Tíminn - 03.12.1988, Side 1

yíking
með
Árið 1916 tók þýskur kafbát-
ur íslenska togarann Braga
herfangi og lét hann fylgja
sér í átta daga
Togarinn Bragi. Þjóðverjar fluttu fleiri og fleiri menn um borð í hann af skipum sem þeir skutuniður
Það var öndverðan veturinn 1916. Heimsstyrjöldin
fyrri geisaði af miklum ofsa og skortur var farinn að
verða á nauðsynjum til stríðsrekstrarins hjá Bretum og
Þjóðverjum. íslendingar og danska móðurríkið högnuð-
ust á ýmsan hátt á ástandinu. Danir kepptust við að
sjóða gúllas ofan í Þjóðverja, en íslendingar færðu
Bretum fisk. Fiskverðið var hátt um þessar mundir og
útgerðarmenn á Fróni hugsuðu sér gott til glóðarinnar.
En um þetta leyti var farið að koma babb í bátinn. Hið
nýja og skæða vopn, sem Þjóðverjar voru einkum kænir
að beita, kafbátarnir, var farið að láta mikið að sér kveða.
Það var því ekki freistandi fyrir íslenska sjómenn að
hætta lífinu á leiðinni til Bretlands. En það dugði ekki að
láta bugast. Bretar ákváðu að íslendingar fengju ekki
nein kol til útgerðar sinnar, nema þeir færðu þeim fisk
og því var ekki nema eitt að gera - að halda áfram að
sigla.
Hér verður nú sagt af all ævintýralegri för íslensks
togara, sem ekki á sér hliðstæðu í siglingasögu okkar.
Þetta var ferð togarans Braga, er lét úr höfn í Reykjavík
í nóvember 1916 áleiðis til Englands og lá við að sú för
yrði hans síðasta.
Þann 3. nóvember hafði togarinn
Rán lagt af stað frá Reykjavík
áleiðis til Englands með fullfermi af
fiski. Og daginn eftir lagði Bragi af
stað. Hann hafði komið til Reykja-
víkur að taka kol og vistir eins og
skipið gat borið, fyrir utan farminn,
sem var 1200-1400 kit. Þetta mikla
kola- og vistamagn var tekið svo
hægt yrði að ná aftur til íslands, ef
kafbátur sneri skipinu við. Ef allt
gengi vel mundi skipið hins vegar
komast til Fleetwood á 4-5 dögum.
En það leið og beið. Rán kom
aftur til Reykjavíkur og sögðu
áhafnarmenn sínar farir ekki sem
sléttastar. Úti á miðju hafi hafði
þýskur kafbátur stöðvað skipið og
snúið því heim. Þegar Rán kom
þannig aftur, en ekkert fréttist af
Braga, töldu allir sjálfsagt að hann
hefði verið skotinn í kaf.
Á fjórða degi
Nú víkur sögunni til Braga. Þar
var um borð skipstjóri, Guðmundur
Jóhannsson, Alexander Jóhannes-
son, fyrsti stýrimaður og Eyþór
Kjartansson, annar stýrimaður.
Fyrsti vélstjóri hét Markús ívarsson,
en Bjarni Jónsson'annar vélstjóri.
Á fjórða degi eftir að skipið fór frá
Reykjavík, átti það eftir um 100
sjómílur til Fleetwood. Klukkan var
7 eða 8 að morgni og sátu menn að
morgunverði aftur í káetu og ræddu
sín í milli hve vel ferðin hefði
gengið. Bjuggust þeir við að koma
til Fleetwood um kvöldið. Allri
hættu væri þá lokið og svo yrði aflinn
seldur næsta dag. Þóttust menn geta
vænst að fá stórfé fyrir hann, en
þetta var besti markaðsfiskur, svo
að segja glænýr.
En á meðan þeir voru að rabba
saman og drekka te úr „föntunum"
og átu brauð með, heyrðu þeir allt í
einu háan hvell. Þeim þótti hann
vera yfir höfði sér og koma niður um
skjágluggann á káetunni. Ræddiein-
hver um að gleymst mundi hafa að
loka hurðinni á svonefndu „rass-
húsi“ aftur á, en þá átti hún það til
að skellast og urðu þá brak og
brestir, svo þilfarið titraði.
Heyrðu þeir nú að vélin var
stöðvuð, því skipstjórinn og stýri-
maður voru á stjórnpalli ásamt
tveimur hásetum. Nú áttuðu allir sig
á því að alvara mundi vera á ferðunt.
Þeir ruku því upp á þilfar og störðu
út á sjóinn, sem liðaðist í léttum
bylgjum.
Nokkuð frá, eitthvað um hálfa
sjómílu, sást einhver þúst á sjónum.
sem allir vissu að mundi vera kafbát-
ur. Lá hann þarna hreyfingarlaus
um stund, en hvarf síðan. Eftir
nokkrar mínútur kom stöng í ljós
upp úr sjónum og var hún ekki nema
nokkra faðma frá skipinu. Horfðu
menn skelfdir á þetta um stund, þar
til stöngin hvarf niður í sjóinn á ný.
í þriðja sinn kom kafbáturinn í Ijós,
talsvert langt frá skipinu og var hann
nú með merkjaflögg. Þeir á Braga
gátu ekki séð hvaða merki þetta
voru, því vindstaðan var slík að
jaðarflaggannasneri aðþeim. Gripu
þeir ti! merkjabókarinnar, sem sýnir
Kafbátur lætur úr höfn í kafbátakví við Eystrasalt.