Tíminn - 25.01.1990, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Fimmtudagur 25. janúar 1990
lllllllllllllllllllllllllll AÐ UTAN
Hong Kong búar kvíða því að
lenda undir valdi Kínverja 1997
væri það „borið saman við fyrri ár
nokkuð milt“.
Li Hou, sem veitir forstöðu
þeirri deild í Peking sem hefur
Hong Kong á sinni könnu, hrópaði
þá með þrumurödd um möguleik-
ana á fellibyljum, „vegna þess að
sumir Hong Kong-búa halda áfram
að færa með sér vind og regn“.
Wilson var ekki á því að láta í
minni pokann í þessari revíu og
svaraði að óhugsandi væri annað
en veðrið ætti eftir að batna. Hann
sagði það væri mikilvægt, ef væri
skýjað, að færa sig yfir á txma
þegar himnarnir væru heiðskírari.
Eftir þessa veðurspá kom fundur
eftir fund. Árangurinn breytti litlu.
Þegar Wilson fór frá Peking sagði
hann við blaðamenn að ferðin
hefði verið farin í erfiðu pólitísku
andrúmslofti en hefði engu að
síður verið „gagnleg". Hann sagði:
„Ég lagði áherslu á að við í Hong
Kong eigum enga ósk né höfum
fyrirætlan um að þaðan verði
stunduð eyðileggingarstarfsemi
gegn Kína“.
Mannréttindi og þróun
lýðræðis efst á óskalista
Hong Kong búa
Samskipti stjómvalda í London
og Peking hafa alltaf verið spennu-
hlaðin vegna Hong Kong, og snúist
mikið um að „halda andlitinu".
Samningurinn frá 1984, sem undir-
bjó jarðveginn fyrir umskiptin, var
gerður undir áhrifum frá „vorinu í
Prag“, snemma á níunda áratugn-
um, þegar Deng Xiaoping, æðsti
leiðtogi Kína var á skömmu „Dub-
cek-skeiði“.
Ákvörðun Dengs að senda her-
menn til að brjóta á bak aftur
lýðræðishreyfinguna gerbreytti
öllu. En miðjumenn héldu velli og
það er við þessi stjórnvöld ný-Maó-
ista sem Bretar þurfa nú að eiga
samstarf. í Hong Kong varð venju-
legt fólk pólitískara en nokkum
tíma fyrr. Síðan í júní hafa herskáir
hópar í nýlendunni þrýst á Breta
að leggja fram lög sem tryggi
lýðræði og mannréttindi. Vandinn
er að íbúar Hong Kong hafa aldrei
búið við kosin stjórnvöld. Þeir
óskuðu aldrei eftir því undir stjóm
Breta, né heldur var þeim boðin sú
staða.
Douglas Hurd spáði í framtíð Hong
Kong fyrír 20 árum í reyfara. Nú
blasir alvaran við breska utanríkis-
ráðherranum.
Það sem Wilson ræddi á hinum
ýmsu stöðum sem hann stansaði á
í ferð sinni um Peking í Rolls-
Royce-bifreið breska sendiráðsins,
var umbæturnar sem verður að
koma á ef Hong Kong á að geta
haldið áfram sem hálfsjálfstæð ein-
ing eftir 1997, og þá einkum og sér
í lagi grunnlögin, smástjórnarskrá
fyrir Hong Kong sem á að hljóta
samþykki Pekingmanna í mars.
Grunnlögin, sem ná til mála eins
og mannréttinda og þróunar nokk-
urs konar stjómar kjörinna full-
trúa, hefur verið uppspretta deilu-
mála síðan fyrst var farið að tala
um þau. Kínverjar líta á þau sem
eins konar Trójuhest lýðræðisins
en íbúar Hong Kong líta svo á að
þau séu ófullnægjandi til að standa
gegn væntanlegri kommúnistaflóð-
bylgju.
í því sem næst tvö ár hafa Bretar
og Kínverjar verið að reyna að
semja áætlun þar sem sérhver
breyting gerð á núverandi lögum í
nýlendunni félli að nýju stjómar-
skránni. Yfirvöld í Peking vilja að
aðeins 30% þingmanna á smásveit-
arstjómarþingi verði kosnir á
grúndvelli allsherjar kosningarrétt-
ar. Þrýstihópar í Hong Kong vilja
að 40% verði kosnir beinum kosn-
ingum 1991 og þeir verði orðnir
a.m.k. helmingur þingmanna 1997.
Ef Hong Kong-búar halda nú
áfram með þessa hraðari þróun í
lýðræðisátt, verða stjórnvöld í Pek-
ing að vinda ofan af þeim til að
beita því íhaldssamara kerfi sem
gert er ráð fyrir í grunnlögunum.
Vandi Hurds þegar hann sótti
Hong Kong heim var hvort hann
ætti að ögra Kínverjum með því að
styðja áætlun Hong Kong-búa um
pólitíska þróun eða leita samræmis
við stjórnarskrána sem tekur gildi
1997 með því að fylgja fyrirmynd
undan rifjum Kínverja sem er sýnu
þrengri. Síðara valið myndi gera
Breta leiðitamari Kínverjum -
þeim síðamefndu áreiðanlega til
mikillar ánægju.
Hurd hefur gefið nokkrar vís-
bendingar um hvernig hann hefur
Sjáið fyrir ykkur eftirfarandi sviðsetningu. Harðlínu-
kommúnistayfirvöldin í Peking hafa sett Bretum úrslita-
kosti: Skilið Hong Kong aftur innan fímm daga eða
Frelsisher alþýðunnar leggur til inngöngu. Laumumenn
kommúnista útdeila byssum til stuðningsmanna sinna sem
faldar hafa verið í peningageymslum Kínabanka, og allt
verður vitlaust á götum þessarar gömlu nýlendu Breta í
Austurlöndum fjær.
Það kemur í Ijós að bandaríski sjóherinn hefur í fórum
sínum undraverða áætlun um að hrinda af stað kjarnorku-
árás á Kína. Hins vegar er breski utanríkisráðherrann
staddur á fasanaveiðum á Chequers. „Hverju skipti það
þegar aUt kom til alls?“ segir hann rólega. „Jafnvel
eftir við höfum misst Hong Kong verða alltaf
fasanar í skógunum og ráðherra utanríkismála.“
Sir David Wilson, ríkisstjóri í Hong
Kong fékk það verkefni að sann-
færa Kínverja um að áframhald-
andi auðvaldsskipulag í Hong
Kong væri kínverska ríkinu hag-
stætt og að Hong Kong búar hefðu
lítinn áhuga á að stunda niðurrífs-
starfsemi gegn Kína.
sons var fáránlegt, langdregnar og
smásmugulegar umræður um
veðurfarið. Meðan á heimsókn
hans stóð var Peking á kafi í snjó
og Li kom með þá athugasemd, að
þó að veðrið væri vissulega svalt
Spennusagnahöfundur
orðinn utanríkis-
ráðherra Breta
Þessi atburðarás er úr hugskoti
Douglas Hurd, spennusagnahöf-
undar, 20 árum áður en hann var
kominn í þá háu stöðu utanríkis-
ráðherra. 1969 samdi hann ásamt
Andrew Osmond pólitíska spennu-
sögu með sögusvið í Hong Kong,
„The Smile on the Face of the
Tiger“ (Bros tígursins). Að hluta
byggðist bókin á reynslu hans sem
breskur stjómarerindreki á sjötta
áratugnum í Peking.
Nýlega kom Hurd, undir hatti
utanríkisráðherra, í fjögurra daga
heimsókn til Hong Kong þar sem
hann var ákveðinn í að sýna að
Bretar ætli að sýna virðulega fram-
komu. Á næstu mánuðum verður
Hong Kong alvarlegur prófsteinn á
stjómvisku Breta.
Eftir aðeins sex ár snýr þetta
glansandi auðvaldsríki aftur undir
alræðisvald Kína. Yfirvöld í Pek-
ing hafa heitið því að blanda sér
ekki í grundvallarfrelsi nýlendubúa
og að halda við „velmegun og
stöðugleika“ þar í hálfa öld. Þau
hafa heitið því að Hong Kong skuli
njóta „sjálfstjórnar í miklum mæli“
innan forskriftarinnar „eitt ríki,
tvö þjóðfélagskerfi". Hong Kong
svæðið, sem árum saman var lýst
sem nokkurs konar sakamannaný-
lendu sem Bretar notfærðu sér
grimmilega, er nú í augum flestra
Kínverja austrænt E1 Dorado og
þar kjósa margir áhrifamiklir
kommúnistar að ala upp börn sín.
En meðal íbúa Hong Kong ríkir
enn tortryggni og efasemdir varð-
andi samrunann við Kína 1997 og
öldungaveldið í Peking virðist ekki
hafa mikinn áhuga á að hlusta eftir
því sem lítið og fjarlægt engilsax-
neskt eyland hefur til málanna að
leggja. Heimsókn Sir Davids
Wilson, ríkisstjóra Hong Kong, til
Peking nýlega varð ekki til að
draga úr vaxandi ótta nýlendubúa.
Jafnvel fyrir 4. júní, þegar kín-
verski herinn beitti skotvopnum og
skriðdrekum óg drap svo hundruð-
um og jafnvel þúsundum skipti
lýðræðissinnaða mótmælendur á
Torgi hins himneska friðar, voru
alvarlegar efasemdir um framtíð
Hong Kong undir stjórn kommún-
ista. Blóðbaðið afmáði þá litlu
tiltrú sem til var. Áætlunum Breta
um snurðulaus umskipti var stefnt
í hættu þegar allir sem einn fóru að
svipast um eftir björgunarbelti í
formi erlends vegabréfs.
Hong Kong búar hafa
sjálfir verið hirðulausir
um lýðræði
Þó að íbúar Hong Kong myndu
líta á það sem óverðskuldað og
ókurteist að segja það upphátt,
geta þeir engum öðrum um kennt
en sjálfum sér þann skort á lýðræði
sem nú gerir þá svo hættulega
berskjaldaða gagnvart yfirvöldum
í Peking.
Þær raddir í Hong Kong sem
Hong Kong verður alvarlegur próf-
steinn á breska stjórnvisku.
hvísluðu í eyra stjórnenda nýlend-
unnar - helst ofurríkir iðnjöfrar
með eigin hag að leiðarljósi - hafa
aðallega einbeitt sér að umræðu-
efnum s.s. innra kerfi, fjármála-
reglum og viðskiptum. Það voru
fáir sem gengu svo langt að taka á
sig ábyrgðina af eigin framtíð áður
en sú staðreynd rann upp fyrir
þeim að Hong Kong hefði skamm-
an tíma til stefnu.
Því var það að þegar Wilson
ríkisstjóri fór til Peking þurfti hann
að takast á við því sem næst
vonlaust verkefni. Verkefni hans
var að sannfæra steinrunnu ábyrgð-
armennina að blóðbaðinu á Torgi
hins himneska friðar um að lýðræði
í Hong Kong væri hvort tveggja,
hagstætt ástand og - sem er ofurlít-
ið ósennilegt - myndi ekki verða
minnsta ógnun við eins flokks
stjórn í Kína.
Það ætti ekki að koma á óvart að
Li Peng forsætisráðherra og emb-
ættismenn hans létu sér ekki mikið
um finnast þessa röksemdafærslu,
þó að þeim þætti auðsýnilega mikið
til koma stórskorinn Skotinn sem
talaði mandarínakínversku. Jafn-
vel eina tilslökunin þeirra við þetta
tækifæri, hin mikið auglýsta niður-
felling á herlögum í Peking, reynd-
ist aðeins vera kaldhæðnisleg æfing
í almannatengslum. Vegatálmarnir
og hersveitirnar kunna að hafa
verið fjarlægð, en nokkrum
klukkustundum síðar voru tálm-
arnir komnir aftur á sinn stað, en
var nú gætt af lögreglu undir al-
væpni.
Aðalumræðuefnið veðrið!
Fyrsta atriðið á efnisskrá Wil-