Tíminn - 28.10.1988, Blaðsíða 7
Föstudagur 28. október 1988
Tíminn 7
Halldór Ásgrímsson sjávarútvegsráðherra dreifði til þingmanna samantekt á hvalamál-
inu, við upphaf umræðu í neðri deild um frumvarp borgaraflokksmanna:
Upprifjun hvalamálsins
Hinn 10. nóvember 1948 gekk í gildi aðild íslands að
alþjóðasáttmála um skipan hvalveiða (International Con-
vention for the Regulation of Whaling) sem undirritaður var
í Washington 2. des. 1946. Bókun var gerð við alþjóðasáttmál-
ann í nóvember 1956 og fullgilti ísland þá breytingu sem gekk
í gildi 4. maí 1959.
í Alþjóðahvalveiðiráðinu á sæti einn fulltrúi frá hverju
aðildarríki sem hefur eitt atkvæði í ákvörðunum ráðsins.
Alþjóðahvalveiðiráðið samþykkti
á árinu 1982 að hvalveiðar í atvinnu-
skyni skyldu stöðvaðar tímabundið
á árunum 1986-1990. Jafnframt
skyldi fara fram endurmat (compre-
hensive assessment) á hvalastofnum
fyrir árið 1990.
í kjölfar þessarar ákvörðunar fóru
fram miklar umræður um framtíð
hvalveiða og ályktaði Alþingi um
eftirfarandi stefnumörkun:
1. Hvalveiðar í atvinnuskyni
skyldu aflagðar í samræmi við sam-
þykkt Alþjóðahvalveiðiráðsins.
2. Rannsóknir á hvalastofnunum
skyldu auknar, þannig að ávallt væri
til staðar besta vísindaleg þekking.
3. Rannsóknirnar skyldu verða
grundvöllur ákvarðana um veiðar
eftir 1990.
í samræmi við vilja Alþingis og á
grundvelli samþykkta Alþjóðahval-
veiðiráðsins skipaði sjávarútvegs-
ráðuneytið nefnd haustið 1984 til
undirbúningsathugunar á því hvern-
ig framangreindri viljayfirlýsingu
yrði hrundið í framkvæmd. Nefndin
fjallaði ítarlega um málið og lagði til
að unnið yrði að gerð rannsókna-
áætlunar og var full samstaða í
ríkisstjórn og utanrfkismálanefnd
Alþingis um slíka áætlun. Vorið
1985 skilaði Hafrannsóknastofnun
umfangsmikilli rannsóknaáætlun
sem nær yfir tímabilið 1986-1989.
Var gerður sérstakur samningur við
Hval hf. um veiðar á þeim dýrum
sem nauðsynlegt var talið að veiða í
samræmi við hana. Áætlunin, sem
gerð var í samræmi við reglur Al-
þjóðahvalveiðiráðsins, var lögð fyrir
vísindanefnd ráðsins og síðan fyrir
ársfund þess í Bournemouth í júlí
1985.
Á ársfundinum lagði fulltrúi Sví-
þjóðar fram ályktunartillögu um tak-
mörkun leyfisveitinga í vísinda-
skyni, skv. 8. gr. stofnsamnings
ráðsins en skv. 1. tl. þeirrar greinar
getur hvert aðildarríki heimilað
hvalveiðar í vísindaskyni og falla
þær veiðar utan valdsviðs ráðsins.
Samkvæmt 2. tl. 8. gr. samningsins
skal vinna þá hvali sem Veiddir eru í
vísindaskyni, eins og unnt er. Til-
gangurinn með tillögu Svfþjóðar var
m.a. að koma í veg fyrir vísindaveið-
ar íslendinga. Fyrir harðfylgi tókst
að koma í veg fyrir samþykkt álykt-
unarinnar. Pess í stað var ákveðið að
setja á stofn sérstakan vinnuhóp til
að fjalla um áiyktunartillöguna og
skyld málefni fyrir ársfund ráðsins
1986.
Alþjóðahvalveiðiráðið kom sam-
an í Málmey í Svíþjóð í júní 1986,
og var aðalumræðuefni fundarins
hvalveiðar í vfsindaskyni, þ.á m.
ályktunartillaga Svíþjóðar frá árinu
áður. Á fundinum náðist að end-
ingu samkomulag um svohljóðandi
ákvæði:
„Recommends that, taking into
acmunt paragraph 2 of Article
VIII of the Convention, following
the completion of scientific treat-
ment, the meat as well as other
products should be utilized primarily
for local mnsumption. “
(Mælir með að tekið verði með í
reikninginn, í annarri málsgrein 8.
greinar sáttmálans, að eftir að vís-
indaveiðunum er lokið verði kjöt og
aðrar afurðir fyrst og fremst til
neyslu innanlands.)
Þýð. Tíminn
Að fundinum loknum ræddu full-
trúar íslands og Bandarfkjanna sam-
an um afstöðu Bandaríkjanna til
vísindaveiða fslendinga, með hlið-
sjón af ákvæðum bandarískra laga
(Pelly og Packwood-Magnuson Am-
endments) og niðurstöðu fundarins.
Þeim viðræðum var haldið áfram
í júlímánuði og gerðu fulltrúar ís-
lands grein fyrir áformaðri ráðstöfun
hvalafurða sem veiðarnar í vísinda-
skyni myndu gefa af sér. Á meðan á
þeim viðræðum stóð töldu Banda-
ríkjamenn sig hafa í höndunum
upplýsingar um að vísindaáætlun
íslendinga stæðist ekki svokölluð
Pelly-lög og tilkynntu að yrðu hval-
veiðar ekki stöðvaðar strax myndu
Bandaríkin grípa til lögboðinna
gagnráðstafana samkvæmt þeim lög-
um og leggja fram staðfestingarkæru
gegn íslandi. Ríkisstjórn fslands
ákvað að óska eftir viðræðum á milli
Halldórs Ásgrímssonar sjávarút-
vegsráðherra og Baldrige viðskipta-
ráðherra Bandaríkjanna um hval-
veiðar fslendinga. Veiðar íslendinga
voru stöðvaðar tímabundið í fram-
haldi af því, eða hinn 28. júlí 1986.
Fyrir þann fund ritaði Matthías Á.
Mathiesen utanríkisráðherra bréf til
Shultz utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna þar sem lýst var þungum
áhyggjum um samskipti rfkjanna
vegna hvalveiðideilunnar. Hinn 6.
ágúst 1986 hittust Halldór Ásgríms-
son og Malcolm Baldrige í Washing-
ton en engar niðurstöður fengust á
fundinum. Aðaldeilumálið var túlk-
un á hugtakinu „primarily for local
consumption" en Bandaríkin töldu
að a.m.k. 51% af hvalkjötinu og
51% af öðrum afurðum yrði að nýta
á íslandi ef fullnægja ætti ákvæðinu
um innanlandsneyslu.
Til að komast hjá frekari deilum
og að því yrði ekki haldið fram að
fslendingar brytu í bága við ályktun
Alþj óðahvalveiðiráðsins tilkynnti
ríkisstjórn íslands að hún myndi
tryggja að meirihluti hvalafurðanna
yrði nýttur innan íslands. Jafnframt
var tilkynnt að veiðum yrði fram-
haldið á langreyð og sandreyð í
samræmi við rannsóknaáætlunina en
veiðum á hrefnu yrði frestað. Til-
kynntu bandarísk stjómvöld þá að
þau myndu ekki standa í vegi fyrir
útflutningi hvalafurða til Japans:
í nóvembermánuði 1986 var
tveimur hvalbátum sökkt í Reykja-
víkurhöfn, jafnframt því sem
skemmdarverk voru unnin á hval-
stöðinni í Hvalfirði. Talsmaður Sea
Shepherd lýsti ábyrgð á hendur sam-
tökunum vegna þessara verknaða.
f mars 1987 kom til fslands sendi-
nefnd frá Bandaríkjunum til þess að
ræða framkvæmd íslensku hvala-
rannsóknanna, en fyrir fundinn
höfðu Bandaríkjamenn lagt fram
drög að nýrri ályktun um vísinda-
veiðar þar eð þeir töldu Malmöálykt-
unina ekki nægilega skýra.
í maí 1987 áttu sér stað bréfaskipti
milli utanríkisráðherra fslands og
Bandaríkjanna og var af íslands
hálfu enn óskað eftir fundi svo ræða
mætti tillögur Bandaríkjamanna um
vísindaveiðar sem ætlunin var að
leggja fyrir ársfund hvalveiðiráðsins
í Bournemouth í júní 1987. Þær
viðræður fóru fram í byrjun júní og
með bréfi utanríkisráðherra dags. 5.
júní 1987 til Shultz voru lagðar fram
af íslands hálfu breytingar á tillögun-
um. Bandaríkjamenn lögðu til að
málið yrði rætt sérstaklega á undir-
búningsfundi í Bournemouth.
Á undirbúningsfundi þessum
lögðu fslendingar fram ýmsar tillög-
ur til breytinga á bandarísku tillög-
unni en ekki reyndist unnt að ná
samkomulagi. Á ráðstefnunni voru
tillögur fslendinga um frestun, svo
og um lögfræðilega könnun á lög-
mæti framkominna tillagna felldar.
Samþykkt var ályktun þar sem ís-
lendingar voru m.a. hvattir til að
draga til baka öll leyfi til vísinda-
veiða.
Af hálfu íslands var brugðist hart
við og lýsti sjávarútvegsráðherra því
yfir að íhuga þyrfti alvarlega hvort
fsland gæti áfram átt aðild að ráðinu.
f kjölfar fundarins í Bournemouth
ákvað ríkisstjórn fslands að ósk
Bandaríkjanna að ganga til við-
ræðna við bandarísk stjórnvöld um
hvalarannsóknir íslendinga. Við-
ræðurnar fóru fram í Washington í
júlímánuði 1987. Voru hvalveiðar
íslendinga stöðvaðar á meðan um-
ræður fóru fram.
f fundarlok gáfu samningsaðilar
út sameiginlega fréttatilkynningu
þar sem sagði að þörf væri á frekari
umræðum milli landanna.
í byrjun september 1987 var til-
kynnt um ákvörðun ríkisstjórnarinn-
ar í hvalveiðimálinu þar sem segir
eftirfarandi:
„Alþingi og ríkisstjórn fslands
ákváðu árið 1983 að stöðva tíma-
bundið hvalveiðar í atvinnuskyni í
samræmi við ákvörðun Alþjóðahval-
veiðiráðsins um stöðvun hvalveiða í
atvinnuskyni á árunum 1986-1990.
Jafnframt var ákveðið að stórauka
hvalrannsóknir til þess að sem bestar
upplýsingar lægju fyrir um ástand
hvalastofna árið 1990 er ákveða ber
hvort hefja eigi hvalveiðar í atvinnu-
skyni að nýju.
Hafrannsóknastofnunin hefur sl.
tvö ár unnið samkvæmt víðtækri
rannsóknaáætlun í samræmi við
þetta og samkvæmt ákvæðum Al-
þjóðahvalveiðisáttmálans frá 1946.
Andstæðingar hvalveiða hafa mark-
visst reynt að knýja íslendinga til að
fella niður þá þætti rannsóknanna er
byggjast á veiðum.
Á síðasta ársfundi Alþjóðahval-
veiðiráðsins var að frumkvæði
Bandaríkjanna samþykkt ályktun
þar sem mælt var með því að íslend-
ingar endurskoðuðu þessa þætti
rannsóknaáætlunarinnar. Atkvæða-
greiðsla um þessa ályktun fór fram í
ráðinu án nokkurrar umræðu þar
um vísindalegt gildi áætlunarinnar.
Vísindamenn sem áður höfðu rætt
áætlunina í vísindanefnd ráðsins
gátu ekki átt von á því að umfjöllun
þeirra yrði grundvöllur að atkvæða-
greiðslu í ráðinu. Umfjöllun vísinda-
nefndarinnar um málið og skýrsla
hennar gaf ráðinu því ekki nauðsyn-
legar forsendur til að byggja ákvörð-
un á. í 8. gr. hvalveiðisáttmálans er
aðildarríkjum tryggður réttur til vís-
indarannsókna m.a. með veiðum.
Ályktun ráðsins er ótvírætt brot á
þeim ákvæðum og er því ólögmæt.
Bandarísk stjórnvöld hafa síðan hót-
að beitingu bandarískra laga er
kveða á um viðskiptaþvinganir ef
ísland fari ekki að hinum ólögmætu
tilmælum Alþjóðahvalveiðiráðsins.
Ríkisstjórn íslands telur að rann-
sóknaáætlunin stuðli að aukinni
virkni Alþjóðahvalveiðiráðsins og
hafi ekki neikvæð áhrif á verndunar-
aðgerðir ráðsins. Þjóð sem á alla
lífsafkomu sína undir sjávarafla
verður að standa vörð um rétt sinn
til sjávarrannsókna og ráðstafana,
sem tengjast verndun og nýtingu
þeirra auðlinda sem hún ber ábyrgð
á, með hliðsjón af hvalveiðisáttmál-
anum og hafréttarsamningi Samein-
uðu þjóðanna.
Ríkisstjórn Íslands ákveður því
eftirfarandi:
1. Dregið verði úr veiðum á þessu
ári um 100 dýr frá fyrri áætlunum.
Þannig verði dregiðúr veiðum á
sandreyð um helming og fallið frá
hrefnuveiðum í ár.
2. Hafrannsóknastofnun verði fal-
ið að endurskoða rannsóknaáætlun-
ina í heild fyrir næstu ár m.a. í Ijósi
þeirrar vitneskju sem aflað hefur
verið með framkvæmd rannsóknaá-
ætlunarinnar til þessa m.a. með það
fyrir augum að halda veiðum í því
lágmarki sem framhald rannsókna
krefst.
3. I trausti þess að tilmæli í viðeig-
andi ályktunum Alþjóðahvalveiði-
ráðsins á síðasta ársfundi verði ekki
tilefni til þvingunaraðgerða gegn
islandi er ísland reiðubúið til áfram-
haldandi samstarfs á vettvangi ráðs-
ins og til að taka tillit til þeirra
vísindalegu sjónarmiða sem þar
koma fram.
4. íslensk stjómvöld em reiðubúin
til áframhaldandi viðræðna við
stjómvöld annarra ríkja um fram-
kvæmd þessarar ákvörðunar og um
vísindaáætlunina í heild þ.á m. um
þátttöku í rannsóknastarfinu.“
í byrjun september skrifaði Þor-
steinn Pálsson forsætisráðherra bréf
til Ronald Reagan forseta Banda-
ríkjanna þar sem forsetinn er hvattur
til þess, í ljósi vinsamlegrar sambúð-
ar ríkjanna f langan tíma, að leggjast
egn staðfestingarkæru gegn íslandi.
svarbréfi forsetans segir m.a. að
miðað við núverandi aðstæður í
hvalveiðimálinu sé viðskiptaráð-
herra Bandaríkjanna beinlínis skylt
skv. lögum að leggja fram staðfest-
ingarkæru ef fleiri hvalir verði veidd-
ir og er jafnframt óskað eftir nýjum
viðræðum við íslendinga. Með bréfi
dags. 7. september 1987 óskaði for-
sætisráðherra eftir því að utanríkis-
ráðherrar landanna hittust í Ottawa
í Kanada 9. eða 10. september.
Bandarísk stjórnvöld urðu ekki við
þeirri ósk. Ellefu manna sendinefnd
Bandaríkjamanna í Alþjóðahval-
veiðiráðinu hitti síðan íslenska sendi-
nefnd undir forystu Ingva S. Ingvars-
sonar sendiherra í Ottawa hinn 9.
september. Á grundvelli fundanna
náðist síðan samkomulag milli ríkj-
anna sem er svohljóðandi:
1. Árið 1988 og þaðan í frá mun
ríkisstjóm íslands leggja rannsókna-
áætlun sína fyrir vísindanefnd Al-
þjóðahvalveiðiráðsins til umsagnar
og framfylgja vísindalegum tilmæl-
um nefndarinnar.
2. Bandarikin munu ekki leggja
fram staðfestingarkæra gegn ríkis-
stjóra íslands eða íslenskum ríkis-
borgurum vegna veiða á 80 langreyð-
um og 20 sandreyðum árið 1987, né
vegna veiddra hvala árið 1988 og
síðar í samræmi við vísindaáætlun
íslendinga, svo fremi sem ríkisstjóra
Islands fer eftir ákvæðum 1. greinar.
3. Bandaríkin munu vinna með
íslandi og öðram aðalfulltrúum Al-
þjóðahvalveiðiráðsins að endur-
skoðun á og tillögugerð um tilhögun
málsmeðferðar vísindanefndar Al-
þjóðahvalveiðiráðsins við athugun á
rannsóknaleyfum, i því skyni að
auka traust á framkvæmd og vísinda-
legu gildi þessarar málsmeðferðar.
AUGLÝSING
UMINNLAUSNARVERÐ
VERÐTRYGGÐRA
SPARISKÍRTEINA RlKISSJÓÐS
FLOKKUR INNLAUSNARTÍMABIL INNLAUSNARVERÐ* ÁKR. 100,00
1983-2. fl. 01.11.88-01.05.89 kr. 339,34
1984-3. fl. 12.11.88-12.05.89 kr. 329,54
‘Innlausnarverð er höfuðstóll, vextir, vaxtavextir og verðbót.
Innlausn spariskírteina ríkissjóðs fer fram í afgreiðslu
Seðlabanka íslands, Kalkofnsvegi 1, og liggja þar jafnframt frammi
nánari upplýsingar um skírteinin.
Reykjavík, október 1988
SEÐLAB ANKIÍSLANDS