Tíminn - 20.01.1990, Side 9

Laugardagur 20. janúar 1990
Tíminn 17
AR.NAÐ HEILLA il
Jóhann Þ. Kröyer
í dag er merkismaðurinn Jóhann
Kröyer níutíu og fimm ára. Hann
hefur alið allan sinn aldur við Eyja-
fjörð, lifað þar súrt og sætt, eins og
sagt er, og ber í fari sínum öll bestu
einkenni Eyfirðinga. Jóhann er hóg-
vær maður, hjartahlýr og gaman-
samur. Undirritaður hefur raunar
þekkt hann frá því að hann var
sendill hjá honum, fjórtán ára
gamall, á öðru ári eftir að hann kom
til Akureyrar, og var því næmari
fyrir öllu viðmóti en ella. Honum
hefur verið hlýtt til Jóhanns Kröyer
allar götur síðan.
Jóhann Kröyer fæddist að Svín-
árnesi á Látraströnd 21. janúar 1895.
Þar var þá útræði og margt í heimili
og allir hjallar fullir af fiski, eins og
Jóhann hefur sjálfur sagt. Byggð
lagðist niður á Látraströnd snemma
á öldinni, en Grenivík tók við sem
fiskvinnslustaður. Það er því eyði-
legt að líta yfir til strandarinnar nú
til dags, en eins og svo margar aðrar
strendur geymir hún nú minningar
þess sem var. Jóhanni mun þykja
vænt um Látraströndina, enda tók
hann við búi í Svínárnesi eftir föður
sinn 1920 og sat þar í fáein ár. En
áður en til þess kom fór hann í
Gagnfræðaskólann á Akureyri sem
óreglulegur nemandi 1912 en tók
próf upp í annan bekk árið eftir.
Skólabræður hans þar voru m.a.
Hermann Jónasson, síðar forsætis-
ráðherra, Pálmi Hannesson, síðar
rektor Menntaskólans í Reykjavík,
Theodór Líndal, síðar lögmaður og
Karl Kristjánsson, síðar alþingis-
maður. Jóhanni mun hafa gengið
mjög vel í námi og hugði hann á
framhaldsmenntun, en atvikin hög-
uðu því svo að ekkert varð úr því.
Hann fór til sjós í Fjörðum og
stundaði kennslu á vetrum uns hann
hóf búskap. Veturinn 1915-16 sat
hann námskeið samvinnumanna á
Akureyri, en það námskeið mun
hafa verið fyrsti vísir að samvinnu-
skóla. Kennarar voru þeir Sigurður
Jónsson á Ystafelli í Kinn, síðar
níutíu og fimm ára
ráðherra, og Hallgrímur Kristins-
son, seinna forstjóri Sambandsins.
Móðir Jóhanns var Anna Jóakims-
dóttir frá Kussungsstöðum í
Fjörðum, en faðir Þorsteinn Gísla-
son frá Svínárnesi. Afi Jóhanns í
föðrætt var lærður skipasmiður frá
Kaupmannahöfn og smíðaði hann
eitt af fyrstu þilskipunum við Eyja-
fjörð. Kona Gísla hét Rakel, dóttir
Jóhanns Kröyers á Munkaþverá.
Föðurætt hans var dönsk. Jóhann
Kröyer eldri vitjaði nafns er Jóhann
fæddist, en séra Árni Jóhannesson í
Grenivík vildi ekki skýra hann Kröy-
er. Jóhann tók sér nafnið síðar.
Jóhann átti eina systur, sem var eldri
en hann. Næst honum kom svo
Ingiveig, þá Vilhjálmur sem lést á
fyrsta ári, svo Jóney og Gísli, fyrrum
bæjarverkstjóri á Siglufirði, fæddur
1911.
Jóhann kvæntist 1918 Evu Páls-
dóttur Bergssonar frá Ólafsfirði, en
seinna í Hrísey. Móðir hennar var
Svanhildur Jörundsdóttir frá Hrísey,
sem nefndur var Hákarla-Jörundur.
Systkini konu Jóhanns voru m.a.
Hreinn Pálsson, söngvari, Gestur
leikari, Bergur skipstjóri á Akureyri
og Jörundur arkitekt. Sonur Evu og
Jóhanns er Haraldur Kröyer, sendi-
herra í Oslo, fæddur 1921. Hann
hefur verið í opinberri þjónustu í
rúm 40 ár, en lengst í utanríkisþjón-
ustunni. Erfitt reyndist þeim hjónum
að vera í Svínárnesi og varð það úr
að þau fluttust til Norðfjarðar 1923,
en þar varð Jóhann verkstjóri hjá
Konráði Vilhjálmssyni, kunnum at-
hafnamanni eystra. Þremur árum
síðar fékk Vilhjálmur Þór Jóhann til
að koma til Akureyrar. Voru þau
hjón ráðin til að annast rekstur
Skjaldborgar, sem templarar og
Ungmennafélagið höfðu þá nýreist
við Hafnarstræti skammt norðan
Samkomuhússins á Akureyri. Sama
vorið og þau hjón fluttust til Akur-
eyrar eignuðust þau dóttur. Hún
MINNING
JóhannJónsson
Fæddur 1. aprfl 1905
Dáinn 14. febrúar 1990.
Sá sem eftir lifir
deyr þeim sem deyr
en hinn dáni lifir
í hjarta og minni
manna er hans sakna...
(Hanncs Pétursson)
Þannig mun verða með föður-
bróður minn og vin Jóhann Jónsson
sem lést í Borgarspítalanum hinn
14. þ.m. eftir skammalegu. Hans
mun verða sárt saknað af fjölmörg-
um vinurn og vandamönnum. En
minningin um góðan dreng mun lifa
áfram í hjörtum og minni þeirra er
hans sakna.
Jóhann Jónsson var fæddur að
Ytri-Múla á Barðaströnd 1. apríl
1905, sönur hjónanna Guðbjargar
Ólafsdóttur og Jóns Péturs Magnús-
sonar sem þar bjuggu. Hann var eitt
af tíu bömum þeirra hjóna og sá
síðasti af systkinunum sem kveður
þennan heim.
Jóhann kvnætist Björg Sæmunds-
dóttir frá Litlu Hlíð á Barðaströnd
og hófu búskap á Ytri-Múla og
bjuggu þar til ársins 1961 er þau
fluttu til Patreksfjarðar. Hann hóf
þá störf hjá Hraðfrystihúsi Patreks-
fjarðar og starfaði þar til ársins 1982.
Jóhann undi hag sínum vel á Patr-
eksfiri, og eftir að hann lét af
störfum hjá Hraðfrystihúsinu stund-
aði hann mikið gönguferðir um
plássið og heilasði upp á gamla
sveitunga og vini sem búsettir eru á
Patreksfirði. Einnig stundaði hann
kartöflurækt og reykti bæði kjöt og
fisk og mun ég seint gleyma hangi-
kjötinu sem ég fékk hjá þeim hjón-
um er ég heimsótti þau á liðnu
sumri. Mjög gestkvæmt hefur alltaf
verið hjá þeim hjónum enda rausn-
arskapur og gestrisni þeirra slík að
með eindæmum má telja.
Jóhann var alla tíð mjög léttur og
glaður í lund, söngelskur og ákaflega
barngóður.
Að leiðarlokum vil ég þakka Jó-
hanni frænda mínum fyrir allt það
sem hann hefur veirð mér og fjöl-
skyldu minni í gegnum tíðina og
ekki hvað síst fyrir ferðirnar sem
hann „lóðsaði" mig um landið.
Kæra Björg megi góður Guð veita
þér og fjölskyldu þinni styrk í sorg-
inni.
Jónas.
AfmæliS' og minningargreinar
Þeim, sem óska birtingar á afmælis- og/eða
minningargreinum í blaðinu, er bent á, að
þær þurfa að berast a.m.k. tveim dögum
fyrir birtingardag. Þær þurfa að vera vélrit-
aðar.
fæddist í Hrísey en lifði ekki nema
árið.
í æviágripi Jóhanns, sem séra
Bolli Gústavsson tók saman í það
ágæta rit Heima er best, segir Jóhann
ýmislegt af samskiptum sínum og
Vilhjálms Þór, sem tók rúmlega
tvítugur við stjórn Kaupfélags Ey-
fírðinga. Þeir kynntust fyrst, báðir
unglingar, þegar Jóhann kom á báti
föður síns til Akureyrar, oft í for-
svari, en Vilhjálmur var sendisveinn.
Þá fannst Jóhanni pilturinn æði spur-
ull því það var eins og hann vildi allt
vita um Látraströndina. Seinna, þeg-
ar Jóhann var farinn að vinna hjá
kaupfélaginu fékk Vilhjálmur hann
með sér í ferð til Hríseyjar. Þá hafði
hann uppi hugmyndir um að gera
Hrísey að vöruafgreiðslumiðstöð
fyrir Eyjafjörð. Þá voru ekki sam-
göngur orðnar eins og þær eru nú.
Þannig sá Vilhjálmur allt í stórum
lausnum. Aftur á móti töluðu þeir
yfirleitt ekki mikið um viðskiptamál,
heldur ýmislegt um mannlegt eðli og
eilífðarmmálin.
Jóhann var ekki lengi í Skjaldborg
enda óhentugur vinnustaður. Hann
hóf störf hjá kaupfélaginu í maí
1926, eða mánuði eftir að hann kom
að austan, og vann síðan samfleytt
hjá kaupfélaginu og samvinnuhreyf-
ingunni í fjörutíu ár. Hann var
útibússtjóri Kea í Ólafsfirði í fimm
ár, en tók þá við kjötbúðinni 1934
og veitti henni forstöðu til 1948.
Kjötbúðin var mikið þrifafyrirtæki í
höndum Jóhanns. Þar var kjöt-
vinnsla bakatil sem framleiddi góða
vöru. Afgreiðslustörfin gengu glað-
lega fyrir sig og við sem vorum
sendisveinar nutum góðs af þeim
góða starfsanda sem ríkti í kringum
Jóhann. Ég þykist vita að þeir sem
enn muna til þeirra tíðar er þeir voru
sendisveinar í kjötbúðinni beri allir
sama hug til yfirmannsins, sem var
bæði snar í snúningum og gaf sínar
fyrirskipanir vafningalaust.
Ég var þarna sendill sumarið
1940. Árið eftir varð Jóhann fyrir
mikilli sorg, en hann missti fyrri
konu sína, Evu, í júlí um sumarið.
Þau höfðu búið vel um sig á Akur-
eyri. Eins og gengur höfðu þau fyrst
verið í leiguhúsnæði, en svo höfðu
þau byggt sér einbýlishús við Helga-
magrastræti, þar sem Jóhann býr
enn. Jóhann tók konumissinn mjög
nærri sér. Þau hjón höfðu lagt
áherslu á að flytjast til Akureyrar til
að koma syni sínum til mennta og nú
var þessu kapítula lokið. En þrátt
fyrir þetta verður að segjast eins og
er, að Jóhann hefur alla tíð verið
gæfumaður. Ung stúlka vann í kjöt-
búðinni, þegar ég var þar sendill.
Hún hét Margrét Guðlaugsdóttir.
Gamli sendillinn varð bæði glaður
og svolítið hissa þegar hann frétti
vorið 1944 að þau hefðu gift sig
Jóhann og Margrét. Tuttugu og níu
ára aldursmunur var á milli þeirra.
Þau hafa búið í Helgamagrastræti
síðan og eiga nú uppkomna dóttur.
Þá er vert að geta þess að Jóhann og
Eva tóku stúlkubarn í fóstur og ólu
það upp. Það er Ásta Gísladóttir frá
Hóli í Ólafsfirði.
Það er gaman að hafa litaö eins
langan dag og Jóhann Kröyer. í
atvinnusögu landsins hefur hann lif-
að þrjár gjörbyltingar og stigið bár-
una léttum fótum yfir þær allar.
Hann var fyrir Vátryggingarfélagi
Kea og síðan Samvinnutryggingu á
Akureyri í ein átján ár eftir að hann
hætti í kjötbúðinni okkar góðu.
Seinast var hann gjaldkeri hjá Sverri
Ragnars í Sparisjóði Akureyrar í ein
átta ár „eftir að kaupfélagið var hætt
að geta notað hann“, sögðu gárung-
arnir.
Þótt langt sé um liðið, þá er mér
enn í fersku ntinni sá ánægjulegi
sumartími sem ég var samvistum við
Jóhann Kröyer. Það er ómetanlegt
fyrir unglinga að eiga þess kost að
vinna með slíkum mönnum. Það er
líka ómetanlegt fyrir bæjarfélag eins
og Akureyri að hinir staðföstu skuli
byggja þann reit og verða gamlir.
Jóhann er enn furðulega ern og er
raunar engan aldurdóm á honum að
sjá annan en þann að sjón er farin
að daprast. Megi hann njóta níutíu
og fimm ára afmælis síns í faðmi
fjölskyldu sinnar og með vinurn. Við
sem erum fjarri sendum honum
góðar óskir.
Indriði G. Þorsteinsson
Rannsóknaráð
ríkisins
auglýsir styrki til rannsókna
og tilrauna árið 1990
Umsóknarfrestur er til 1 mars n.k. Umsóknareyðublöð fást á skrifstofu
ráðsins, Laugavegi 13, sími 21320.
• Um styrk geta sótt fyrirtæki, stofnanir eða einstaklingar.
• Styrktarfé skal varið til rannsókna og þróunar á nýrri tækni og afurðum,
sem talin er þörf fyrir næsta áratug.
• Mat á verkefnum, sem sótt er um styrk til, skal m.a. byggt á;
- líklegri gagnsemi verkefnis, sérstaklega markaðsgildi niðurstaðna,
sem sóst er eftir,
- gildi fyrir eflingu tækniþekkingar eða þróunar atvinnugreina hér á
landi,
- hæfni umsækjenda/rannsóknamanna.
• Forgangs skulu að öðru jöfnu njóta verkefni, sem svo háttar um að;
- samvinna fyrirtækja og stofnana innanlands er mikilvægur þáttur í
framkvæmd verkefnisins,
- samstarf við erlend fyrirtæki og rannsókna- og þróunarstofnanir er
mikilvægt,
- fyrirtæki leggja umtalsvert framlag til verkefnisins,
- líkindi eru á skjótum og umtalsverðum árangri.
Heimilt er einnig að styrkja verkefni, sem miða að uppbyggingu þekkingar
og færni á tæknisviðum, sem talin eru mikilvæg fyrir atvinnuþróun hér á
landi í framtíðinni.
I