifandi þeirri blekkingu að hann
sýndi dugmikla forystu í heil átta
ár. George Bush er sönnun þess að
hægt er að yfirvinna þann ágalla að
vera elskulega óskiljanlegur með
því að læra rulluna sína vel.
En bæði Reagan og Bush gátu
berjast í Víetnam á sínum tíma
reyndist verða aðstoðarmönnum
hans hrein himnasending. Það
leiddi athyglina frá raunverulegu
vandamálunum í sambandi við
Quayle, hvað hann er daufur og sú
undarlega staðreynd að Bush
skyldi velja einmitt hann sem með-
frambjóðanda sinn. Fjölmiðlarnir
hentust af stað í leit að einhverju
leynimakki sem ekki var til, þ.e.
sönnunargögnum um að fjölskylda
Quayles hefði beitt áhrifum sínum
til að forða honum frá Víetnam.
Þegar engin pottþétt sönnunar-
gögn fundust virtist framjóðandinn
því sem næst hvítþveginn.
Þar af leiðandi var lítið veður
gert út af ýmsu sem í ljós kom síðar
og sýndi Quayle í enn verra ljósi.
andinn í ljós og flytur lýtalausar
flokksræður fyrir vinsamlega
áheyrendur, með einstöku óvin-
samlegum fyrirspyrjendum þó, á
vandlega völdum varnarþingum
repúblikana. Hann leggur sig fram
um að lesa ræðurnar vandlega og
varlega.
Er Frankenstein
að verða skapaður?
Þetta ber allt merki nákvæmrar
stjórnunar, þess að verkefnið líkist
frekar Frankenstein en blóma-
stúlkunni Elizu, þar sem leiðbein-
endurnir tengja sífellt nýjar leiðsl-
ur við pólitísk taugamót en fram-
bjóðandinn gengur eins og í leiðslu
þá leið sem honum er fyrirhuguð.

texjrxíu sksmnnt
Qf þessusthjXur.
þs ná þet> ðltft-ei
Ukiá þen
br-tXstnn þinn\\
vtf...

sýnt fram á að þeir hefðu skilað
einhverjum verkum og það gaf
framboðum þeirra einhverja merk-
ingu. Reagan hafði verið ríkisstjóri
í Kaliforníu og var talsmaður
stjórnmálahugmyndafræði sem á
þeim tíma átti upp á pallborðið.
Bush á langan feril í þjónustu
ríkisins.
Quayle er erffitt verkefni
En Dan Quayle kemur úr allt
annarri átt og auglýsingamenn rep-
úblikana verða að fást við nýtt og
áður óþekkt gæðastig í pólitískri
baráttu. Quayle kemur ekki í póli-
tíkina sem frelsandi engill. Það er
ekki nóg með að hann skorti
reynslu, hann ræður ekki yfir sér-
þekkingu af nokkru tagi og líf hans
hefur runnið áfram án þess að
nokkurn tíma hafi vaknað grunur
um að í honum blundaði yfirburða-
maður. Hann kann að vera erfið-
asta verkefni kosningabaráttusér-
fræðinga, og þar með mesta ögrun
sem þeir hafa fengið tækifæri til að
fást við. Hann er nefnilega stjórn-
málamaður sem passar nákvæm-
lega inn í þá stílfærðu ímynd sem
pólitískir andstæðingar geta óskað
sér, sígildur, sjálfsánægður rep-
úblikani sem tilheyrir úrvalssveita-
klúbbnum.
Þras um ómerkilegt
atriði yfirskyggði þau
merkilegri
Það skrítna er að fyrstu viðbrögð
yfír ákvörðun Quayles um að
ganga í þjóðvarðliðið frekar en að
Það var ekki gerð gangskör að því
að neyða hann til að upplýsa aug-
ljóslega lítilfjörlegan og kannski
fallkenndan feril hans í háskóla.
Fjölmiðlar héldu líka aftur af sér
þegar Quayle, sem er víðs fjarri
því að vera einhver sérfræðingur í
varnarmálum, henti frá sér fyrir-
framundirbúinni ræðu á fundi og
flutti í staðinn algerlega óskiljan-
lega tölu um nauðsyn geimvarna-
áætlunarinnar, sem sumir kalla
stjörnustríðsáætlun. „Hvers vegna
ætti ekki aukin fæling, öruggari
friður, betri líkur á því að synja
þeim sem í fyrsta lagi grípa til
vopna að draga úr árásarvopna-
búnaði og í staðinn að innleiða
varnarvopn," skýrði hann út. „Ég
tel að þetta sé sú leið sem Banda-
ríkin muni halda inn á fyrr eða
síðar.“
Skammarkrókurinn
viðvarandi dvalarstaður
varaforsetaefnisins
Vafalaust hefur öldungadeild-
armaðurinn verið sendur í skamm-
arkrókinn eftir þessa þvælu - og
það sem meira er, þar hefur hann
þurft að halda sig æ síðan með
örfáum undantekningum. Aðstoð-
armenn hans segja að hann hafi
lært að sætta sig við einræðisstjórn
leiðbeinendanna með jafnaðar-
geði.
Blaðamenn og aðstoðarmenn,
sem fylgja Quayle á kosningaferða-
lögum, segja að það sé óraunveru-
legt og niðurdrepandi. Kosninga-
baráttan er algerlega dauðhreins-
uð. Tvisvar á dag kemur frambjóð-
Það koma þó fyrir augnablik
þegar þessi meðferð virðist hrífa.
Töfrarnir sem felast í því hvað
litlar kröfur eru gerðar til Quayle
gera hann þolanlegan. En spurn-
ingin sem allt veltur á - þ.e. hvort
bandarískur almenningur væri
reiðubúinn að taka í mál að þessi
litli karl geti þurft að axla forseta-
embættíð í skyndingu - hverfur í
skuggann fyrir pólitíska stofuleikn-
um.
Er framleiðsluvél leiðbeinend-
anna fær um að breyta galtómum
geymi í alvöru stjórnmálamann á
landsvísu, sem jafnvel gæti með
tímanum orðið sannfærandi þrosk-
aður stjórnmálamaður?
Það þykir langsótt, en einkenni-
legt atvik átti sér stað fyrir
skemmstu. Eftir að Quayle hafði
skemmt sér við hinar daglegu og
fátæklegu tilraunir við að útmála
Dukakis sem misheppnaðan ríkis-
stjóra, var frambjóðandanum
beint inn á háfleygari brautir. Orð-
in urðu mýkri, hann fór að tala um
að finna til með öðrum, um betri
Ameríku, um heim þar sem „draga
megi upp þá fátæku og gleymdu
með hjálp grannanna“.
Einhvern veginn tókst Quayle
að stauta sig fram úr skáldskapnum
sem Khachigian hafði samið, hon-
um tókst að ná hrynjandinni og
áheyrendur virtust hrífast með. En
þetta stóð ekki nema augnablik,
eftir eina eða tvær setningar var
Quayle orðinn sjálfum sér líkur.
En eitt skelfilegt andartak hafði
skapnaður framleiðendanna geng-
ið nokkur skref!
t