Tíminn - 23.01.1990, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 23. janúar 1990
Tíminn 7
VETTVANGUR
Jónas Jónsson:
LANDBÚNAÐURINN 1989
Erindi flutt í búnaöarþætti í Ríkisútvarpinu
Árferði var landbúnaðinum fremur erfitt. Veturinn eftir
áramót var eins og menn minnast óvenju harður, snjóþung-
ur og gjaffelldur og voraði mjög seint þó að ekki væru slæm
veður.
Vetrarmánuðirnir að janúar undanskUdum voru kaldir
og yfirleitt mjög úrkomusamir. Janúar var aðeins hlýrri en
í meðalári. Febrúar var kaldur og snjóþungur, sá þriðji
kaldasti í Reykjavík á öldinni og sá úrkomusamasti frá
upphafi mælinga á Akureyri. Mars var einnig óhagstæður
og sá snjóþyngsti í Reykjavík frá 1921. Apríl var úrkomu-
samur um allt land og mjög snjóþungur um vestan- og
norðanvert landið. Maí var einnig fremur kaldur og óvenju
úrkomusamt var um sunnan- og vestanvert landið. Nokkuð
bar á heyleysi í snjóþyngstu héruðum og voru hey flutt við
erfiðar aðstæður einkum í nokkrar sveitir á norðanverðum
Vestfjörðum. Langt er um liðið síðan svo tæpt hefur staðið
með hey í öllu landinu, segja má að nær öll hey hafi gefist
upp og lá víða við heyskorti fyrir hross einkum hjá
þéttbýlisbúum. í júní hlýnaði sæmilega þó að kalt væri
undir lokin.
Vegna hinna miklu snjóalaga frá
vetrinum og seinnar vorkomu,
komu tún óvenju seint undan snjó,
einkum á norðan- og vestanverðu
landinu og voru dæmi um að skafl-
ar lægju á túnum fram í júlí. Tún
voru allvíða nokkuð kalin einkum
í útsveitum, við það bættist að víða
var mjög seint hægt að bera á.
Spretta var þvf mjög seint á ferð þó
að betur rættist úr en á horfðist.
Sláttur hófst almennt með allra
síðasta móti og sums staðar ekki
fyrr en í lok júlí eða byrjun ágúst.
Júlí var sólarlítil og heldur kaldur
um vestanvert landið en hlýr fyrir
norðan og austan. Ágúst var aftur
vætusamur á norðanverðu landinu.
Heyskapartíð var því hvergi
stöðug en þó urðu engin vandræði.
í september var fremur risjótt tíð
en hvergi mjög slæm. Sumarið var
ívið kaldara f Reykjavík en í
meðal ári en heldur hlýrra en í
meðal ári á Akureyri. Mánuðirnir
október nóvember og fram í des- ’
ember voru fremur mildir og snjó-
lítið hefur verið og lítið um áhlaup.
Síðari hluti ársins bætti þann fyrri
því verulega upp og árið var nálægt
meðallagi hvað hitafar varðar en.
miklu úrkomusamara var það í
ölium landshlutum.
Einstakir þættir
Áburðamotkun var aðeins meiri
en á síðasta ári eða í heild 57.713
lestir Í54.792)*, sem er 5% aukn-
ing. Áður hafði áburðarnotkun
dregist saman um nær þriðjung, en
þessa aukningu má örugglega skýra
með því að bændum, sem ekki áttu
fymingar og þeim sem sáu fram á
rýrari uppskeru vegna kal-
skemmda hefur þótt ástæða til að
bera nokkuð meira á.
Heyfengur. Af tölum úr forð-
agæsluskýrslum er enn lítið hægt
að fullyrða um heildarheyfeng en
ljóst er að votheysverkun hefur
stóraukist, eða um 30-40% þar er
um rúllubaggana að ræða.
Líklegt er að heildarheyfengur
sé um 5-10% minni en árið 1988.
Kornrækt varð heldur minni en
árið áður, enda stóð tæpt með að
sáðvaran fengist nægilega snemma
vegna verkfalla, auk þess sem seint
var hægt að sá vegna seinnar vor-
komu. Sáð var í 311 ha (333).
Uppskera var einnig minni eða
um 1 lest á ha að meðaltali, en
mjög misjöfn frá 1/2 lest og upp í
2 1/2 lest á ha. Enda varð veðurfar-
ið á Suðurlandi kornræktinni óhag-
stætt.
Vegna frétta af innflutningi á
hálmi til svepparæktar, sem ekki
hefur heimild í lögum er ástæða til
að benda á að augljóst virðist að
þessar tvær greinar, svepparækt og
komrækt ættu að geta stutt hver
aðra og því ástæðulaust að taka þá
áhættu sem fylgir innflutningi á
hálmi og jafnvel búfjáráburði.
Hraðþurrkað fóður. Fjórar gras-
kögglaverksmiðjur störfuðu á ár-
inu eins og áður og framleiddu alls
um 5000 lestir (3830). Allir gras-
kögglar seldust upp á síðasta vori
og var þá ekki hægt að sinna
eftirspurn og hvatti það til nokkuð
meiri framleiðslu nú.
Fóðurbætisnotkun. Tölur liggja
eingöngu fyrir um notkun á inn-
fluttu kjamfóðri. Innflutt kjarn-
fóður fyrstu 11 mánuði nam 33.505
lestir (35.393) sem er 5,5% sam-
dráttur.
Svína- og alifuglarækt nota nú
um eða yfir helming af hinu inn-
flutta kjarnfóðri.
Áburður og kjarnfóður hafa
löngum verið tveir stærstu út-
gjaldaliðir venjulegs búrekstrar.
Fullyrða má að framleiðslutak-
markanir í hefðbundnum búskap
hafa leitt til verulegs sparnaðar í
notkun þessara aðfanga.
Garðávextir og ylrækt
Kartöflurækt. Uppskeran í heild
var í slöku meðallagi og víða
fremur léleg. Góð uppskera fékkst
þó í Austur-Skaftafellssýslu. Þessu
réði annars vegar vætusöm tíð á
Suðurlandi og hins vegar hve seint
var hægt að sitja niður á Norður-
landi (Eyjafjarðarsvæðinu).
Enn ríkir glundroði í markaðs-
málum bæði framleiðendum og
neytendum til mikils tjóns.
Gulrófnaræktun gekk með svipuð-
um hætti en ekki er vitað um það
frekar en um kartöflurnar hver
heildaruppskeran hefur orðið.
Grænmetisframleiðsla. Uppskera
útiræktaðs grænmetis 1989 varð í
heild góð, þrátt fyrir að vorið og
sumarið væri blautt og frekar svalt
Sunnanlands. Því varð uppskeran
oft í seinna lagi. í september var
víða álitamál hvort seinsprottnar
tegundir, einkum hvítkál, myndu
ná fullum þroska, en þar sem
Fyrri hluti
veður var ákaflega milt fram eftir
nóvember náðu flestar plantnanna
að skila góðri uppskeru.
Ræktun kínakáls jókst mikið frá
síðasta ári og hefur ræktun þess
aukist jafnt og þétt á síðustu árum.
Ennfremur var um nokkra aukn-
ingu að ræða í hvítkáli, en ræktun
annarra tegunda var svipuð og á
síðasta ári.
Lítil breyting var á framleiðslu
grænmetis í gróðurhúsum frá síð-
asta ári, nema framleiðsla papriku
jókst nokkuð.
Sala grænmetis var í heild treg á
síðasta ári, rétt eins og á síðustu
árum og hefur verð til framleið-
enda ekki verið í samræmi við
þróun tilkostnaðar á síðustu árum.
Eiga íslendingar enn langt í land
að ná nágrannaþjóðunum í neyslu
grænmetis.
Blomaræktun. Tiltölulega litlar
breytingar voru í framleiðslu
blóma frá síðasta ári, en þá var um
umtalsverða aukningu að ræða í
framleiðslu afskorinna blóma og
hélst sú aukning á árinu.
Framleiðsla og sala pottaplantna
var með svipuðu sniði og á síðasta
ári.
Á síðustu árum hefur notkun
raflýsingar aukist mikið og hefur
því vetrarframleiðsla aukist veru-
lega, einkum á afskornum
blómum. Þessi þróun á eflaust eftir
að halda áfram, því mikill áhugi er
fyrir raflýsingu að vetri, en raf-
orkuverð og tilkostnaður stendur
henni fyrir þrifum.
Annað. Mikill innflutningur er á
rótuðum plöntum og afskornum
blómum til landsins, það skapar
mikla hættu á að hingað til lands
berist nýir, alvarlegir plöntusjúk-
dómar og meindýr. Á árinu olli
nýtt, mjög alvarlegt meindýr, am-
eríska blómatripsið, miklum
skakkaföllum í nokkrum gróðrar-
stöðvum. Ljóst er að leggja verður
mikla áherslu á að hefta útbreiðslu
þess hér á landi og að koma í veg
fyrir að slíkt endurtaki sig.
Búfjárframleiðsla
Sauðfjárslátrun. Alls var slátrað
664.643 fjár í sláturhúsum, (722
þús.) þar af voru dilkar 623.812
(677.952) og fullorðið fé 40.831
(44.063).
Fækkun dilka var um 8% og
fullorðins fjár um 7,3%.
Kjötmagn sem kom í sláturhús
nam í heild 9.950 lestum, (10.664).
Dilkakjötð nam 9.026 lestum
(9.675). Af þessu fara 9.609 lestir
til sölu, annað 342 lestir var heim-
tekið eða úrkast.
Kindakjötsframleiðsla dróst
saman um 6,7% og dilkakjötið um
6,7%. Meðalfallþungi dilka var nú
1,447 kg (14,27) sem er með betra
móti.
Síðustu tvö árin hefur kinda-
kjötsframleiðslan dregist saman
um 20,5% eða 1/5 og síðan 1983
um 23,4% en þá var sala innan-
lands um 10.300 lestir eða verulega
meiri en öll framleiðslan nú. Neysl-
an hefur hins vegar dregist verulega
saman frá því að vera um 10
þúsund lestir í flestum árum allt
niður undir 8 þúsund lestir á ári.
Síðustu tólf mánuðina sem nú
eru til skýrslur yfir það er frá og
með desember ’88 til og með
nóvember ’89 varð kindakjötssalan
8.333 lestir sem er tæplega 3%
meiri sala en tólf mánuðina þar á
undan.
Með nokkurri bjartsýni mætti
því álíta að samdráttarskeiði í
kindakjötsneyslu væri lokið. Hitt
er þó meiri raunsæi að segja að ef
verðlagsþróun almennt í landinu
og verðlag til neytenda á þessari
mikilvægu kjöttegund ráði mestu
um það hvernig neyslan þróast.
Ekki þarf að hafa mörg orð um það
hvaða áhrif það hefur svo aftur á
þróun byggðar í sveitum.
Nautaslátrun. Innlagt nautakjöt
fyrstu ellefu mánuði ársins nam
2.690,7 lestum (2.717) sem er um
1% samdráttur. Sala var jöfn og
góð og birgðir hlóðust ekki upp.
Hrossaslátrun fyrstu 11 mánuði
var verulega meiri en árið áður og
nam kjötið 690 lestum (480), aukn-
ing 43,7%. Um 117 lestir voru
fluttar út til Japan. Birgðir hafa
aukist nokkuð. Það er athyglisvert
að útflutningur til Japan, þar sem
aðeins hluti af fallinu er fluttur út
(læri og hryggur) gefur betra skila-
verð en annar útflutningur á kjöti.
Hrossaútflutningur var meiri nú en
um langt árabil. Flutt voru út 1019
hross (678), þar af 42 stóðhestar og
397 hryssur. Verð á hrossum var
fremur gott og má reikna með að
þessi útflutningur hafi gefið yfir
100 milljónir í gjaldeyristekjur.
Svínakjötsframleiðsla fyrstu 11
mánuðina nam 2.385,6 lestum
(2.189) aukning varð því um 9%.
Aukning síðustu tvö árin hefur
orðið nær 36%. Veruleg kreppa
vegna offramboðs og undirverðs
var hjá svínabændum á árinu.
Alifuglaslátrun nam 1.184 lestum
fyrstu 11 mánuðina (1.005) sem er
um 18% aukning en árið 1987 var
framleiðslan verulega meiri
(1.787).
Eggjaframleiðsla dróst enn nokk-
uð saman varð 2.286 lestir (2.322)
fyrstu 11 mánuðina.
Mjólkurframleiðsla varð 92,4
millj. lítra fyrstu 11 mánuðina
(95,0) og dróst því enn saman um
2,69%. Eins og komið hefur fram
hefur neyslan heldur aukist unda-
farandi ár. Birgðir af mjólkurvör-
um eru alveg í lágmarki og ætti því
að auka framleiðsluna nokkuð.
* Tölur í svigum hér í greininni eru sambæri-
legar tölur fyrir áríð 1988.