Tíminn - 06.04.1989, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Tímiiui
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
_____Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriöi G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
Aöstoöarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
EggertSkúlason
Auglýsingastjóri: SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. mars hækkar:
Mánaðaráskrift í kr. 900.-, verð í lausasölu í 80,- kr. og 100,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 595.- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Atvinnuöryggi
Þegar þessi grein er rituö eru allt eins horfur á
að verkföll ýmissa félaga innan Bandalags háskóla
menntaðra starfsmanna ríkisins komi til fram-
kvæmda á boðuðum tíma. Það er eftirtektarvert í
þessum víðtæku kjaradeilum sem lengi hafa staðið,
að þessi tilteknu félög háskólastéttanna skera sig
úr öðrum samtökum hvað varðar áherslu á verkföll
sem leið til þess að knýja á um lausn kjaradeilna.
Athygli vekur að Bandalag starfsmanna ríkis og
bæja, þ.á m. Starfsmannafélagríkisstofnana, hefur
beðið með verkfallsákvarðanir. Sama er að segja
um Alþýðusamband íslands og Verkamannasam-
bandið. Þessi samtök fara með gát í því að veifa
verkfallsvopninu. Með nokkrum rétti má halda því
fram að það séu félög launþega í hærri launaflokk-
um, sem einkum grípa til verkfalla í þessum
kjaradeilum. Láglaunafólkið sýnir gætni í þeim
efnum.
Allir, sem af alvöru hugsa um ástand efnahags-
mála og stöðu atvinnuveganna, gera sér grein fyrir
að svigrúm til kjarabóta í formi launaháekkana er
ekki fyrir hendi. Undanfarin tvö ár hefur íslenska
þjóðin glímt við gífurlegan efnahagsvanda, sem
lýsir sér í hrikalegri rekstrarafkomu grundvallarat-
vinnuveganna.
Þessir erfiðleikar snerta fiskvinnslufyrirtækin í
landinu og samkeppnisiðnaðinn og koma harka-
lega niður á afkomu ríkissjóðs og sveitarfélaga.
Ríkisstjórnin glímir við þennan vanda og hefur
orðið að grípa til víðtækra ráðstafana til þess að
forða atvinnulífinu frá gjaldþroti. Þótt fullur
árangur af aðgerðum ríkisstjórnarinnar hafi ekki
orðið, þá stefnir í betri tíma, ef þessar aðgerðir fá
lengri tíma til þess að sýna sig. Þar skiptir auðvitað
mestu máli að aðlaga rekstrargrundvöll atvinnulífs-
ins að ríkjandi markaðsaðstæðum, svo að fyrirtæk-
in geti komið á skynsamlegum rekstri og byggt sig
upp til þess að geta tryggt almenningi atvinnuör-
yggi, sem auðvitað er sú kjarabót sem mestu
varðar fyrir vinnandi fólk í landinu.
Kjarabarátta verður aldrei slitin úr samhengi við
heildarafkomu þjóðarbúsins. Raunveruleg lífskjör
þjóðarinnar í heild ráðast algerlega af afkomu
framleiðslugreinanna. Það eru þær sem skapa
þjóðarauðinn og þar verða til þau verðmæti sem til
skipta eru milli starfsstéttanna. Það eru ekki
einungis þær stéttir, sem vinna beint við fram-
leiðslustörfin, sem eiga sitt undir velgengni fram-
leiðslugreinanna. Þjónustustéttirnar eru ekki síður
háðar því að grundvallaratvinnuvegirnir séu reknir
með hagnaði.
Hvað sem líður nauðsyninni á því að tryggja
launþegum lífvænlegar launagreiðslur - sem út af
fyrir sig er ekkert álitamál - verður slík stefna ekki
framkvæmd með einsýnni kröfugerð. Þar verður
heildarsýn um efnahagsástandið að ráða ferðinni.
Eins og nú horfir í þeim efnum ættu öll áhrifaöfl
þjóðfélagsins að sameinast um það markmið að
treysta afkomu undirstöðuatvinnuveganna og
tryggja með því atvinnuöryggið í landinu.
Fimmtudagur 6. apríl 1989
GARRI
Batnandi mönnum.
■ ■
Það kom að ýmsu leyti ákaflega
fróðlegur pistill í Stakstcinum
Morgunblaðsins í fyrradag. Þar
hefur Staksteinahöfundur haft
undir höndum nýtt hefti af Stefni,
þjóðmálariti Sambands ungra sjálf-
stæðismanna. í það skrifar hópur
fólks greinar um sögu, stefnumið
og framtið Sjálfstæðisflokksins. í
pistli sínum tekur Staksteinahöf-
undur upp nokkur þau atriði úr
þessum greinum sem honum þykja
áhugaverðust. Má þvi ætla að þar
sé í hnotskurn að sjá skoðun Morg-
unblaðsins á því hver eigi að vera
helstu stcfnumál flokksins ■ fram-
tíðinni.
Það vekur sérstaka athygli, þeg-
ar þessi pistill er lcsinn, að í honum
er ekki minnst einu orði á frjáls-
hyggjuna. Þar er ekki vikið að þvi
að hér eigi að ríkja frjáls sam-
keppni á öllum sviðum, til dæmis á
sviði vaxtamála. Þar er ekki rætt
um að vextir eigi að ákvarðast hér
af framboði og eftirspurn á mark-
aðnum. Hvað svo sem líði þvf
hvort á sama tíma sé haldið uppi
fastgengisstefnu í landinu.
Frystihús á hausinn
Þama er heldur ekki nefnt einu
orði að fyrirtækin með klókustu
stjórnendurna eigi fortakslaust að
verða ofan á en hin að verða
gjaldþrota. Það er ekki minnst á
það sem framtíðarstefnumál Sjálf-
stæðisflokksins að setja eigi til
dæmis frystihús í litlum stað úti á
landi á hausinn þó að ófyrirséð
vaxtastefna hafi valdið því gífurleg-
um erfiðleikum. Og þá jafnt þó að
þetta frystihús sé kannski eina
fyrirtækið sem lieldur uppi atvinnu
í viðkomandi byggðarlagi.
Það er með öðrum orðum ekki
verið að lýsa því þama sem stefnu-
máli flokksins í framtíðinni að
fyrirtæki eigi fortakslaust að verða
gjaldþrota ef þeim tekst ekki að
laga sig eftir þeim sveiflum á fjár-
magnsmarkaðnum sem kunna að
verða hér undir frjálsum vöxtum.
Með þessu móti má þvi kannski
segja að þarna örli á skilningi á
sérþörfum íslensks atvinnulífs vítt
og breitt um landið. Það er kannski
von um að á bak við þcssar skoðan-
ir leynist loksins skilningur á því að
atvinnuhættir hér á landi eru ekki
slíkir að þeir þoli til dæmis sömu
hagfræðilögmál og gilda í þúsund
sinnum stærra þjóðfélagi vestur I
Bandaríkjunum.
Það skyldi því ekki vera að
frjálshyggjan sé komin á undan-
hald í Sjálfstæðisflokknum. Og
væri betur ef satt væri. Eins og
menn muna héldu sjálfstæðismenn
svo fast við þessa vaxtastefnu í
síðustu ríkisstjóm að það sprengdi
hana að lokum. Þeir voru ófáanleg-
ir til að hvika frá ofurtrú sinni á
stjómleysi í vaxtamálum. Á þvíféll
stjórain.
Mistök sjálfstœdisnianna
Það dylst engum núna að í þessu
máli höfðu sjálfstæðismenn rangt
fýrir sér. Mistökin, sem þeir gerðu
í ríkisstjóm Þorsteins Pálssonar,
vora að trúa í blindni á kosti þess
að hafa hér frjálsa vexti. Það varð
að trúaratriði hjá þeim að þar
mætti ríkisstjórn alls ekki stjóma.
Þvert á móti ættu markaðslögmálin
að fá að ráða því hvort vextir
hækkuðu hér eða lækkuðu.
En aðalmistök sjálfstæðismanna
voru þó að þeir skildu ekkí að þessi
vafasanta stefna gat alls ekki geng-
ið upp á sama tima og einnig var
fylgt hér á landi fastgengisstefnu.
Þess vegna varð útkoman sú að á
sama tíma og fjármagnskostnaður
fyrirtækja tók risastökk upp á við
var gengi erlendra gjaldmiðla
blýfast. Þetta var vitaskuld hag-
stætt fyrír allan almenning í land-
inu, en fyrir útflutningsfyrirtækin
þýddi það að tekjur þeirra hækk-
uðu ekki um krónu.
Af þessu leiddi það öngþveiti í
atvinnumálum landsbyggðarinnar
sem hvarvetna sjást dæmi um þessa
dagana. Fyrirtæki, fyrst og fremst
í fiskvinnslu, þurftu á síðasta ári að
greiða stórhækkaðan fjármagns-
kostnað með tekjum sem stóðu í
stað. Og auðvitað urðu afleiðing-
arnar sívaxandi rekstrarerfiðleik-
ar, og síðan greiðslustöðvanir og
gjaldþrot. Þetta var árangurinn af
frjálshyggju Sjálfstæðisflokksms.
Hún gat ekki gengið upp í háu
vöxtunum, nema þá með þvf móti
að framboð og eftirspurn væra líka
látin ráða genginu, sem menn vora
ekki tilbúnir að gera.
Þegar leið fram á stðasta ár sáu
bæði framsóknarmenn og alþýðu-
flokksmenn að þetta gat ekki geng-
ið lengur. En sjálfstæðismenn
börðu höfðinu við steininn. Þeir
vildu heldur út úr stjóm en að gefa
sig í vaxtamálunum. Þess vegna
sprakk ríkisstjóm Þorsteins Páls-
sonar. En sé það rétt að núna séu
farin að sjást fýrstu merki um það
að Morgunblaðið og Sjálfstæðis-
flokkurínn séu að átta sig þá er það
vissulega ánægjuefni. Batnandi
mönnum er ávallt best að lifa.
Garri.
VÍTT OG BREITT
Á síðustu stundu - og enn síðar
Samflot eða ekki samflot, allir
meiriháttar aðilar vinnumarkaðs-
ins hamast við samningaumleitnir
um kaup og kjör og var fréttaflutn-
ingurinn af þeim tiltektum öllum
farinn að æra óstöðugan sfðustu
dagana og erfitt var að henda
reiður á hver var að semja um hvað
við hvern.
Þegar þetta var hripað í gær var
hver að verða síðastur að semja
milli ríkisins og nokkurra félaga
sem boðuðu verkfall um miðnætti.
Þar í voru sumir kennarar, aðrir í
öðrum félögum voru á góðri leið
með að semja. Einhver félög innan
heilbrigðisstétta ætluðu að leggja
niður vinnu og svona var allt þetta
orðið þvers og kruss.
BSRB var á góðri leið með að
semja við ríkið um kjörin, og þar
með t.d. kennararnir þar, en allt
virtist stefna í verkfall hjá BHMR,
sem í eru háskólamenntaðir ríkis-
starfsmenn og svo er líka fullt af
fólki með slíka menntun í BSRB.
En öll þessi félög og sambönd
kennara og ýmissa annarra starfs-
stétta gera málin og þar með kjörin
svo flókin að satt best að segja var
maður orðinn svo ruglaður að
erfitt var að greina á milli hvaða
kennarar ætluðu í verkfall og
hvaða starfsfólk sjúkrahúsanna
mun halda áfram að vinna og
hverjir sömdu.
Fylkingar eða
starfsstéttir
Að venjú voru allar samninga-
nefndir orðnar alltof seinar fyrir,
enda er það siður að þegar þær eru
búnar að ræða saman í nokkrar
vikur er tilkynnt daginn fyrir boðuð
verkföll eða svo, að enn sé ekki
farið að ræða um kaup og kjör í
kjarasamningunum. Það bíður
ávallt síðustu klukkustundanna
eða um það bil sem allt siglir í
harðastrand.
Opinberir starfsmenn eru nátt-
úrlega í mörgum félögum og sam-
böndum, en skrýtnast er að fólk
sem vinnur sömu störf og er með
áþekka menntun skuli fara fram t'
fleiri fylkingum í lífskjaraslagnum.
Samtímis eru ASÍ og Verka-
mannasambandið í samningum og
er bágt að sjá um hvað umleitanir
snúast, þar sem atvinnurekendur
þvertaka fyrir að hægt sé að hækka
kaupið um eina einustu krónu.
Ríkið aftur á móti mun aðeins
eftirgefanlegra við sína viðsemj-
endur.
Undarlegt uppátæki
Upp koma undarlegustu uppá-
tæki í verkfallsbaráttunni. Ein-
hverjum allaböllum féll ekki að
flokksformaðurinn, sem jafnframt
er fjármálaráðherra, skuli ekki
bregðast þeim trúnaði að halda
utan um fé ríkissjóðs eftir bestu
getu og samvisku. 1 gær var kallað-
ur saman miðstjórnarfundur þar
sem ráðherrann átti að standa fyrir
máli sínu og gefa liðinu skýringu á
hvers vegna hann eys ekki út fé úr
landssjóðnum á báðar hendur, sem
kvað vera í anda flokksins að gera,
að minnsta kosti á að greiða verk-
fallsmönnum kaup og er flokks-
samþykktum hampað því til stað-
festingar.
Þarna virðist sá skilningur á
stjórnarathöfnum ráðherra, að
hann eigi að stjóma í anda flokks-
ins sfns fremur en eftir landslögum
og er nú kjaramálaþrasið farið að
taka á sig hinar skringilegustu
myndir, þegar flokksbrot tekur að
sér að ráða tilteknum útgjaldalið-
um ríkissjóðs og taka fram fyrir
hendurnar á ráðherra í því skyni.
En þótt allir séu nú að semja við
alla er ekkert til skiptanna og er
það gömul saga og ný. Hins vegar
ná allir býsna góðum samningum
þegar þar að kemur, að minnsta
kosti telja allir aðilar sig sæmilega
ánægða með það sem samið var
um, í viðtölum eftir undirskriftir.
Annars er orðið heldur leiði-
gjarnt hve allir kjarasamningar
dragast á langinn og að aldrei sé
hægt að semja fyrr en í tímaþröng
á síðustu stundum, og jafnvel enn
síðar þegar illa tekst til.
Það hlýtur að vera hægt að
komast að skynsamlegu samkomu-
lagi um vinnubrögð þótt ekki væri
annað í sambandi við samninga-
gerð og væri mikið fengið ef samn-
inganefndir færu að venja sig á að
taka kjarasamninga alvarlega þeg-
ar í upphafi viðræðna en ekki bíða
með allar ákvarðanir fram á síð-
ustu stundu og semja svo með fumi
og jafnvel í reiðikasti, eins og
sumir samningamenn venja sig á
að láta þegar þeir eru að skýra
fjölmiðlum frá hve gjörsamlega
vonlaus mótparturinn er.