Tíminn - 31.01.1990, Blaðsíða 8

8 Tíminni
Miðvikudagur 31. janúar 1990
Miðvikudagur 31. janúar 1990
Tíminn 9

Forstjóri Merlin Press í London lá á sjúkrahúsi, las ferðasögu Dufferins lávarðar frá íslandi og ákvað að gefa hana út á ný en tæp 90 ár eru frá síðustu útgáfu:

v':rvv
Við reyndum
að drekka
Dufferin
undir borð
Eftir
David
Keys
í London
Um þessar mundir er að koma á
markaðinn í Bretlandi endurútgáfa á
einhverju þekktasta riti 19. aldar um
ísland, en því sem næst 90 ár eru nú liðin
frá síðustu útgáfu þess. Bókin sem hér
um ræðir, og var fyrst gefin út í London
1857, varð metsölubók á 19. öldinni og
er nú gefin út á ný með sérstökum
inngangi eftir Vigdísi Finnbogadóttur
forseta íslands.
Það var írskur þingmaður í lávarða-
deild breska þingsins sem skrifaði bókina
„LETTERS FROM HIGH LATI-
TUDE“ þar sem hann lýsir ferð ensks
leiðangurs um óbyggðir íslands. Höf-
undurinn, Dufferin Távarður, varð síðar
sendiherra við rússnesku keisarahirðina
og hjá tyrkneska soldáninum, landstjóri
í Kanada og að lokum vísikonungur í
Indlandi. Hann áleit Þingvelli svo fagran
stað „að það væri þess virði að ferðast
umhverfis jörðina til að sjá hann“.
Reykjavík hins vegar lýsti hann sem
„samsafni nýlegra kofa“ sem væru um-
kringdir „eyðilegri hraunbreiðu sem
hljóti að hafa spýst upp glóheit úr
einhverjum fjarlægum inngangi til
Vítis“.
Ekki samboðið lávarði
að tapa í kappdrykkju
Dufferin lávarður lýsir íslenskri gest-
risni þannig:
„Herramennirnir á staðnum buðu
okkur strax velkomna á heimili sín og
voru opinskáir, röggsamir og innilegir
þannig að það kom manni gersamlega á
óvart.“ Hann fór til Heklu, Skaftárjökuls
og á hverasvæðin. Sem gestur í Reykja-
vík átti hann í nokkrum erfiðleikum með
tungumálið en virðist hafa tekist að
halda uppi samræðum á latínu við þá
íslendinga sem höfðu notið menntunar í
klassískum tungum.
Sjálfsvirðing írska lávarðarins bauð
að hann skyldi ekki bíða lægri hlut þegar
íslensku gestgjafarnir hvöttu hann til
látlausrar kappdrykkju. í bókinni viður-
kennir hann að í eitt skipti hafi hann
gengið fulj langt í þessum veisluhöldum
enda drukkið dágóðan skammt. Þrjár
flöskur af frönsku rauðvíni, fjórar flösk-
ur af kampavíni, tvær flöskur af þýsku
víni, hálf flaska af sérrí og átta glös af
brennivíni.
Trúlega hefur lávarðinum orðið illt af
glundrinu, sem hefur fengið hann til að
leiða hugann að heilsufari sínu og ann-
arra. í bók sinni gerir hann athugasemd
við það sem hann áleit vera slæmt
heilsufar þjóðarinnar. „Hversdagsmatur
bjargálna íslenskrar fjölskyldu er þurrk-
aður fiskur, smjör, hákarl svo úldinn að
hann er farinn að gerjast, og skyr,
einkennileg ostategund ólík öllu öðru
sem ég hef smakkað, ofurlítið lambakjöt
og rúgbrauð. Eins og við er að búast er
þetta fábreytta fæði ekki mjög styrkjandi
fyrir heilsuna. Skyrbjúgur, holdsveiki og
fleiri hörgulsjúkdómar eru mjög algengir
þar sem siður mæðra er að hætta að hafa
börn sín á brjósti þriggja daga gömul og
gefa þeim í staðinn kúamjólk, sem leiðir
til skelfilegs barnadauða."
Dufferin hreifst af inniiegum kossi
Dufferin lávarður var mjög snortinn
af íslandi og að því er virðist íslenskum
konum. Eitt sinn eftir að lávarðurinn
írski og væntanlegur vísikonungur á
Indlandi hvíslað í gríni ráðleggingum að
meðreiðarmanni sínum Fitz segist hon-
um svo frá: „Um leið og ég sneri mér að
Fitz hvíslaði ég að honum að að á íslandi
væri það talin sjálfsögð kurteisi ferða-
manna þegar þeir yfirgæfu viðkomustað
að kyssa konurnar sem hefðu verið svo
vænar að hafa ofan af fyrir þeim. Ekki
datt mér í hug að hann tæki mig
trúanlegan. Menn geta því ímyndað sér
skelfilega líðan mína þegar ég skyndilega
sá hann sýna þá dirfsku - sem ég
öfundaði hann raunar af og vogaði mér
ekki að líkja eftir - að faðma fyrst að sér
móðurina sem nokkurs konar forleik, og
síðan svífa á dótturina eins og ekkert
væri eðlilegra og sýna henni sömu blíð-
mennskuna Ég viðurkenni að ég var sem
lamaður af skelfingu. Herbergið hring-
sólaði fyrir augum mér. Fitz hringsólaði
fyrir augum mér. Ég bjóst við að á næsta
andartaki yrði okkur hent út á götu og
unga daman fengi móðursýkiskast. Ekk-
ert varð þó af slíku og málin þróuðust á
þann veg sem engan hafði grunað. Af
fullkominni einlægni, sem fór henni
betur en allir kurteisissiðir sem kenndir
eru í dýrum einkaskólum í heiminum,
mætti hún honum á miðri leið í kossi. í
augum hennar dansaði kankvísi og gleði
og með tveim stútmynduðum rósrauðum
vörum gaf hún honum eins hjartanlegan
koss og hver okkar karlmannanna gat
verið fullsæmdur af. Frá þeirri stundu
ákvað ég að í framtíðinni myndi ég laga
mig að siðvenjum fbúanna,“ sagði Duff-
erin.
í bókinni er líka að finna lýsingar á
heimsóknum til Jan Mayen og Spitzberg-
en og þar eru líka koparstungumyndir,
byggðar á teikningum sem gerðar voru í
leiðangrinum.

><v
lh
LETTERS FRO
MGII LATITUDES
HEING some Accomrr of \
voyage m 1856 m rm
Uan "mM,:
JAN MF-re.v,
AND SPlrZBERGEN
WPFÉRIW

torrf0lt
|

■ v.

JOlíN MÖRr ,v WNoo-v
'RAY' ^Emarlr

-* 3 I
Búast má við að fróðleiksfúsir lesendur í Bretlandi muni á næstunni fræðast um ísland 19. aldarinnar með lestri bókar Dufferins lávarðar.

Spítalalesning forstjóra
Meriin Press
Bókin var endurprentuð meira en tíu
sinnum á síðari hluta 19. aldar og í
Kanada 1903. Síðan hefur hún legið í
gleymsku í Bretlandi, eða þar til enskur
útgefandi, Martin Eve, stofnandi og
forstjóri Merlin Press útgáfunnar í
■ London fékk nýlega í hendur eintak frá
Viktoríutímanum til að lesa meðan hann
lá á sjúkrahúsi. Hann minntist þess þá,
að á fjórða áratugnum hafði faðir hans,
sem var sjómaður, einu sinni mælt með
því við hann að lesa frásögn Dufferins
lávarðar af íslandi í LETTERS FROM
HIGH LATITUDE. Þar sem hann lá í
rúmi sínu á sjúkrahúsinu, heillaður og
gagntekinn af 19. aldar lýsingu írska
lávarðarins á íslandi, ákvað hann að gefa
út bókina á ný og fór þess á leit við
Vigdísi Finnbogadóttur, forseta, að hún
skrifaði inngang.
Vigdís varð fúslega við þeirri bón og
hefur innganginn á tilvitnun í frásögn
Dufferins af fslandsævintýri sínu: „Loks
hef ég séð hina frægu hveri sem allir hafa
heyrt svo mikið um. En ég hef líka séð
Þingvelli sem enginn hefur heyrt neitt
um. Hverirnir eru vissulega stórkostleg
náttúruundur, en stórkostlegri og dá-
samlegri þó, eru Þingvellir! Sé það þess
virði að sigla yfir Spánarhaf til að njóta
fegurðar þá er það þess virði að ferðast
umhverfis jörðina til að sjá Þingvelli“.
Metum mikils framlag
Dufferins lávarðar
Síðan segir Vigdís í inngangi sínum:
„Við íslendingar munum alTtaf kunna að
meta þessar línur, sem Dufferin lávarður
skrifaði á þeim tíma sem íslenska þjóðin
var rétt að byrja að skynja fegurð
náttúrunnar í nýju ljósi, vegna þess að
þær lýsa nákvæmlega tilfinningum okkar
í garð landsins okkar nú á dögum. Það
var okkar lán að um miðja 19. öld kom
nokkur fjöldi athyglisverðra útlendinga
til íslands, sem höfðu laðast að landinu
vegna bókmenntaarfsins sem er kjarni
þjóðernis okkar, og hins ógreiðfæra og
framandi landslags. Ásamt okkar eigin
skáldum og undir áhrifum rómantísku
stefnunnar bentu þeir þjóðinni, og öllum
heimi á verðmæti landslagsins og menn-
ingarinnar, sem er svo gífurlega ólík öllu
öðru. öldum saman höfðu Islendingar
barist erfiðri baráttu gegn römmum
náttúruöflum til þess eins að halda lífi og
Tímamynd Árai Bjama
höfðu þar af leiðandi litið á hrjúft
landslag síns eigin lands sem fjandsam-
legt umhverfi. Nú hefur okkur tekist að
gera þetta land, með sína stórbrotnu og
áhrifamiklu náttúru að vini okkar. Það
er sannfæring okkar að ef við helgum
alla krafta okkar því átaki sem nú er gert
til að gefa þessu landi aftur hinn fagra
græna feld, sem það hafði að hluta
glatað, muni okkur takast að gera það að
ævrandi yndi í augum bæði eigin fólks og
allra gesta okkar.“

» i.