Tíminn - 24.01.1990, Blaðsíða 9

8 Tíminn
Miðvikudagur 24. janúar 1990
Miðvikudagur 24. janúar 1990
Tíminn 9
Mannréttindi bresks ferðamanns
reynast
Lík Bretans Stephen Readers fannst
um klukkan tíu í gærmorgun, aðeins um
700 metrum frá bænum Hofi í Öræfum.
Síðdegis á mánudaginn fannst bakpoki,
sem Reader var með, um 200 metrum
fyrir neðan þjóðveg. Líkið fannst fáum
metrum frá pokanum. Talið er að Re-
ader hafi orðið úti á fimmtudaginn en þá
gerði aftakaveður um allt Suðurland.
Leitin að honum hefur kostað nokkrar
miiljónir króna.
Var harðákveðinn í
að klífa Hvannadalshnjúk
Stephen Reader var 25 ára gamall og
átti heima í Surrey í suðausturhluta
Englands. Sagt er að hann hafi verið
einrænn og dálítið sérlundaður. Hann
mun hafa haft gaman af útiveru, en hann
getur þó vart talist vanur fjallgöngumað-
ur. Reader kom hingað til lands fimmtu-
daginn 11. janúar og fór sunnudaginn
eftir með rútu austur að Hofi í Öræfum.
Heimafólk á bænum reyndi mikið til að
fá hann ofan af fyrirætlan sinni að klífa
upp á Hvannadalshnjúk. Meðal annars
var haft samband við lögregluna á Höfn,
en hún taldi sig ekki hafa heimild til að
aðhafast nokkuð í málinu.
Snemma á mánudagsmorguninn vakti
Reader heimafólkið á Hofi og sagðist
vera að leggja af stað upp á jökulinn.
Hann virðist því hafa haft járnharðan
vilja til að fara þessa ferð.
Þegar ekkert hafði spurst til Readers
á miðvikudaginn, en þá hafði hann
áætlað að koma til byggða, fór heimafólk
á Hofi að svipast um eftir honum. Haft
var samband við lögregluna á Höfn á
fimmtudagsmorgninum og þá flaug flug-
vél yfir jökulinn. Leitarsveitir frá Öræf-
um, Höfn og Kirkjubæjarklaustri fóru
strax á staðinn en veður var slæmt svo
ákveðið var að bíða til föstudags með
frekari leit. Björgunarsveitir úr Reykja-
vík, Kópavogi og Garðabæ leituðu þann
dag ásamt heimamönnum. Á laugardeg-
inum var gott veður og þá lögðu leitar-
menn allt undir. Um 200 manns leituðu
ásamt tveimur þyrlum. Eina sem fannst
var dýna sem Reader mun hafa átt.
Skipulagðri leit var hætt á laugardags-
kvöldið vegna slæms veðurs. Á mánu-
daginn leituðu nokkrir menn úr Öræfum
og fundu bakpokann eins og áður segir.
Talið er að Reader hafi
orðið úti á fimmtudaginn
Um þrjátíu manns voru að búa sig
undir leit í gærmorgun þegar Reader
fannst, tuttugu menn frá Höfn og tíu úr
Öræfum. Leitarmenn voru ekki einu
sinni komnir út úr bílum sínum þegar
líkið fannst.
Guðbrandur Jóhannsson leitarstjóri
var spurður í gær hvort eitthvað væri
vitað um ferðir Readers eftir að hann fór
frá Hofi að morgni 15. janúar.
„Við vitum ekki hvað hann hefur farið
langt upp á jökulinn, en það eru allar
líkur á því að hann hafi gengið töluvert
um. Að öllum líkindum hefur hann verið
að koma niður á fimmtudeginum og lent
þá í aftakaveðri. Hann hefur síðan
hrakist undan veðri niður úr Hvalvöðu-
gili, þar sem hann missti dýnuna, og
niður fyrir þjóðveg. Þar hefur hann tekið
af sér pokann og síðan hefur hann haldið
aðeins áfram þangað sem hann fannst.“
Veðrið á fimmtudaginn var afar slæmt
og sagði Guðbrandur ólíklegt að Reader
hafi áttað sig á því þegar hann fór yfir
þjóðveginn. Skjóllaust er þar sem líkið
fannst. í bakpokann vantaði ísexi og
svefnpoka. Þar voru hins vegar blaut föt
í plastpoka. Guðbrandur segir að Re-
ader hafi borðað talsvert af því nesti sem
heimilisfólk á Hofi lét hann hafa, en það
styrkir þá skoðun að hann hafi gengið
um í nokkra daga áður en hann varð úti.
Líkið var flutt til Hafnar í Hornafirði í
gær og þaðan verður það væntanlega
flutt til Reykjavíkur í dag þar sem það
verður krufið.
Leitin kostaði nokkrar milljónir
Guðbrandur var spurður hvort björg-
unarmenn gætu dregið einhvern lærdóm
af þessari leit.
„Það er ljóst að svona ferðalag er ekki
við hæfi við þessar aðstæður. Varðandi
leitina sjálfa vil ég segja að við erum
ánægðir með að hún fór fram á því svæði
sem hann hefur farið um. Það sem gerði
það að verkum að við fundum hann ekki
fyrr er að það snjóaði yfir bakpokann og
hann sjálfan. Það var því alveg borin von
að við myndum finna hann á laugardag-
inn þegar aðalleitin fór fram.
Þetta var mjög erfið leit. Björgunar-
menn sem komu að sunnan, og hafa
leitað víða um land, voru sammála um
að þetta sé langerfiðasta svæði sem þeir
hafi farið yfir.“
Guðbrandur sagði að ekki hafi verið
um annað að ræða en að hætta skipu-
lagðri leit á laugardagskvöldið vegna
þess að veðurspá fyrir sunnudaginn var
mjög slæm. „Það er ábyrgðarhlutur að
vera að senda menn út í glórulaust
veður. Meginreglan hjá okkur er að
hætta ekki lífi manna. Þegar við hættum
leit á laugardagskvöldið var veðrið orðið
svo slæmt að við áttum í fullu fangi með
að ná öðrum skíðahópnum niður af
jöklinum. Hópurinn lenti í myrkri og
éljum."
Getur þú á þessari stundu metið
hversu mikið þessi leit hefur kostað?
„Við höfum ekki tekið það saman.
Við munum hins vegar á allra næstu
dögum taka saman skýrslu um hve
margir menn tóku þátt í leitinni og hve
mörg tæki voru notuð. Þá verður hægt
að áætla kostnaðinn, en ég sé það strax
í hendi mér að þetta skiptir milljónum
króna. Björgunarsveitirnar og þeir aðilar
sem tóku þátt í leitinni bera þann
kostnað. Eitthvað af þeim tækjum sem
við notuðum urðu fyrir skemmdum.“
björgunarfélögunum

í •
íf,- ■*
» í' "
dýr
að stoppa hann?
Ég held að fólkið sem er kunnugt
staðháttum í Öræfum og lagði hart að
manninum af fara ekki í þessa ferð, hafi
gert allt sem hægt var að gera. Bein
afskipti lögreglu hefðu aðeins getað
staðið í sólarhring og að öllum líkindum
verið ólögmæt."
Mjög erfitt er að setja reglur
um ferðalög fólks um hálendið
Heldur þú að það sé hægt að búa til
lög sem hindri fólk í að fara svona ferð
eins og hér er um að ræða?
„Ég held að það sé ákaflega erfitt að
búa til einhverja almenna reglu um
þetta. Það er auðvitað hægt að hugsa sér
bann sem sé bundið við einstaka staði
yfir hávetrartímann. Það yrði þó vand-
farið með þetta bann. Ef ég þekki fólk
rétt þá tel ég að það myndi telja sér
misboðið með slíku banni. Fólk myndi
telja frelsi einstaklingsins stórlega skert.
Það eru æðimargir í þjóðfélaginu sem
telja hlutverk stóra-bróður vera orðið of
mikið. í dag vaða menn um hálendið á
öllum tímum árs. Menn eru jafnvel
farnir að tala um að selja ferðamönnum
sérstakar vetrarferðir. Menn eru því
ekki alltaf sjálfum sér samkvæmir í
hugleiðingum sínum um þetta. Mér
finnst þó sjálfsagt að menn hugleiði
Ljósm. Matthías Sigurdsson
þetta í framhaldi af þessum hörmulega
atburði,“ sagði Páll.
Heimafólk á Hofi hefur haft
mikið ónæði af draumspöku fólki
Heimafólk á Hofi í Öræfum er mjög
slegið yfir þessum atburði. Það var búið
að gera allt sem í þeirra valdi stóð til að
reyna að stöðva Reader. Mikið hefur
mætt á því síðastliðna daga. Aðfaranótt
þriðjudags varð fólkinu á Hofi ekki
svefnsamt vegna endalausra hringinga
frá ýmsu fólki m.a. fólki sem taldi sig
hafa dreymt hvar Reader væri að finna. I
Ekki er vitað til að þessar upphringingar
hafi komið að miklu gágni við leitina.
Leitarsvæðið var hrikalegt, sem sjá má af þessari mynd, þar sem meðlimir Björgunarsveitar Ingólfs úr Reykjavík ráða ráðum sínum.
Á laugardeginum voru notaðir 34
vélsleðar, 4 snjóbílar, 21 bifreið og 2
þyrlur.
Reynt var að gera allt
sem hægtvartil að
koma í veg fyrir þennan atburð
Finnst þér að það eigi að setja strang-
ari reglur um ferðir fólks á hálendinu yfir
vetrartímann?
„Það var virkilega mikið gert til að
reyna stöðva manninn í að fara þessa
ferð. Ég held raunar að það megi segja
að það hafi verið gengið feti lengra en
venjulega er gert í svona tilfellum.
Mér finnst að það eigi að skylda menn
sem ætla að ferðast utan venjulegs
ferðamannatíma til að kaupa sér trygg-
ingu. Menn sem fóru frá okkur í þjálfun
erlendis urðu að skrifa undir skjal þess
efnis að þeir væru þar á eigin ábyrgð.
Það þyrfti á einhvern hátt að tryggja að
þeir sem halda út í óbyggðir hafi með-
ferðis viðeigandi búnað. Þetta er hins
vegar mjög þungt í vöfum,“ sagði Guð-
brandur.
Páll Björnsson sýsiumaður í Austur-
Skaftafellssýslu var spurður hvort lög-
regluyfirvöld hefðu enga heimild til að
stöðva mann sem væri á ferð um hávetur,
illa búinn til útiveru.
„Við höfum mjög takmarkaðar heim-
ildir til að handtaka fólk sem er að ana
út í einhverja vitleysu á þessum árstíma.
Þær heimildir sem við höfum eru ef börn
eru á ferð, ef menn eru ekki með réttu
ráði og ef menn eru greinilega undir
áhrifum lyfja eða áfengis. Við höfum
hins vegar engar heimildir til að stöðva
venjulegan mann sem ætlar að ferðast á
svæði sem allir mega ferðast um. Ef við
gerðum slíkt er okkur skylt að fara fyrir
dómara innan eins sólarhrings. Ég spyr
hver skyldi halda að þessi maður hefði
látið sér snúast hugur á þeim tíma sem
lögreglan hefði hugsanlega getað verið
að veltast meðhann, þ.e.a.s. ef lögreglan
hefði haft einhverja einustu heimild til