Tíminn - 13.05.1989, Blaðsíða 9

Laugardagur 13. maí 1989
Tíminn 9
í forsetastól efri deildar, Jón Helgason deildarforseti
Tímamynd:Árni Bjarna
greinar, sem á við vanda að stríða.
Ur þeim vanda verður ekki leyst
með blindri samkeppni um yfir-
borðslega þjónustu og íburð,
heldur hagkvæma verslunar-
hætti sem þjóna almenningi og
skila versluninni eðlilegum
hagnaði.
Verkaskipting ríkis
og sveitarfélaga
Á yfirstandandi Alþingi hefur
verið fjallað um gamla eilífðar-
málið: verkaskiptingu milli ríkis
og sveitarfélaga. Eftir margra
ára þóf voru samþykktar nýjar
lagareglur um þetta efni. Má
með sanni segja að samþykkt
verkaskiptingarlaganna marki
tímamót á sínu sviði og lögin
verði talin til minnisstæðra verka
þessa þings.
Það sem einkennt hefur fram-
farasókn íslendinga á þessari
öld er m.a. náin samvinna ríkis-
sjóðs og sveitarfélaga um meiri-
háttar verklegar framkvæmdir
og rekstur félags-, og menning-
ar- og heilbrigðisstofnana. Þessi
meginstefna við að byggja upp í
landinu nauðsynleg mannvirki
og þjónustu til eflingar atvinnu-
lífi, samgöngum, menntun,
menningu og félagslegri
velferð, hefur ekki verið neitt
álitamál milli stjómmálaflokk-
anna. Hins vegar hefur ávallt
verið vandasamt að útfæra þessa
meginstefnu svo að öllum líki.
Málefnið er af því tagi að hægt
er að hugsa sér ýmsar leiðir í
framkvæmd þess. Enda hefur
ekki á skort að sjónarmiðin
væm margvísleg og álitamálin í
umræðum um verkaskiptingu
milli ríkis og sveitarfélaga fleiri
en svo að hægt væri að leysa úr
þeim á einfaldan hátt. Þess
vegna hefur það tekið mörg ár
og mikla vinnu að koma sér
saman um hvernig ætti að lög-
festa reglur um þessa verka- og
kostnaðarskiptingu. Vonandi
verður það niðurstaðan að hin
nýju verkaskiptingarákvæði
endist eitthvað til frambúðar og
verði gmndvöllur að samskipt-
um ríkis og sveitarfélaga sem
hægt er að byggja á og menn geti
sætt sig við án annarra breytinga
en talist geta skynsamlegar og
réttlátar, þegar reynsla er fengin
af framkvæmdinni í einstökum
og afmörkuðum atriðum. Þótt
ágreiningsefnum í verkaskipt-
ingarmálum hafi að sjálfsögðu
fækkað við hinar nýju reglur, þá
hverfa þau aldrei með öllu.
Lagaundirbúningur
Þetta langa umræðuferli
verkaskiptingarákvæðanna leið-
ir athyglina að því að fjölmargt
í löggjöf er þess eðlis að gera
verður ráð fyrir löngum undir-
búningi lagasetningar. í lýðræð-
isþjóðfélagi, sem í eðli sínu er
andstætt byltingum, er það
gmndvallaratriði að vanda svo
til löggjafar að hún sé ekki háð
eilífum kollsteypum við það eitt
að skipt er um ríkisstjórnir eða
ráðherra. Þess má finna ýmis
dæmi að íslendingum hefur tek-
ist vel að undirbúa lög, þar sem
ekki var tjaldað til einnar nætur.
Hér verða m.a. nefnd grunn-
skólalög þau sem í gildi em og
hafa verið síðan 1974. Undir-
búningur grunnskólalaganna var
langur og þannig að þeim unnið,
að þau hafa staðist langa
reynslu. Vandinn hefur fyrst og
fremst legið í því að framkvæma
lögin en ekki umbylta þeim.
Sama má segja um heilbrigðis-
löggjöfina. Hún hefur staðið
mikið af sér í meira en hálfan
annan áratug og stendur enn
undir því hlutverki að vera
gmndvöllur undir góðu heil-
brigðiskerfi. Heilsufari þjóðar-
innar væri enginn greiði gerður
með því að einhver ráðherrann
færi að brjótast í því að umbylta
heilbrigðiskerfínu af ein-
hverri skyndingu. Galla, sem á
því kynnu að finnast, er hægt að
laga án þess að brjóta niður allt
kerfið og þá hugsun sem á bak
við það liggur.
Húsnæðismál
Nú er verið að takast á um
húsnæðismál á Alþingi. Hefur
mikið gengið á í allan vetur út af
því máli. Þó er það svo að fyrir
um það bil fjómm árum var
ráðist í stórfelldar breytingar á
húsnæðislöggjöfinni og hún
undirbúin í samráði við heildar-
samtök launþega, sem hljóta að
láta sig húsnæðismál varða
vegna umbjóðenda sinna. Vafa-
laust hafa einhverjar missmíðar
verið á þessum lögum. En ólík-
legt er að missmíðarnar hafi
verið svo miklar að það réttlæti
þann boðskap núverandi félags-
málaráðherra að húsnæðiskerf-
inu verði að umbylta áður en
tími hefur gefist til þess að
framkvæma það svo, að mark-
tæk reynsla sé fyrir hendi. Fram-
ganga Jóhönnu Sigurðardóttur
kann að hafa verið skömleg,
eins og það er kallað, en ekki
hyggileg að sama skapi. Yfirlýs-
ingar hennar um gerbyltingu
nýlega samþykktrar húsnæðis-
löggjafar og kröfur hennar um
að samstarfsflokkarnir í ríkis-
stjóminni lytu boði hennar í því
efni, gátu ekki verkað nema
öfugt við tilgang sinn. Hins veg-
ar tókst með samkomulagi milli
stjórnarflokkanna að fella hug-
myndir um húsbréfakerfi í skap-
legt form, sem félagsmálaráð-
herra sættir sig nú við og í ljós
kemur að á vemlegan stuðning
á Alþingi eins og málið er borið
fram. Þegar þetta Tímabréf er
ritað em horfur á því að hús-
bréfakerfið verði lögfest og til-
raun gerð með framkvæmd þess
innan gildandi meginskipulags
húsnæðismálanna. Þessum ár-
angri hefði félagsmálaráðherra
getað náð án þess fyrirgangs
sem stofnað var til á fyrri stigum
málsins. Ekki er vafamál að sala
skuldabréfa á opnum markaði
er um margt álitleg fjáröflunar-
leið fyrir húsnæðiskerfið. Slík
fjármögnunarleið er hagnýtt
víða um lönd. Hins vegar væri
óvarlegt við íslenskar aðstæður
að treysta algerlega á slíka
fjármögnunaraðferð og gera
skyndilega að engu þá tekjuöfl-
un sem húsnæðiskerfið býr nú
við. Allt byltingartal í þessu efni
er öfgafullt og óraunsætt.
Eru þingmenn
í flokksviðjum?
Eins og að var vikið fyrr í
þessum skrifum, hefur þinghald-
ið í vetur gengið vel og án
teljandi tafa. Ríkisstjórninni
hefur tekist að haga svo sam-
skiptum sínum við þing og þing-
flokka að hin veika meirihluta-
aðstaða hennar og annmarkar
deildaskiptingar þingsins hafa
ekki komið að sök. Þetta er
þinginu í heild til hróss, og á
stjórnarandstaðan ekki síst stór-
an skerf í því hrósi. Þegar Al-
þingi kom saman 10. október í
haust gerði Tíminn að umtals-
efni þá stöðu sem ríkisstjórnin
er í gagnvart þinginu. Þar var á
það bent að ríkisstjórnin gæti
ekki skákað í skjóli öruggs
meirihluta í þingdeildum, held-
ur yrði hún að treysta áhrif sín
og koma fram málum með fullu
tilliti til aðstæðnanna. Fullyrða
má að ríkisstjórnin hefur fylgt
þessari reglu. Tíminn benti einn-
ig á, að við þessar aðstæður
reyndi auk þess á ábyrgðar-
kennd stjórnarandstöðunnar og
sjálfstæða afstöðu einstakra
þingmanna. Sú von var látin í
ljós að þingmál, sem ríkisstjórn-
in bæri fram, hlytu málefnalega
umfjöllun, en sættu ekki fyrir-
framandstöðu á flokkspólitísk-
um grundvelli án tillits til mál-
efna. Tíminn hélt því fram að af
því færi ofsögum hversu tamt
þingmönnum sé að láta binda
sig í flokksviðjar í öllum málum,
þvert á móti mætti sýna fram á
að innan Alþingis og milli and-
stæðra fylkinga fer að jafnaði
fram málefnaleg umræða um
stjómarfrumvörp sem oftar en
ekki leiðir til viðunandi niður-
stöðu. Ef dæma má eftir úrslit-
um þingmála á þessu þingi, þá
verðskuldar Alþingi það traust,
sem Tíminn lét í ljós við upphaf
þingsins í haust. Þingstörfin hafa
gengið vel og aldrei skorist svo í
odda að ekki fyndist leið til
málamiðlunar. Þetta er sú eink-
unn sem yfirstandandi þing mun
hljóta þegar upp er staðið.