Tíminn - 29.10.1988, Qupperneq 8

8 Tíminn
Laugardagur 29. október 1988
Tímiim
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
EggertSkúlason
Steingrí mur G íslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsimar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr.
465,- pr. dálksentimetri.
Málefni fatlaðra
íslensku þátttakendurnir í Ólympíuleikum fatl-
aðra sem fram fóru í Seoul í Kóreu, eru nú komnir
heim. Var þeim vel fagnað við komuna til Keflavík-
urflugvallar. Þar tilkynnti félagsmálaráðherra fyrir
hönd ríkisstjórnarinnar að ákveðið væri að veita
10 milljónum króna úr ríkissjóði á næsta ári til
smíði íþróttahúss fatlaðra í Reykjavík.
Þetta framlag ríkissjóðs er myndarleg upphæð
og sýnir góðan hug stjórnvalda til málefna fatlaðra.
Færi vel á því að Reykjavíkurborg sýndi einnig af
sér rausn í þessu sambandi, og reyndar ýmis
stórfyrirtæki, sem starfa í höfuðborginni. Má gera
ráð fyrir að samtökum fatlaðra verði auðveldari
eftirleikurinn um byggingu íþróttahússins, ef ríkis-
sjóður, borgarsjóður Reykjavíkur og atvinnufyrir-
tæki lyfta undir með þeim á þessum merku
tímamótum í sögu fatlaðra sem það er að hafa
tekið þátt í heimsmóti íþróttafólks og náð jafn
glæsilegum árangri sem raun ber vitni.
Mikið er um það talað að íslendingum ríði á því
að skapa sér gott almenningsálit í heiminum, verða
frægir af góðu, umtalaðir fyrir frelsis- og mannúð-
arhugsjónir. Augljóst er að slíkt almenningsálit
verður ekki til nema stjórnvöld eigi þar stærstan
hlut að máli. Mikilvægt atriði í því sambandi eru
viðhorf stjórnvalda til málefna fatlaðra.
Hér er að vísu ekki unnt að gera altæka úttekt á
því, hvernig málefni fatlaðra eru rækt hér á landi
og hvað samanburður við önnur menningar- og
velferðarlönd kynni að leiða í ljós í því sambandi.
Fó má með réttu halda því fram að viðhorfin til
málefna fatlaðra hafi breyst til batnaðar í áranna
rás og komi það fram í löggjöf og lagaframkvæmd.
Slík mál geta þó aldrei náð neinu óumbreytanlegu
stigi né að þau verði leyst á skömmum tíma einu
sinni fyrir allt. Vandamálin breytast með nýjum
tímum, við slíkt verður aldrei ráðið.
Hins vegar er nauðsynlegt að viðhaldið sé
vakandi áhuga á málefnum fatlaðra og þeim
jákvæðu viðhorfum, sem nauðsynleg eru til þess að
heilbrigðra lausna sé leitað í þeim vanda, sem við
er glímt á hverri tíð.
Hvað varðar málefni fatlaðra er ástæða til að
benda á sjálfsbjargarstarfsemi fatlaðs fólks, sem á
sér áratuga sögu og er stórmerkur kafli í sögu
réttindabaráttu minnihlutahópa í íslensku þjóðfé-
lagi.
Þótt á engan hátt skuli dregið úr nauðsyn
opinbers frumkvæðis í málefnum fatlaðra né að
ríki og sveitarfélög eigi höfuðaðild að stofnunum
og velferðarkerfi í þeirra þágu, þá má krafa um
slíkt ekki verða til þess að draga úr því afli, sem
sjálfsbjargarhreyfingin hefur verið um frumkvæði
og stefnumótun í málefnum fatlaðs fólks. Hér er
talað um „sjálfsbjargarhreyfingu“ í víðtækri merk-
ingu þess orðs. Það á við um margs konar
félagsskap fatlaðra, sem hefur verið virkur í
réttindabaráttu og af sjálfs dáðum lyft mörgu
grettistaki, sem vakið hefur aðdáun innanlands og
utan.
S
j^slenskt máltæki segir að
„ýmist sé í ökkla eða eyra“,
þegar hlaupið er úr einum öfg-
unum í aðrar. Hugleiðingar um
efnahagsástandið á íslandi um
þessar mundir snúast einmitt
um sannindi þessarar alþýðu-
visku, sem er svo listavel orðuð,
að varla verður betur gert. Hitt
er annað, að fæstum virðist lagið
að haga gerðum sínum í sam-
ræmi við alþýðleg spakmæli og
lífsvisku aldanna, jafnvel þótt
allir dáist að orðalagi og inni-
haldi spakmælanna.
Samdráttur
í stað þenslu
Allt síðastliðið ár og fram
eftir líðandi ári hefur 'þenslu-
ástand efnahagslífsins borið,
hæst í þjóðmálaumræðu, enda
ekki ófyrirsynju. Efnahagslíf-
ið hefur verið yfirkeyrt í full tvö
ár, en nú sýna öll teikn að
samdráttur er hafinn og óvíst
hversu lengi hann varir. Fyrir
einu ári fjallaði efnahagsmála-
umræðan einkum um þá miklu
spennu, sem ríkti í efnahagslíf-
inu. Þessi spenna birtist í gífur-
legri fjárfestingu og fram-
kvæmdagleði, sem jók eftir-
spurn eftir vinnuafli, olii yfir-
borgunum og aukinni verð-
bólgu. Þessu fylgdi mikil kaup-
máttaraukning með vaxandi
ráðstöfunarfé og eftirspurn eftir
innfluttum vörum, sem jók við-
skiptahallann, sem hefur verið
óviðráðanlegt vandamál síðustu
tvö ár.
Peningamálastefnan hefur
auk þess hlaðið undir þenslu-
verkandi áhrif af þessu tagi.
Fjármagnið hefur leitað í óarð-
bæra fjárfestingu og verslunar-
og miililiðaumsvif langt umfram
það, sem þjóðarbúskapurinn
þolir. Útflutningsgreinarnar
urðu undir í þessu kapphlaupi
og það af augljósum ástæðum.
Þær þoldu ekki verðbólguaukn-
inguna, sem rýrði samkeppnis-
aðstöðu þeitra á erlendum
mörkuðum. Þær þoldu ekki
vaxtastefnuna, sem rekin var,
enda vaxtakostnaður útflutn-
ingsfyrirtækja tífaldur á við það
sem gerist í sambærilegum
rekstri erlendis, svo vísað sé til
orða Guðjóns B. Ólafssonar.
Síðan bættist við óhagstæð geng-
isþróun og að lokum bein verð-
lækkun á framleiðsluvörunum.
Óheillaþróun efna-
hagslífsins 1987-’88
Teiknin um þessa þróun innan
útflutningsframleiðslunnar
blöstu reyndar við fyrir meira en
einu ári og urðu fleiri og sýni-
legri eftir því sem mánuðir og
misseri liðu. Að lokum varð
þetta ástand svo augljóst á miðju
síðasta sumri, að jafnvel hörð-
ustu málsvarar markaðs- og
fjármálafrelsis áttuðu sig á að
ríkisvaldið varð að taka í taum-
ana með beinum aðgerðum, sem
yrðu til þess að koma útflutn-
ingsstarfsemi á rekstrarhæfan
grundvöll hvað sem öllu öðru
liði. Deilurnar hættu að snúast
um nauðsyn opinberra stórað-
gerða í rekstrarmálum útflutn-
ingsgreinanna. Innan ríkis-
stjórnar Þorsteins Pálssonar var
ekki um það deilt, að vandi
efnahagslífsins fælist fyrst og
fremst í rekstrarástandi útflutn-
ingsgreinanna. Það var ekki
deilumál, að rekstrarskilyrði út-
flutningsins væru óbærileg og
úrbót á því sviði yrði að ganga
fyrir öðru og þá yrði að kosta
ýmsu til, sem rækist á hagsmuni
annarra greina eða gengi þvert á
efnahagskenningar, sem haldið
hafði verið fram í orði og verki.
En þegar þessu gagnlega um-
ræðustigi var loks náð, og þegar
fyrir lá hugmynd um niðurfærslu
verðlags og launa, sem aiit benti
til að væri fær leið, efnahagslega
og pólitískt, þá drógu sjálf-
stæðismenn sig út úr þeirri um-
ræðu og héldu svo óhönduglega
á spilum, að ekki var unnt að
halda stjórnarsamstarfinu
áfram. En eftir stóð að ráða
fram úr vanda atvinnu- og efna-
hagslífsins með öðrum aðferð-
um en buðust samkvæmt niður-
færsluleiðinni. Það er hlutverk
núverandi ríkisstjórnar að leysa
úr þessum sérstaka vanda út-
flutningsgreinanna og öðrum
vanda, sem nú steðjar að þjóð-
félaginu.
Grundvöllur
þjóðarbúskapar
Svo mjög sem menn óttuðust
þenslu og offjárfestingu fyrir
einu ári, þá hefur nú vaknað
óttinn við samdrátt, sem e.t.v.
getur þróast til atvinnuleysis
áður en langt um líður. Þessi ótti
er ekki ástæðulaus. Fram-
kvæmdagleði og kaupsýsluum-
svif þenslutímabilsins voru
byggð á sandi. Það skorti alia
undirstöðu undir þessar yfir-
borðsframf-arir og hagnaðarvon,
sem menn sáu í því að nota
fjármagn og vinnuafl á þann
hátt, sem gert var. Gróðamögu-
leikarnir voru aðeins stundarfyr-
irbæri, enda rignir gjaldþrotum
fyrirtækja af öllu tagi yfir þjóð-
félagið og sópar með sér afkomu
fólks, sem ímyndaði sér að það
hefði fast land undir fótum,
hvað snerti atvinnu sína og af-
komu. Þetta á ekki síst við um
verslunar- og þjónustufyrirtæk-
in, sem sprottið höfðu upp í
bjartsýni frjálshyggjustefnunnar
og þeirri ímyndun að milliliða-
starfsemi geti borið sig í efna-
hagssamfélagi, sem grefur und-
an framleiðslustarfsemi útflutn-
ingsgreinanna. Með slíku ráðs-
lagi er ekki einungis verið að
kippa rekstrargrundvelli undan
útflutningsfyrirtækjunum sem
slíkum og gera þau gjaldþrota,
heldur er verið að höggva stoðir
undan þjóðarbúskapnum í
heild. Allt okkar efnahagslíf, öll
okkar þjóðarumsvif, afkoma al-
mennings, velferðarkerfið,
menningarstarfsemi og blómleg
verslun, byggist á því að gjald-
eyrisskapandi atvinnuvegir og
sú framleiðsla, sem sparar er-
lendan gjaldeyri, búi við góða
rekstrarafkomu. Það hlýtur því
að vera fyrsta boðorð skynsam-
legrar efnahags- og atvinnu-
málastefnu að hlúa að fram-
leiðsluatvinnuvegunum. Má
með réttu segja, að ef það
boðorð er haldið, þá komi hitt
af sjálfu sér. Það er fram-
leiðslustarfsemin sem skammtar
lífskjörin í landinu og ræður
því, hvað önnur atvinnustarf-
semi og þjónusta getur orðið
umsvifamikil án þess að um
yfirbyggingu sé að ræða, sem
sligar efnahagslífið.
Fjárlagagerð
Fallvaltleiki efnahagsþenslu
fram yfir það, sem framleiðslu-
atvinnuvegirnir og útflutnings-
greinar þola, birtist þessa daga,
þegar ríkisstjórnin vinnur að því
að semja fjárlagafrumvarp fyrir
næsta ár. Þá blasir það m.a. við,
að tekjur ríkissjóðs verða tveim-
ur milljörðum minni á árinu sem
er að líða, heldur en áætlanir
gerðu ráð fyrir, og að sjálfsögðu
byggðust á þeim líkum, sem
þenslan gaf ástæðu til að miða
vjð. Þótt út af fyrir sig sé rétt að
ríkissjóður nái til sín vænum
hluta af veltunni í efnahagskerf-
inu á hverjum tíma, þá er jafn
víst að tekjuáætlun ríkissjóðs
raskast, þegar samdráttur skell-
ur á af þeirri skyndingu sem
raun ber vitni. Slíkt þarf engan
að undra og er ekkert ásökunar-
efni á einn eða neinn.
Það er því Ijóst að fjárlög fyrir
næsta ár geta ekki byggst á
bjartsýni um öruggar tekjur af
áframhaldandi þenslu, heldur
verður að gera ráð fyrir sam-
drætti í efnahags- og atvinnu-
starfsemi næsta ár og miða ríkis-
búskapinn við það. Þess vegna
þarf engum að koma á óvart,
þótt samdráttareinkenni sjáist á
fjárlagafrumvarpi því, sem lagt
verður fyrir Alþingi á næstu
dögum.