Tíminn - 30.01.1990, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Timiim
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
_____Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriöi G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
Aöstoöarritstjóri: OddurÓlafsson
Fréttastjórar: BirgirGuömundsson
Eggert Skúlason
Auglýsingastjóri: Steingrímur G íslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og meö 1. ágúst hækkar:
Mánaðaráskrift í kr. 1000,-, verð í lausasölu í 90,- kr. og 110,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Kaldar kenningar
Þorvaldur Gylfason, kennari í viðskiptadeild Há-
skóla íslands, ritar grein í Morgunblaðið sl. laugar-
dag sem hann nefnir: ísland og Austur- Evrópa.
Eins og atburðir hafa verið að gerast í Austur-Evr-
ópu síðustu mánuði hefði mátt ætla að grein með
slíkri fyrirsögn hefði að geyma trúverðugan saman-
burð á stjórnarháttum, stjórnskipulagi, lífskjörum
og mannfrelsi á íslandi og löndum kommúnista-
heimsins fyrr og nú. Slíkur samanburður er fróðleg-
ur, auk þess gagnlegur. Hann mundi leiða í ljós að í
áratugi hefur íslensk alþýða búið við batnandi
lífskjör, persónufrelsi og þjóðfrelsi meðan þessu er
öfugt farið í alþýðulýðveldum og sovétlöndum. Þessi
samanburður er gagnlegur að því leyti að til þess að
ná slíkum árangri um lífskjör og frelsi má sýnt vera
að „blandað hagkerfi“, lýðræði og norræn velferðar-
stefna, sem íslendingar hafa aðhyllst, hefur í öllum
aðalatriðum reynst vel til þess að tryggja mannfrelsi
og félagslegar framfarir, treysta lífsafkomu almenn-
ings og draga úr sárustu broddum stéttamunar.
Grein Þorvalds Gylfasonar fjallar ekki um neitt af
þessu. í henni er ekki að finna minnsta vott af
samanburði á félags- og frelsisþróun á íslandi og
kommúnistaríkjunum og að sjálfsögðu ekkert um
kosti blandaðs hagkerfis. Þvert á móti. Greinin er
tilraun til þess að renna stoðum undir þá pólitísku
firru að finna megi samlíkingu með íslensku hagkerfi
og stalinísku þjóðfélagi. Og hvernig má það vera?
Það á að vera vegna þess að íslenskir stjórnmála-
menn hafa ekki tekið ráðum Þorvalds Gylfasonar og
annarra málsvara nýkapitalismans um að fórna
félagshyggju í atvinnu- og efnahagsmálum fyrir
viðskiptafrelsi alþjóðlegra auðhringa. Allt sem ekki
er hreinn kapitalismi er að þeirra hyggju stalinismi.
Svo enn sé minnst á samanburðaraðferðir við-
skiptafræðikennarans, þá heldur hann fast við þann
boðskap að íslendingar séu aftur úr öllum þjóðum í
frelsismálum og það því fremur að nú séu Austur-
Evrópuþjóðir að taka upp „markaðsbúskap“ sem
greinarhöfundur skýrgreinir reyndar ekki nánar, en
gefur sér að þar sé um að ræða það efnahags- og
viðskiptafyrirkomulag auðhringanna sem hann mælir
sjálfur með og heldur að sé upphaf og endir
frelsishugsjóna. Allt annað frelsi er Þorvaldi Gylfa-
syni óskiljanlegt. í hans huga er ekkert frelsi til nema
viðskiptafrelsi hins alþjóðlega kapitalisma.
Því þarf engum að koma á óvart, þótt Morgun-
blaðsgrein prófessorsins fjalli að verulegu leyti um
þá „plágu“ sem matvælaframleiðsla er í óskalöndum
vöruframleiðenda, milliliða og verðbréfasala. Þar
eiga menn að „klippa kúpona“. Draumahagkerfi
kapitalismans rúmar ekki frumframleiðslu matvæla,
hvort heldur hún er bundin ökrum og beitarlöndum
eða fiskimiðum. Sannfærðir kapitalistar telja það
vera „snöggan blett“ á Evrópubandalaginu, svo
notað sé orðalag Þorvalds Gylfasonar, að hafa haldið
uppi „verndarstefnu í landbúnaðarmálum“. Ekki er
furða þótt menn af þessari pólitísku gerð vilji útrýma
íslenskri bændastétt sem fyrst með reglugerðum og
öðrum skjótvirkum stjórnvaldsaðgerðum. Ef þetta
er frelsisstefna þá er hún a.m.k. ekki mannúðar-
stefna. Þetta er kaldrifjuð auðhyggja, frelsishugsjón
auðhringanna.
Þriðjudagur 30. janúar 1990
GARRI
STORSONGVARINN
Við íslendingar höfum eignast
stórsöngvara með skömmu milli-
bili, þ.e. eina þrjá á þessari öld
fyrir utan fjöldann allan af stút-
ungssöngvurum, sem hafa gert það
gott á heimahlöðum. Þessir stór-
söngvarar hafa verið Pétur Jónsson
(unser Peter), Stefán Islandi og
Kristján Jóhannsson. Pétur fluttist
heim eftir að hafa sungið mikið í
Þýzkalandi og andaðist hér í sæmi-
legri elli. Stefán Islandi er kominn
heim fyrir löngu frá Danmörku, en
Kristján er að syngja í útlöndum,
enda ungur maður. Hann kemur
þó heim endrum og sinnum til að
syngja hér af ýmsu tilefni. Eins og
fyrrnefndir söngvarar hafa borið
vitni um, þeir Pétur og Islandi,
hafa þeir boríð hróður lands síns
víða á söngferli sínum og njóta
heiðurs og virðingar lífs og liðnir.
Svo er tækninni fyrir að þakka að
tekist hefur að bjarga hinni gullnu
rödd Islandi næstum heilli á plötur,
svo hægt verður að njóta söngs
hans enn um langar stundir. Upp-
tökur á söng Péturs voru varla
búnar að slíta barnsskónum þegar
hann var upp á sitt besta og má
söngur hans líða lítillega fyrir það,
þótt auðheyrt sé hvaða jarl er þar
á ferð.
Með reifaðan besefann
I þeim tónlistarlega uppagangi,
sem hér er við lýði í dag, virðist
eftir viðtali við Kristján Jóhanns-
son í Mbl. að dæma, sem margir
séu kallaðir til að beisla gandinn.
Þar sem meðalmennskan ríkir hef-
ur hún tilhneigingu til að vera
sjálfri sér næg. Maður getur ímynd-
að sér, að hafi þeir Pétur eða
Islandi boðist til að gera eitthvað
fyrir ísland í sönglistarlegu tilliti,
hvort ekki hefði verið tekið vel í
það hér heima? Hefði einhver
neitað að þiggja aðstoð þeirra?
Þótt öllu hafí farið fram síðan
Kristján Jóhannsson
Pétur og Islandi sungu, virðist eins
og menningarlífíð hafí tileinkað
sér meðalmennskuna, og hangi þar
í lygnum straumi sjálfsánægjunnar
baðað flóðljósum fátæklegra og
þröngsýnna fjölmiðla.
Listahátiðir er haldnar til að efla
þessa meðalmennsku. Menningar-
vitarnir gapa af hrifningu, hvort
heldur hingað er fenginn Japani
með reifaðan besefann eða faller-
aðar poppgrúppur. Að þessu sinni
kom hundshaus meðalmennskunn-
ar upp úr kafínu á óvæntum stað.
Kristján Jóhannsson hafði verið
beðinn að undirbúa einar þrjár
sýningar á Listahátíð á óperunni
Manon I.cscaut eftir Puccini og fá
til þess heimsfræga söngvara. I
stuttu máli sagt þá er Kristján
hættur að skipta sér af málinu. „Ég
er vissulega farinn að velta því fyrir
mér hvort verið sé að koma í veg
fyrir of mikil afskipti í menningar-
málum af minni hálfu. Menning-
armafían heima er sterk... “
Smámennin ráða
Við þurftum ekki Kristján Jó-
hunnsson til að segja okkur frá
hversu sterk menningarmafían er,
enda inegum við búa við hana á
degi hverjum. Við þekkjum fanta-
brögðin og heimskuna, en það var
lengi von okkar að einstakir lista-
menn væru það stórir, að hún
treysti sér ekki til við þá. Nú er
komið á daginn að enginn er of stór
fyrir þessa fugla.
Vonandi verður þetta atvik til
þess að allt atferli Listahátíðar
verði tekið til athugunar svo og
undirbúningur hennar, sem auð-
heyrilega er með endemum. Sé
Listahátíð alfarið komin í hendur
meðalmennskunnar og sé hún orð-
in einskonar „onanisimi“ hjá sjálf-
skipuðum tónlistarhetjum ber að
leggja hana niður, eða skipta alveg
um fólk sem falið er að hafa af
henni afskipti. Það er gjörsamlega
óþolandi, að koma þannig fram við
Kristján Jóhannsson, sem af góð-
um vilja og með mikilli fyrirhöfn,
hefur reynt að koma hér á alþjóð-
legri óperusýningu. Úr því sem
komið er verður að upplýsa málið
til fulls og reka þá af vettvangi, sem
halda að þeir geti sett lappirnar
fyrir Kristján Jóhannsson.
Vitað er að kauðskan í menning-
armálum ríður ekki við einteym-
ing. Henni halda við lýði þeir sem
eru öruggari um eigið ágæti en
þekkinguna á því sem er mikilsvert
fyrir okkur. Stundum fá pólitísk
smámenni að ráða ferðinni. Varla
getur það gilt um sönginn, nema þá
til að tryggja að þeir pólitísku fái
að syngja. Ekki er vitað til að
háa-C fyrirfinnist í Alþýðubanda-
laginu, svo dæmi sé tekið, en menn
þaðan telja sig alvitra í menningar-
málum að viðbættri menningar-
deildinni í Sjálfstæðisflokknum.
Þó er nú eins og Mbl. hafi áttað sig
á því, að svona er ekki hægt að
koma fram við stórsöngvara
íslands, sem nú hefur tekið við
merki Péturs Jónssonar og Stefán
Islandi. Garri
VÍTT OG BREITT
KVENNAPENINGAR
Miklir sigrar unnust í jafnréttis-
baráttunni þegar húsmæðraskólar
landsins lognuðust út af og barna-
pössun varð að fjögurra ára há-
skólanámi. Um svipað leyti börð-
ust framsæknar konur gegn því
með oddi og egg að Kvennaskólinn
í Reykjavík fengi ekki að útskrifa
stúdenta og þegar það fékkst ekki
fram, þá var gerð sú sátt að strákar
fengu inngöngu í Kvennaskólann
og þar una þeir sér að vonum vel.
Einu sinni var það nefnilega svo
að jafnréttisbardaginn stóð gegn
aðskilnaðarstefnu kynjanna. Svo
uppdöguðu konur að þær voru að
berjast fyrir því að verða karlar og
og þótti mörgum miður, af báðum
kynjum. Hernaðarlistin var þá
endurskoðuð og konur stofnsettu
eigin stjórnmálaflokk þar sem karl-
peningi er úthýst. í þeim flokki er
stunduð eina vel heppnaða aðskiln-
aðarstefnan sem liðin er meðal
siðvæddra þjóða Vesturálfu, sem
einhvers virða almenn mannrétt-
indi.
Ný lögmál
Nú er komin upp enn ný hlið á
teningnum í stríðinu fyrir aðskiln-
aði kynjanna. Konur úti í heimi
ætla að hjálpa íslenskum konum
að setja á stofn eigin banka,
kvennabanka. íslenska útibúið á
að sinna atvinnurekstri kvenna og
verður þetta miklu gáfulegri og
manneskjulegri banki en karla-
bankarnir.
Svo er kvennabanki svo miklu
áreiðanlegri en karlabankar. Verið
er að kynna nýja bankann þessa
dagana og er m.a. staðhæft að tap
verði ekki á kvennabanka eins og
hjá karlabönkum, vegna þess að:
„... konur vita að standi þær ekki
í skilum eru þær að rýra sjóðinn
sem aðrar konur hafa aðgang að.“
Sá gífurlegi siðferðilegi styrkur
sem konur hafa í fjármálum er
auðvitað trygging fyrir því, að
kvennabanki mun eflast svo að
karlabankar hljóta að geispa gol-
unni áður en langt um líður eins og
dínósárarnir og kvennaskólarnir.
Það verður aðeins að passa vel
upp á það að ómerkilegu karlafífl-
unum takist ekki með undirferli og
mannborulegum klækjum að slá í
kvennabanka. Þeir væru vísir til að
borga ekki til baka og rýra sjóðina
fyrir konunum. Verðbólgur, vaxta-
pólitík, illæri og aðrar utanaðkom-
andi plágur munu að sjálfsögðu
ekki hafa áhrif á velgengni kvenna-
banka.
Geðug fjármálaveldi
Sú stefna sem nú er fylgt, að
sameina banka og fækka þeim, er
alröng. Það sem gera þarf er að
fjölga bönkum. Aður var það lífs-
spursmál fyrir atvinnuvegi að fá
sína sérbanka og til urðu búnaðar-
banki, útvegsbanki, iðnaðarbanki,
verslunarbanki, samvinnubanki,
alþýðubanki og sparisjóður vél-
stjóra og margra byggðarlaga. Svo
varð lífsspursmál fyrir bankakerfið
að sameinast og fækka bönkum og
nú þegar því verki er loks lokið
verður að fara að fjölga bönkum
aftur.
Kvennabankinn er eðlilegur lið-
ur í þeirri þjóðþrifastarfsemi.
Úti í heimi er starfræktur
kvennabanki og stendur með mikl-
um blóma að sögn. Hingað er nú
tækifæri að laða erlent fjármagn í
stórum stíl og munu íslenskar kon-
ur ávaxta það pund af stórum
siðferðisstyrk.
Það var hugljúft að sjá mynd í
blaði af íslenskum fulltrúa á ráð-
stefnu alþjóðlegs kvennabanka.
Ráðstefnan var haldin á Bahama-
eyjum og við hlið íslenska fulltrú-
ans sat fulltrúi Hong Kong.
Bahamaeyjar og Hong Kong
standa svo styrkum fótum á sið-
ferðissvelli alþjóðlegra fjármála að
gróðabjallan glymur í hugarheimi
þegar þessi fjárplógsveldi klingja
saman, sjálfsagt fyrir hreinustu til-
viljun.
Hvað um það, tími er til kominn
að gera eitthvað í fjármálum kvenna,
sem eiga aðeins 1% af skráð-
um eignum í heiminum, eins og
margendurtekið er í skrifum um
kvennabanka. Karlar eiga væntan-
lega 99% eigna.
Samkvæmt þessu eru engin
erfðalög í gildi um öll Vesturlönd,
sleppum öðrum heimshlutum.
Fróðlegt væri að frétta hver á þau
60% hlutabréfa í USA sem karl-
menn eiga ekki. En þetta eru
náttúrlega marklausir útúrdúrar.
Málið er að erlent kvennafé mun
streyma til landsins og efnahags-
þrautimar munu hverfa með
karlabönkunum.
Síðan er sjálfsagt að slá kvenna-
mynt sem verður gjaldgengari en
karlamyntin. OÓ