Tíminn - 12.05.1989, Blaðsíða 14

14 Tíminn
Föstudagur 12. maí 1989
Alexander Stefánsson, alþingismaður:
Húsbréf eru þvinguð í
gegn með hrossakaupum
Hér á eftir fer meginmál seinni þingræðu Alexanders Stefánssonar við aðra umræðu um frumvarp
um Húsnæðisstofnun ríkisins í upphafi þessarar viku.
Ég tók sérstaklega fyrir í fyrri
hluta ræðu minnar sl. laugardag þátt
Húsnæðisstofnunar ríkisins í þessu
máli. Stjórn hennar er þingkjörin og
eiga þar sæti þaulreyndir menn með
sérþekkingu á húsnæðismálum um-
fram marga aðra. Sem svar við
beiðni félagsmálanefndar neðri
deildar sendir stjórnin örstutta orð-
sendingu. „Stjórpin getur ekki sent
svar, þar sem svo skiptar skoðanir
eru innan stjórnar um frumvarpið.“
Hér er um einstakan viðburð að
ræða. Fagleg stjórn húsnæðismála
getur ekki tekið efnislega afstöðu til
róttækrar lagabreytingar, þar sem
tilgangurinn er að leggja núverandi
kerfi í rúst, eins og ráðherra hefur
margsagt, og raunar fleiri forystu-
menn Alþýðuflokksins. t>að gengur
sá orðrómur að aðeins formaður
stjórnar stofnunarinnar, sem er að-
stoðarmaður hæstv. félagsmálaráð-
herra, hafi viljað mæla með þessu
frumvarpi óbreyttu.
Það kemur einnig í ljós að nánast
ekkert alvörusamband var haft við
stjórn stofnunarinnar um mótun
þessa frv., sem er einsdæmi, þar sem
forráðamenn og aðalstarfsmenn
stofnunarinnar hafa við lagasmíð á
undanförnum áratugum ávallt tekið
beinan þátt í slíkri vinnu frá fyrstu
gerð til loka. Ég minni á lögin 1984
og 1986 þar sem skrifstofustjóri og
deildarstjóri í Húsnæðisstofnun, auk
stjórnarmanna, voru í frumvarps-
gerðinni sjálfri frá upphafi ti) enda,
sem ætti að vera sjálfsagt mál, enda
allt þetta fólk með víðtæka reynslu.
Hæstvirtur félagsmálaráðherra
sýnir hvorki stjórn né stofnun eðli-
legt traust né samskipti. Þetta kemur
best fram í því að 10. apríl sl. kom
fram opinber greinargerð sem er
undirrituð af fimm stjómarmönnum
í Húsnæðisstofnun ríkisins um frv.
félagsmálaráðherra. Jafnframt er
ljóst að hluti annarra stjórnarmann
er sama sinnis og kemur fram í
þessari greinargerð.
Viðbrögð hæstv. ráðherra í fjöl-
miðlum lýsa augljóslega viðhorfi
ráðherrans til stjórnar stofnunarinn-
ar. „Þetta eru einstaklingar úti í bæ
með annarlegar skoðanir."
Þetta minnig mig á umræðurnar
hér á háttv. Alþingi um, núgildandi
húsnæðiskerfi, þegar þingmenn Al-
þýðuflokksins, þ.á.m. núverandi
ráðherrar, hæstvirtur félagsmálaráð-
herra og hæstv. utanríkisráðherra
og fleiri háttv. þm. Alþýðuflokksins,
töldu óeðlilegt að taka tillit til álits
og forræðis heildarsamtaka launa-
fólks. Þessir aðilar ættu ekki að hafa
áhrif á lagasetningu um húsnæðismál
á Alþingi.
Ég spyr: Hvenær hefur lögum um
húsnæðiskerfi verið breytt hér á
landi án samráðs við samtök laun-
þega eða aðila vinnumarkaðarins í
heild? Aldrei. Enda sjálfsagður
hlutur. Til hvers þurfum við hús-
næðislöggjöf hér á landi? Er hún
ekki meira og minna félagslegur
þáttur til að tryggja réttlæti og jafna
Alexander Stefánsson.
aðstöðu fólks til að eignast húsnæði,
sem er frumþörf hvers einasta manns
í okkar landi? Við gerum það með
því að hafa lög sem veita aðgengi til
lána - til að eignast eigið hús - eða
á félagslegum grunni, gegnum kerfi
verkamannabústaða.
Heildarfjöldi íbúða á Islandi er nú
um 88.500, þar af félagslegar íbúðir
6.500. í almenna húsnæðislánakerf-
inu eru því 82.000 íbúðir. Um 85%
fjölskyldna búa í eigin húsnæði sem
er mjög hátt hlutfall.
Herra forseti!
Ég tel ástæðu til að vitna í greinar-
gerð fimm stjórnarmanna í Hús-
næðisstofnun að því er varðar þá
breytingu sem hér er til umræðu,
þ.e. húsbréfakerfið, sem þýðir í
raun það að markaðsvextir og mark-
aðslögmál á að gilda sem húsnæðis-
stefna hér á landi, ef þetta frv.
verður að lögum, hvað sem líður
ýmsum fyrirvörum sem menn telja
sér trú um að hafi eitthvert gildi.
Þeir hafa áður lýst því að húsnæð-
iskerfið sé að ná jafnvægi.
Skýrslan:
Tillögur þeirra til úrbóta:
Eins og kemur fram í ítarlegri
greinargerð 5 stjórnarmanna en að
baki þeirra er öll Húsnæðisstofnun í
raun á sama máli. Ljóst er að sú
lagabreyting sem hér er verið að
þvinga fram með þeim hætti sem hér
hefur verið rækilega lýst, og ekki síst
í ræðu háttv. 17. þm. Reykjavíkur
sl. föstudag og laugardag, er tíma-
skekkja. Skynsamlegast er að fresta
málinu og setja niður nefnd hæfustu
manna á breiðum grunni til að
endurskoða allt húsnæðiskerfið og
móta heildarstefnu til framtíðar,
bæði almenna og í félagslega kerf-
inu. Ekki með hrossakaupum og
þvingunum, eins og hér er verið að
gera.
Við þurfum sátt - þjóðarsátt - um
svo stóran málaflokk, ekki síst með
tilliti til hins alvarlega ástands í
atvinnumálum og þá fyrst og fremst
í byggðamálum í landinu. Þetta
húsbréfakerfi myndi augljóslega
leiða til aukinnar þenslu hér á þétt-
býlissvæðinu og óeðlilegra áhrifa á
verðbréfamarkaðinn sem mun soga
enn frekar til sín fjármagn frá at-
vinnuvegunum og veikja, þar með
enn stöðu landsbyggðar og verða
öllum til tjóns.
Ég vek athygli enn á því sem fram
hefur komið að engar raunverulegar
upplýsingar hafa fengist um áhrif
þessa frv. á fjármagnsmarkað, fast-
eignamarkað eða þensluáhrif. Engin
opinber stofnun hefur treyst sér til
að leggja slíkt mat fram. Ég tek ekki
mark á sérfræðiáliti ráðherra, sem
samið er til að koma frv. fram án
raunhæfrar rannsóknar.
Þetta segir sína sögu, auk þess að
þeir aðilar sem mæla sterklega með
frumvarpinu eru fulltrúar verðbréfa-
sala og fasteignasala.
Ég vil að lokum leggja fram örfáar
spumingar til hæstv. ráðherra:
1. Hvemig stendur Byggingasjóður
ríkisins að vígi til að fullnægja
lánaafgreiðslu eftir 20-30% missi
fjármagns frá lífeyrissjóðunum?
2. í öllu þessu mikla starfi þeirra
sem sömdu þetta frv. hvers vegna
var ekki hægt að fá neinar upplýs-
ingar um væntanlegar reglugerðir
um framkvæmd væntanlegra
laga?
3. Er það rétt sem fulltrúi verð-
bréfafyrirtækja heldur fram að
húsbréf verði gefin út í mismun-
andi formi, t.d. til 1-5-10 ára í
smáum einingum, t.d. 50 þús.,
sem nota megi í öðmm viðskipt-
um?
4. Hæstv. ráðherra, og raunar aðrir
talsmenn Alþýðuflokksins, hafa
haldið því frarn að með tilkomu
húsbréfa eigi unga fólkið sem
hefur í núgildandi lögum forgang
til hærri lána en aðrir, að hafa
slíkan forgang til lána með hús-
bréfum sem taki aðeins 2-3 vikur
að fá afgreiðslu á. Hvar í frv. er
sú stýring sem ætlað er að tryggja
ungu fólki og fólki með sérþarfir
þennan aðgang að húsbréfum
með markaðsvöxtum?
5. Hæstv. ráðherra hefur einnig sagt
í fjölmiðlum að fólk úti á landi fái
nú loksins aðgang að lánakerfi
sem auðveldi því að fá lán. Hvar
er slík stýring í þessu kerfi?
6. Hvað er áætlað að húsbréfadeild
muni kosta Húsnæðisstofnun? Er
áætlun fyrir hendi um það?
7. Getur hæstv. ráðherra staðfest
að það sé rétt túlkun að skv.
húsbréfakaflanum geti hver sem
er, jafnt stóreignamenn sem
aðrir, fengið ríkistryggð húsbréf,
þakið sé aðeins 5.5. millj. í hverj u
tilfelli?
Hr. forseti!
Hvers vegna er ég að mæla gegn
þessu frumvarpi? Ég er að sjálfsögðu
að verja stefnu flokksþings og mið-
stjórnar Framsóknarflokksins.
1. Þörfin fyrir að kollvarpa því
húsnæðiskerfi sem við búum við
í dag er alls ekki til staðar. Þegar
núgildandi lög voru sett í samráði
við aðila vinnumarkaðarins var
gert ráð fyrir því að eftir 4-5 ár
yrði náð jöfnuði í þessu kerfi. í
núgildandi lögum eru ákvæði, ef
þeim er beitt, sem munu stytta
biðröð eftir lánum og útiloka þá
sem ekki hafa brýna þörf fyrir
lán. Þetta er hægt gegnum
ákvörðun um vexti sem hægt er
að framkvæma án lagabreytinga.
2. Ég tel ekki tímabært að taka upp
þetta kerfi, „Húsbréf“. íslenskur
peningamarkaður - verðbréfa-
kerfið, fasteignasalar-hefur ekki
náð jafnvægi eða styrkri stöðu og
hefur því ekki þá burði sem til
þarf til að tryggja slíkt kerfi svo
það valdi ekki skaða fyrir einstak-
linga og orsaki þenslu og óvissu-
ástand og þar með verðbólgu.
3. Markaðsvextir á allt húsnæðis-
kerfi þjóðarinnar er ákvörðun
sem ekki er hægt að taka allt í
einu án þess að tryggja félagslegt
réttlæti jafnhliða. Samkvæmt
frumvarpinu er þetta ekki tryggt.
Þess vegna hlýtur það að valda
mikilli óvissu og fjárhagstjóni
fyrir fjölda fólks.
4. Húsnæðislöggjöf á íslandi verður
um langa framtíð að tryggja fé-
lagslegt réttlæti. Þessi ríkisstjóm,
sem kennir sig við félagshyggju
og jöfnuð, getur ekki kastað
þessu ákvæði fyrirvaralaust fyrir
borð í húsnæðiskerfi þjóðarinn-
ar.
5. Við eigum að gefa okkur góðan
tíma til að endurskoða og móta
stefnu í húsnæðismálum til fram-
tíðar. Það verður að gera í sam-
starfi við aðila vinnumarkaðar,
launþega, lífeyrissjóði og banka-
kerfið. Um slíka heildarendur-
skoðun og stefnu þarf þjóðarsátt.
Allir stjómmálaflokkar á Islandi
eiga nóg af vel menntuðu fólki sem
getur lagt hér hönd á plóginn í
samstarfi við fulltrúa fólksins í öðr-
um samtökum. Við íslendingar eig-
um og þurfum allir að eiga kost á
góðu húsnæði.
SAMVINNUMÁL
AHYGGJUR AF
FRAMTÍDINNI
Á aðalfundi Kaupfélags Þingeyinga á Húsavík kom fram
að þar höfðu menn áhyggjur af framtíð félagsins, og urðu þar
um það efni bæði opinskáar og málefnalegar umræður.
Fundurinn var haldinn á Húsavík 4. maí, og sátu hann 105
fulltrúar.
í skýrslum formanns, Egils Ol-
geirssonar, og kaupfélagsstjóra,
Hreiðars Karlssonar, kom fram að
rekstur félagsins var erfiður á síðasta
ári, og var það annað árið í röð sem
afkoma félagsins hefur verið óviðun-
andi. Bókfært tap ársins var 67
milljónir króna, eftir að 10,8 milljón-
ir höfðu verið gjaldfærðar til að
mæta töpuðum kröfum. Hafa þá
rúmar 16 milljónir verið lagðar til
hliðar til að mæta slíkum töpuðum
skuldum.
Fram kom í skýrslunum að í
upphafi liðins árs hafi það legið fyrir
að félagið yrði að grípa til róttækra
aðgerða ef komast ætti hjá stóráföll-
um. Með skuldbreytingum og nokk-
urri eignasölu tókst þá að bæta
Iausafjárstöðu félagsins, þannig að
það varð þokkalega gangfært og
stóð í viðunandi skilum. Þá varfarið
yfir alla þætti rekstrarins, hvern út af
fyrir sig, með sparnað og hagræðingu
í huga, og meðal annars hætti félagið
rekstri tveggja verslana. Töldu for-
maður og kaupfélagsstjóri að veru-
legur árangur hefði náðst í sparnað-
arátt og að einstakar rekstrardeildir
hefðu bætt markaðsstöðu sína í
kjölfar þessara aðgerða. Hins vegar
hefði samdráttur í sölu, og þar með
tekjuminnkun annarra þátta rekstr-
arins skert þann ávinning sem vænst
hafi verið.
Hjá félaginu störfuðu að meðaltali
185 starfsmenn á síðasta ári. Lækk-
aði sú tala um 37 frá árinu 1987.
Á fundinum var einnig gerð sér-
stök grein fyrir þeim viðræðum sem
átt hafa sér stað milli kaupfélaganna
á Norðausturlandi. Var af því tilefni
samþykkt heimild til handa stjórn
félagsins til að gera þær breytingar á
rekstri sláturhúss KÞ sem hún teldi
best þjóna hagsmunum kaupfélags-
ins og þeirra aðila sem fela sláturhús-
inu sölumeðferð framleiðslu sinnar.
Þá urðu nokkrar umræður á fund-
inum um sölu Sambandsins á eign-
arhluta sínum í Osta- og smjörsöl-
unni. Af því tilefni samþykkti fund-
urinn eftirfarandi ályktun:
„Aðalfundur Kaupfélags Þingey-
inga, haldinn á Húsavík 4. maí 1989,
harmar þann ágreining sem upp er
kominn vegna fyrirhugaðrar sölu á
hlut Sambands íslenskra samvinnu-
félaga í Osta- og smjörsölunni. Kjósi
samvinnumenn að aðgreina sinn
rekstur meir en verið hefur telur
fundurinn eðlilegast að þeir fjár-
munir, sem einstakir rekstrarþættir
hafa myndað, fylgi viðkomandi
rekstrareiningum við skiptingu."
Einnig kom fram á fundinum
ályktun, þar sem skorað var á ríkis-
stjórnina að efna nú þegar gefin
fyrirheit um lækkun vaxta og aðstoð
við dreifbýlisverslunina. Að öðrum
kosti myndi rekstur flestra undir-
stöðufyrirtækja þjóðarinnar sjálf-
krafa sigla í strand. Þessi ályktun var
samþykkt samhljóða.
Úr stjórn félagsins áttu að ganga
þrír stjórnarmenn, þau Egill Ol-
geirsson, formaður, Jónas Egilsson
og Aðalbjörg Gunnlaugsdóttir. Egill
var endurkjörinn, en Jónas og Aðal-
björg gáfu ekki kost á sér til endur-
kjörs. í stað þeirra voru kjörin í
stjórn Helga Valborg Pétursdóttir
og Brynjar Sigtryggsson. í vara-
stjórn voru kjörin Halldóra Jóns-
dóttir og Skarphéðinn Sigurðsson.
-esig