Tíminn - 19.01.1990, Blaðsíða 7

Föstudagur 19. janúar 1990
Tíminn 7
VETTVANGUR
Sigurjón Jóhannsson, blaðamaður og leiðbeinandi í fjölmiðlanámi:
Vextir og verðbætur
Herra ritstjóri, Indriði G. Þorsteinsson.
í blaði þínu Tímanum var í fyrri viku tekið fyrir mjög þarft
umræðuefni sem fjallaði um skilning fólks á ýmsum þeim
nöfnum er varða ávöxtun fjár og vexti. Viðmælendur virtust
margir hissa á því að almenningur næði ekki áttum í þessu
nafnarugli í sambandi við vexti. Ég er aftur á móti ekkert
hissa á því og hef reyndar verið þeirrar skoðunar lengi að
þessi gjörningur sé meiri háttar tilræði við fólkið í landinu.
Einhvern tímann sagði ég í hópi
miðstjórnarmanna ASÍ að kratar á
Norðurlöndum (og eflaust fleiri
stjórnmálaöfl) myndu aldrei leyfa
neinum að rugla fólk í ríminu með
því að kalla vexti mörgum nöfnum,
hvað þá að hleypa inn í einföld
vaxtadæmi ófögnuði á borð við
verðbótaþætti, lánskjaravísitölu,
raunvexti, nafnvexti og fleiri slík-
um spekiyrðum.
í Noregi, þar sem ég þekki
talsvert til, eru vextir kallaðir vext-
ir og ekkert annað. En þeir eru
ýmist „ódýrir", „meðaldýrir" eða
hreinlega “dýrir“ og er þá miðað
við laun og verðbólgu.
Þegar verðbólga rokkar á bilinu
5-8% á ári, eins og er að jafnaði í
nágrannaríkjum okkar, er öllum
almenningi ljóst um hvaða stærðir
er verið að tala, bæði hvað snertir
Hvenær leyfist okkur
að taka upp á ný einfalt
mannamál hér á ís-
landi þegar við höfum
þörf á að ræða um
vexti? Er til of mikils
mælst að ríkisstjórn
hinna vinnandi stétta
(eða hvað?) kasti nú-
verandi kerfi út í hafs-
auga og öllum f ínu orð-
unum um vexti með?
laun, ráðstöfunarfé og lánsfé. At-
vinnurekendur og launþegar vita
fyrirfram um hvað er hægt að
semja þegar samningar eru lausir
og oft er samið upp á brot úr
prósenti, t.d. 5,4% launahækkun.
Þegar meðaljóninn í Noregi fer
í banka veit hann alveg hvað hann
er að kalla yfir sig því hann kann
einfaldan prósentureikning rétt
eins og fulltrúi bankans.
Eftirfarandi sarntal gæti hæglega
átt sér stað í bankanum:
Meðaljóninn: Ég er kominn til
að biðja bankann um 50 þúsund
króna lán (norskar krónur).
Fulltrúi: Já, það ætti að vera í
góðu lagi. Til hvers ætlarðu að
nota lánið?
M: Ég ætla að kaupa notaðan
bíl, fæ hann á góðu verði ef ég get
borgað hann á borðið.
F: Já, en þú gerir þér væntanlega
grein fyrir að vextirnir af svona háu
láni eru býsna háir, 14%, eða 6%
hærri en t.d. af húsnæðislánum?
M: Já, ég geri mér grein fyrir
því. Ég hefði nú ekki þorað að taka
svona dýrt lán nema af því að ég
hef fengið aukavinnu næstu þrjá
mánuði. Launin mín hækka víst
ekki meira en um 5,2% í ár og mér
skilst að verðbólgan geti orðið 8%
í ár, svo ég verð víst að draga úr
eyðslu. Ég legg nú reyndar alltaf
fyrir lítilræði, en það gengur ekki
eins vel síðustu tvö árin og áður.
Er það annars ekki rétt skilið að
14% vextir þýði að ég greiði 7
þúsund krónur í vexti á ári ef ég
greiði ekkert af láninu?
F: Jú, það er rétt, og þú sérð þá
að þetta eru býsna háir vextir og
því eins gott að byrja strax að
Ieggja til hliðar fyrir afborgunum
og vöxtunum.
Hvenær leyfist okkur að taka
upp á ný einfalt mannamál hér á
íslandi þegar við höfum þörf á að
ræða um vexti? Er til of mikils
mælst að ríkisstjórn hinna vinnandi
stétta (eða hvað?) kasti núverandi
kerfi út í hafsauga og öllum fínu
orðunum um vexti með? Þá þyrfti
ég ekki að fara á námskeið til að
skilja öll dularfullu nöfnin sem
þessi undarlega þjóð hefur yfir
jafneinfaldan hlut og vexti.
Má ég, fyrir mína hönd og allra
þeirra stórfyrirtækja sem eru að
fara á hausinn af því að þau skilja
ekkert frekar en ég verðbætur,
lánskjaravísitölu, raunvexti og
nafnvexti, biðja um ofur einfaldan
hlut:
Finnið gamla góða prósentu-
reikninginn og setjið hann aftur
ómengaðan á stall.
Þá mun okkur aftur vel farnast á
þessu landi.
VEIÐIMAL
Stjórn Veiðifélags Apavatns: Frá vinstri: Magnús Guðmundsson, Neðra Apavatni, Kjartan Helgason, Haga,
formaður og Snæbjörn Þorkelsson, Austurey. (Ljósm. Ein«r H.nnesson)
Koma þarf jaf nvægi á
f iskistof na Apavatns
Eitt af þekktari veiðivötnum hér á
landi er Apavatn í ofanverðri Ámes-
sýslu. Nýlega hefur verið birt skýrsla
Suðurlandsdeildar Veiðimálastofn-
unar um rannsóknir á vatninu. Það
virðist hafa orðið veruleg röskun á
eðlilegri stærðardreifingu fisks í
vatninu, sem tekja megi til þess að
veitt hafi verið hlutfallslega of mikið
af stóram físki úr vatninu.
Niðurstöður fyrrnefndrar skýrslu
kalla á breytt vinnubrögð við veiði-
skap með netum í Apavatni, ef
takast á að koma eðlilegu jafnvægi á
í fiskstofnum vatnsins. Talið er að
Apavatn, sem er 1.360 hektarar að
flatarmáli gæti gefið árlega 5-10 kíló
af fiski á hvern hektara vatnsins.
Framleiðslugetan er því 7-14 lestir af
silungi, sem er langt frá því, sem
fengist hefur af fiski úr vatninu á
seinni tímum. Veiðiálag má því
auka í Apavatni, en huga verður
betur að möskvastæð netanna.
Veiðifélag stofnað
Vorið 1988 var stofnað veiðifélag
um Apavatn, en félagið tekur til
vatnsins sjálfs og fjögurra fiskgengra
lækja sem í það falla. Félagar ábú-
endur og eigendur 15 jarða við
fiskihverfið.
Meðaldýpi Apavatns er 1,5 m og
mesta dýpi vatnsins um 2,5 m, og er
í 59 m hæð yfir sjó. í vatninu er
bleikja, urriði og hornsíli og stöku
lax. Netaveiði hefur alla tíð verið
stunduð og oft veitt af krafti í
vatninu og auk þess stunduð þar
stangaveiði á seinustu áratugum. Úr
vatninu fellur Hagaós, sem á ós í
Brúará.
Rannsóknir
Fisk- og botndýrarannsóknir á
Apavatni voru gerðar 1987 og 1988
og þeim verður væntanlega haldið
áfram næstu ár, þannig að unnt verði
að fylgjast með þróun mála þar.
Fyrmefnd skýrsla sem þeir Magnús
Jóhannsson, deildarstjóri á Selfossi
og Lárus Þ. Kjartansson, líffr.
sömdu, gefur glögga vitneskju um
ástand fiskistofna í vatninu þessi tvö
ár. Hér á eftir verður í stuttu máli
greint frá þessum rannsóknum.
Mergð smábleikju
í vatninu
Við athuganir 1987 og 1988 kom í
ljós, að mikið var af smárri og
fremur ungri bleikju í Apavatni.
Holdafar fisksins var fremur lélegt
og hátt hlutfall þeirra kynþroska.
Vöxtur bleikjanna var góður fyrstu
tvö árin en þegar 20-25 sm lengd er
náð virðist draga verulega úr vexti
jafnframt því sem þær verða kyn-
þroska. Hluti stofnsins virðist verða
stærri. Ástand urriðans var á annan
veg, því bæði kom fram í tilrauna-
veiði smár og stór urriði.
Ofveiði - vanveiði?
Þeir félagar Magnús og lárus
komust aðþeirri niðurstöðu, að svoi
virðist sem að veitt hafi verið mest
fiskur um 30 sm að lengd, þar sem
menn hafi mest notað á undanförn-
um árum net með 29-40 mm möskva.
Slík net veiði ekki fisk undir 25 sm
að lengd. Það sé því ljóst, að veiddar
séu nær eingöngu stærstu bleikjurnar
og þær hraðvöxnustu. Við þessar
aðstæður hafi rýmkast um yngri
fiskinn (smábleikju) og meira komist
upp af honum, þ.e. nýliðun orðið
meiri en áður. Þessi aukning hafi
síðan leitt til meiri samkeppni fisks-
ins um fæðuna og afleiðing orðið
minni vaxtarhraði, sem síðar leiddi
til kynþroska hjá smáum bleikjum.
Svipað hafi gerst með urriðann
hvað snertir stærðardreifingu í vatn-
inu, stærri fiskurinn hafi verið veidd-
ur áður en hann hafði tekið út fullan
vöxt. Hætt sé við, að beitarálag hafi
orðið minna af þessum sökum á
hornsíli og aukið samkeppni þess og
bleikjunnar um fæðuna.
Úrbætur
Tillaga félaganna er að ráðlegast
sé að nýta Apavatn með því að
dreifa veiðiálaginu á stofninn
þannig, að veidd sé smábleikja en
einnig stærri bleikja. Rétt sé að
veiða með 25 mm möskva og minni,
en einnig með 35-40 mm möskva.
En veitt sé í minna mæli með netum,
með 26-32 mm möskva. Ef ekki yrði
veitt með netum með möskva, stærri
en 40 mm, myndi veiðiálag á stóran
urriða minnka og honum fjölgað og
hann yrði að jafnaði stærri. Fjölgun
urriðans myndi væntanlega fækka
hornsílum (sem hann étur) og draga
úr fæðusamkeppni homsíla við
bleikjuna, sem byggi við hagstæðari
skilyrði í vatninu.
Að takmarka
hrygningarfisk
Einnig er bent á leið til að fækka
smábleikju, þ.e. að takmarka hrygn-
ingu hennar. Slíkar aðgerðir krefjist
víðtækrar samvinnu landeigenda þar
sem mikilvægar hrygningarstöðvar
bleikju séu í ánum sem falla í vatnið.
Þá er stungið upp á að nota gildru
við veiðar á smábleikju.
Svipaða sögu þessari um Apavatn
má segja um ýmis önnur silungsvötn
á landinu, eins og rannsóknir hafa
víða sýnt. Hér er á ferðinni flókið
samspil fisks, fæðu og veiða.
í stjóm Veiðifélags Apavatns em
Kjartan Helgason, Haga, formaður,
Magnús Guðmundsson, Neðra-
Apavatni og Snæbjöm Þorkelsson,
Austurey.
eh.