Tíminn - 18.05.1989, Blaðsíða 8
8 Tíminn
Fimmtudagur 18. maí 1989
Tímiim
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi:
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aöstoöarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
EggertSkúlason
SteingrímurGíslasön
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaöaprent h.f.
Frá og meö 1. mars hækkar:
Mánaðaráskrift í kr. 900.-, verð í lausasölu í 80,- kr. og 100,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 595.- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Sovétríkin og Kína
Sambúð Kína og Sovétríkjanna hefur verið fjand-
samleg í 30 ár, þótt hér sé um að ræða sjálf risaveldi
kommúniskra stjórnarhátta og fyrrum vonarstjörnur
þjóðfélagsbyltingarmanna um allan heim, þ.á m. á
íslandi, það litla sem það var.
Fjandskapur Sovétríkjanna og Kínaveldis spratt af
ýmsum rótum, enda eiga þau landamæri saman og
hvorugt veldanna saklaust af því að girnast lönd hins.
Ágreiningur um kreddur í fræðum sósialista og
kommúnista hafa einnig átt hlut að máli. Sá ágreining-
ur hefur opnað augu milljóna áhangenda sósialisks og
kommúnisks rétttrúnaðar á fallvaltleik pólitískra
kenninga og þá alþjóðlegu lygi að í kjölfar marxisma
og maóisma og annarra kreddubálka sósialismans sigli
friður, mannúð og mannfrelsi.
Ljóst má vera að nýir straumar fara um kínverskt
þjóðfélag og hafa verið að sækja í sig veðrið síðustu
ár því lengra sem líður frá órum maóismans. Hin nýju
viðhorf til stjórnmála birtast vissulega í stefnu stjórn-
valda í efnahags- og fjármálum, sem er gerbreyting frá
maóismanum. En aðgerðir stúdentasamtaka og ann-
arra frelsishreyfinga leiða eigi að síður í ljós að
óþolinmæði gætir meðal Kínverja um þjóðfélagslegar
endurbætur, ekki síst að raunverulegt lýðræði komi í
stað forsjárhyggju öldungaveldisins í Kommúnista-
flokknum.
Gorbatsjov forseti kemur til Kína með því hressi-
lega yfirbragði sem honum er tamt og lætur ekki á
öðru bera en að umbótastefna hans heima fyrir gangi
vel og geti orðið Kínverjum góð fyrirmynd. Hann
hefur eigi að síður orðið að mæta ýmsum öfgafullum
viðbrögðum sovétþegna við stefnu sinni sem heimta
meira frelsi en hægt er að miðla í bráð, og nú er hann
vitni að mótmælaaðgerðum á leið sinni um Kína, þar
sem stúdentar grípa til ýmiss konar tjáningarmáta
Austurlandabúa á borð við hópsvelti, ef ekki sjálfs-
íkveikjur á almannafæri, til þess að minna á, hve hægt
gangi að koma á lýðræði í Kínaveldi.
Heimsókn Gorbatsjovs til Kína er eigi að síður
heimssögulegur viðburður, ekki aðeins að því er
varðar samskipti Sovétríkjanna og Kína, heldur sem
sönnun fyrir því að þjóðfélagssýn kommúnistaríkj-
anna er að breytast, auk þess sem stórveldapólitík
heimsins er öll á endurskoðunarstigi.
Gunnar Gunnarsson
í dag er minnst aldarafmælis Gunnars Gunnarssonar
skálds og rithöfundar. Hann var fædur 18. maí 1889 á
Valþjófsstað í Fljótsdal eystra, en ólst upp í Vopna-
firði. Gunnar var af kunnum bænda- og prestaættum
á Austurlandi, en fór eigi að síður fátækur unglingur
til náms í Danmörku. Far ruddi hann sér til rúms sem
kunnur skáldsagnahöfundur á danska tungu, þótt
bókarefni hans væri ævinlega íslenskt. Frumsamdar
bækur Gunnars skipta tugum og hafa verið þýddar á
ótal tungumál. Gunnar Gunnarsson er einn mtstur
frásagnameistari íslenskra manna fyrr og síðar og fer
hróður hans vaxandi. Tíminn mun minnast ald; raf-
mælis skáldsins sérstaklega í Helgarblaði, sen út
kemur næstkomandi laugardag.
GARRI
llllllllllllllll!
„Sænska influensan
Samskipti okkar og Svía hafa
yfirleitt verið heldur góð, þótt
stundum hafi borið á því, að Stór-
Svíar í kanselíum í Stokkhólmi liti
svo á að „lilla bror“ í Ballarhafinu
miðju þurfi nokkurrar sænskrar
aðstoðar við á alþjóðavettvangi.
Hefur því yfirleitt verið vel tekið af
fslendingum, sem margir hverjir
ólust upp við andfýluna úr Stór-
Dönum. Þótt sænskir ráðuneytis-
starfsmenn telji t.d. að Jóni Bald-
vin sé kannski eitthvað ábótavant í
fjölþjóðlegri forystu eins og innan
Efta, fylgja slíkum skoðunum og
yfirlýsingum staðfastar skoðanir
stjórnmálaforystu Svía þess efnis,
að hún æski einskis frekar en
íslendingar hafi þá forystu sem
þeim ber að hafa, og þeir, þ.e.
Svíar muni styðja þá með ráðum
og dáð í hvaða starfi sem f slending-
um er falið á alþjóðavettvangi.
Þetta eru m.a. yfirlýsingar Ingvars
Karlssonar, forsætisráðherra Svía,
sem hér er í boði Steingríms Her-
mannssonar, forsætisráðherra.
Bítast á bræðraflokkar
Við getum því látið okkur í léttu
rúmi liggja [pvaða skoðanir súrkall-
ar í sænskum stjórnardcildum hafa
á færni íslenskra inanna á alþjóða-
vettvangi. Ekki err vitað annað en
íslcnski fjármálaráðhcrrann hafi
haft forystu fyrir hópi ráðamanna
úr ýmsum löndum í alþjóðlegu
samstarfi, sem inikið bar á uni
tíma, cn hefur nú minnkað umsvif-
in, kannski vegna þess að ein aðal
driffjöðrin í því samstarfi, þar sem
Svíar voru þátttakendur, þarf nú
að sinna ijárniálum þjóðar sinnar,
eftir að hafa farið um landið á
rauðu Ijósi með formanni „Det
sosial demokratiske brödreparti“
á Íslandi, muni Garri sænskuna
rétt.
Það mun hafa verið Olav heitinn
Palme sem fyrstur brá á það ráð
forystumanna norrænna bræðra-
flokka að ýfast við Jón Baldvin,
eins og frægt varð á sínum tíma.
Síöan hefur verið sæmilega kyrrt á
milli bræðraflokkanna, þangað til
nú, að einhver sænskur kjaftaskur
hefur talað af sér á lieldur óheppi-
legum tíma. Ingvar Karlsson telur
efiaust að unnið hafi verið
skenundarverk á sambúðarmálum
þjóðanna, og sérstaklega á ágætri
vináttuheimsókn þessa prúða
nianns. Hin „mikla“ sænska frétta-
stofa TT hcfur verið krafin um
hcimildir að fréttinni um Jón
Baldvin og Efta, en hún hefur
borið fyrir sig, að hún geti ekki
gefið upp heimildir. Ingvar Karls-
son hefur heitið heimildarmanni
hörðum ákúrum fyrir tilhæfulaust
slúður, en samkvæmt heimildum
er talið að þessi heimildarmaður sé
í níu manna fylgdarliði sænska
forsætisráðherrans. Fréttamaður
TT fréttastofunnar sænsku, sem er
ekki lengur mest fréttastofa á
Norðurlöndum eftir Efta-frum-
hlaupið, sendi höfund fréttarinnar
til íslands til að fylgjast með heim-
sókn forsætisráðherra. Hér hefur
verið gengið hart að þessum frétta-
manni að segja til um heimildar-
mann. En hann er sagður hafa
svarað því til að manninn væri að
finna í níu manna hópi fylgdarliðs-
ins. Lengra vildi hann ekki ganga.
Jón Baldvin í flensu
Aðeins einn maður tengdur Efta
er í fylgdarliði forsætisráðherra.
Hann er Ulf Dinkelspiel sendi-
herra, „svensk chefsförhandlare"
við Efnahagsbandalagið. Meira
veit Garri ekki um málið. Hins
vegar er það af Jóni Baldvin að
frétta, að hann hefur legið í því,
sem heimilislæknir hans hefur kall-
að „sænska“ influensu síðan fyrir
Hvítasunnu, og hefur því ekki
mætt í þau boð, þar sem ráðherrum
í íslensku ríkisstjórninni var ætlað
að mæta, enda er borið við allt að
40 stiga hita (á Celsíus). Svo mikið
er víst að ekki sat Jón Baldvin
veislu þá sem Steingrímur Her-
mannsson, forsætisráðherra, bauð
til á Hótel Sögu á þriðjudagskvöld-
ið til heiðurs sænsku forsætisráð-
herrahjónunum. Það var fögur
veisla og vel setin.
Ingvar Karlsson, forsætisráð-
herra, er svipfallegur og Ijúflegur
maður. Hann virðist einn þeirra
manna, sem fólk er fegið að hafa
við stjórnvölinn, þótt örlögin hagi
því þannig, að flokkur hans hafi
ekki meirihluta á þingi. Nýjustu
hugmyndir i efnahagsmálum í Sví-
þjóð eru um einskonar skyldu-
sparnað og mælast ekki vel fyrir.
Hvað sem líður slúðrinu um Efta
og væntanlega stjórn utanríkisráð-
herra okkar þar á bæ, er alveg Ijóst
að Ingvar Karlsson verður ekki
sakaður um að vera andstæður
okkur á nokkurn hátt. Hann er
velkominn og viðkunnanlegur
gestur. Garri
Ruðst um stræti og torg
Undur og stórmerki líta nú dags-
ins ljós í austurvegi þar sem sovésk-
ir og kínverskir ráðamenn láta svo
lítið að tala saman eftir að hafa
ekki yrt hvorir á aðra nema í
hálfkæringi og undir rós í þrjá
áratugi.
Kínverjar eru farnir að ryðjast
um stræti og torg og heimta frelsi
og mannréttindi og fara ekki dult
með að hvorutveggja sé af skorn-
um skammti í ríkinu og þeir sem
sitja í æðstu embættum verða að
láta sér lynda að viðurkenna að
kröfumenn hafi nokkuð til síns
máls.
Gorbatsjov sovétleiðtogi er á
góðri leið með að flytja peristrokja
sitt austur til Kína, að minnsta
kosti er hann svo opinskár, að
halda því frarn að engin ákveðin
fyrirmynd af sósíalisma sé til.
Ekki er langt síðan að svoleiðis
yfirlýsingar töldust til guðlasts í
kommúnistaríkjum, þar sem sov-
éski kommúnisminn og Maódýrk-
un voru opinber trúarbrögð í ára-
tugi.
Lýðréttindi
í sjálfu sér er ekkert skrýtið þótt
Kínverjar eða aðrir austurbyggjar
krefjist frelsis og mannréttinda sér
til handa. Hitt kemur manni frem-
ur undarlega fyrir sjónir að þeir
skuli fá leyfi til að vekja athygli á
frelsisskorti á svo opinskáan hátt
og nú sýnist gert í niörgum af
stærstu borgúfn ríkisins.
Opna umræðan og gagnrýnis-
raddir í Sovétríkjunum, sem fengið
hafa leyfi til að skamma yfirvöldin
og jafnvel sjálfan flokkinn breyta
áliti annarra þjóða á stjórnarfari á
furðu skömmum tíma.
Feluleikurinn og falsið sem ein-
kennt hefur alla umræðu urn þjóð-
félagsmál í kommúnistaríkjum
hefur smám saman gert það að
verkum, að fæstu er trúað sem
áróðursmaskínurnar hafa sent frá
sér í ómældu magni um langt skeið.
Lengi hefur verið mikill siður að
hefja kommúnismann til skýjanna,
ekki aðeins í þeim ríkjum sem það
stjórnarfar hefur náð fótfestu.
heldur hafa skýjaglópar burðast
við að berjast fyrir útbreiðslu fagn-
aðarerindis rússneskra og kín-
verskra hálfguða i öðrum heims-
hlutum og hafa íslendingar ekki
farið varhluta af því trúboði öllu og
þeirri lífslygi sem því hefur fylgt.
Betritíð?
Sú tíð er liðin að menn trúðu á
leiðtoga kommúnistaríkjanna, og
var átrúnaðurinn þeim mun niagn-
aðri sem ríki þeirra voru stærri.
Það þótti sumum jafnvel bera
vott um góðar gáfur að trúa sem
mestri dellunni og útbreiða hana.
En sósíalisminn er að breytast
og vonandi er sá tími upp runninn
að hætt verði að stjórna alræðis-
ríkjum með hervaldi og lýðréttindi
verði virt eins og meðal siðaðra
þjóða.
Upphlaup á torgum þurfa ekki
endilega að vera upphafið að því
að mannréttindi verði virt, en samt
sem áður eru þau meðal teikna á
lofti um að alræðið sé að losa um
fjötrana á þegnum kommaríkjanna
og er það vel.
Vel getur svo farið að fréttirnar
sem berast frá Kína þessa dagana
séu vottur um batnandi heim, frið-
sælli og að mönnum lærist, líka
alræðissinnum, að deilumál á að
leysa með viðræðum, eins og
leiðtogar tveggja stærstu komma-
ríkja heims eru nú að reyna eftir 30
ára fýlkupokaleik. OÓ