Tíminn - 14.02.1990, Blaðsíða 6
6 Tíminn
Miðvikudagur 14. febrúar 1990
Timirm
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU 0G FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
_____Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
EggertSkúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. ágúst hækkar:
Mánaðaráskrift í kr. 1000,-, verð í lausasölu í 90,- kr. og 110,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Vandi Suður-Afríku
Suður-Afríkulýðveldið hefur ekki haft á sér sem
best orð frá því að það varð til formlega árið 1961 á
hápunkti þeirrar kynþáttaaðskilnaðarstefnu sem tek-
in var upp eftir fyrri heimsstyrjöldina.
Forsaga Suður-Afríkulýðveldisins er að sjálfsögðu
lengri, ekki síst ef hún er rakin tii 17. aldar, þegar
Hollenska Austur-Indíufélagið hóf þar landnám og
rifjað upp að Bretar náðu þarna tökum í upphafi 19.
aldar, svo að þetta stóra landsvæði varð bresk nýlenda
og átaka- og orustuvöllur milli Breta og Búa, sem
voru afkomendur hollensku landnemanna, mæltir á
hollenska mállýsku. í Búastríðinu um aldamótin
síðustu áttu Búarnir mikla samúð á íslandi sem hin
undirokaða þjóð í breska heimsveldinu.
í áranna rás hefur samúðin með Búum snúist við
að því leyti að þeir eru yfirstétt Suður-Afríku sem
augljóslega heldur sæmd og réttindum blökkumanna
í landinu niðri með svokallaðri aðskilnaðarstefnu,
sem tryggir ekki einasta alræði hvítra manna sam-
kvæmt stjórnskipunarlögum, heldur hefur verið hald-
ið uppi með ströngum hegningarlögum, sem takmörk-
uðu málfrelsi mjög verulega, svo að suður-afríska
lýðveldið hefur borið flest einkenni fasistaríkis. Þetta
einkenni fasismans var þeim mun meira áberandi að
það tók að þróast fyrir alvöru á þeim tíma sem
nýlenduveldi „hvíta mannsins“ var að leysast upp og
Afríkubúar ólu með sér vonir um sjálfstjórn og frelsi
undan yfirráðum nýlenduherranna. Heimsbyggðin
öll hlaut að veita þessu athygli.
Suður-Afríkustjórn hefur smám saman orðið að
beygja sig fyrir þeirri staðreynd að hún var að
einangrast í alþjóðasamstarfi og verslunarviðskiptum.
Núverandi valdhafar sjá, að þeir verða að breyta um
stefnu að því er varðar kynþáttamál. Náðun Nelsons
Mandela er augljóst tákn um stefnubreytingu.
Nelson Mandela var aðalforystumaður blökku-
manna gegn aðskilnaðarstefnunni fyrir u.þ.b. 30
árum, einmitt á þeim tíma þegar hún var að ná
hámarki samkvæmt lögum og lagaframkvæmd og
andsvör blökkumannaleiðtoganna urðu harkalegri í
þeirri trú að friðsamleg barátta dygði ekki, heldur
yrði að grípa til ofbeldisverka í réttindabaráttunni.
Nelson Mandela galt þess að vera þarna í forystu og
hlaut fyrir ýmsa fangelsisdóma sem lauk með ævi-
löngu fangelsi. Samfleytt hefur hann verið fangi í
a.m.k. 27 ár. Hvað sem suður-afrískum refsilögum og
landráðakenningum kann að líða, hefur um heim
allan verið litið á hann sem pólitískan fanga. Munu
þess fá dæmi á síðari áratugum að maður hafi þolað
svo langa pólitíska fangavist.
Náðun Nelsons Mandela vekur fögnuð lýðræðis-
sinna um allan heim. Hér er um sögulegan atburð að
ræða, sem vonir standa til að sé fyrirboði nýrra
stjórnarhátta í Suður-Afríku, þar sem bundinn verði
endi á fasisma aðskilnaðarstefnunnar. Slíkt kallar á
uppstokkun stjórnkerfisins þótt enginn viti enn hvers
konar stjórnskipulag tekur við. Vandamál þjóðernis-
og kynþáttasambúðar hafa ekki horfið úr suður-afr-
ísku samfélagi. Verkefni stjórnvalda er eftir sem áður
að skapa stjórnkerfi sem tekur mið af því vandamáli.
Hið eina vísa er, að dagar aðskilnaðarstefnu Þjóðern-
isflokks Búanna eru taldir nema örlögin ætli þessu
þjóðfélagi að velkjast áfram í sama foraðinu.
GARRI
Rolls Royce vorra drauma
í síðasta blaði Hcrdísar Þorgeirs-
dóttur, Heimsmynd, kom langur
bálkur um Stöð 2, sem fjallaði um
Jón Óttar og hvernig hægt er að
eyða einni milljón og tvö hundruð
þúsundum króna á dag án þess að
blása úr nös. Höfundur greinarinn-
ar er Ólafur Hannibalsson, fyrrum
bóndi í Selárdal, síðan rítstjóri
Helgarpóstsins og nú ritstjórnar-
fulltrúi Heimsmyndar. Ólafur gat
sér gott orð sem bóndi, en hann
hefur líklega langað í sollinn og því
kvatt Selárdal sem er fornt býli og
kom hér áður við sögu galdra. Þá
hefur Ólafur getið sér gott orð sem
blekbóndi í Reykjavík eftir að
hann sneri sér að iðju orðsins, en
virðist nú lentur í sögunni enda-
lausu, sem væntanlega verður
framhaldið í Morgunblaðinu næstu
mánuðina til að efla einstaklings-
framtakið í lesendum.
Hvað er hvurs?
Eftir að greinin kom í Heims-
mynd eftir blekbóndann frá Selár-
dal, snaraðist Jón Óttar í sjónvarp,
sem hann á ekki lengur, og lýsti því
yfir að Herdís Þorgeirsdóttir færi
með stórlega villandi mál um Stöð
2 í blaði sínu. Herdís svaraði um
hæl í Morgunblaðinu og hélt fram
máli blaðs síns. Aftur krafði Jón
Óttar hana skýringa í Morgunblað-
inu og nefndi dæmi sem þyrfti að
svara. Þá tók Ólafur sig til og
tilkynnti Jóni Óttari í Morgunblað-
inu í gær, að hann færí mannavillt,
því það værí hann sem hefði skrífað
greinina í Heimsmynd en ekki
Herdís rítstjórí. Næst skrífar Jón
Óttar væntanlega grein, þar sem
hann segir, að hann hafl haldið að
maður með þessu nafni (Ólafur
Hannibalsson) byggi enn vestur í
Selárdal. Vegna þess hve stað-
reyndir málsins er fjarrí Jóni Óttari
má búast við langrí rítdeilu.
1,5 milljón á dag
í greininni í Heimsmynd er kom-
ið víða við, en lengst er dvalið við
flókin fjármáladæmi, langa samn-
inga sem runnu út í sandinn og
tilþrifamikil útlán Verslunarbank-
ans. Upplýsir Ólafur í Mbl. í gær,
að skuldir Stöðvar 2 séu nú sam-
kvæmt heimildum Heimsmyndar
einn og hálfur milljarður, svo Jón
Óttar og félagar hafa eytt einni og
hálfrí milljón á dag þann tíma sem
stöðin starfaði undir hans stjórn og
féiaga hans. Sýnir það að rösklega
hefur verið gengið til verks, því
það getur verið tímafrekt að eyða
peningum. Ólafur víkur að bílferð-
um Jóns Óttars í London, en í
fyrirspurnum Jóns var nokkurt
veður gert úr því, að hann var
sagður hafa boðið manni að keyra
hann í Rolls Royce út á Heathrow-
flugvöll. Ólafur slettir bara í góm
út af tegund bílsins og segir að
það geti varla verið aðalatriði þess
að eyða einni og hálfri milljón á
dag. Kannski hefur þetta verið
Jaguar.
20 krítarkort
En margt smátt gerír eitt stórt.
Inn í frásögnina hafa blandast
kvennamál á Stöð 2 og þau geta
kostað peninga. í Heimsmynd var
haldið fram að starfsfólk og eigend-
ur á Stöð 2 hafl haft ein 20
krítarkort til umráða og tekið út á
þau að vild, en Stöð 2 borgað. Þá
eru auglýsingamál stöðvarinnar nú
■ athugun, vegna gruns um vöru-
skipta bisness, sem enginn sölu-
skattur greiddist af. „Fram að
komu Jóns Sigurðssonar gat fjöldi
aðila skuldbundið stöðina eftirlits-
lítið", segir Ólafur. Blekbóndinn
getur þess hins vegar ekki, að það
var ekki vanalegt að Stöð 2 greiddi
þeim sem komu fram í sjónvarp-
inu, eins og þó er föst venja hjá
sjónvarpi ríkisins. Þar virðist hafa
veríð sparaðir peningar og kemur
það heim við siðvenjur uppanna,
að þeir eru að þessu brambolti fyrir
sjálfa sig. Hráefnið er svo fólk út í
bæ, sem getur varla ætlast til að fá
borgað t.d. fyrír að fá að tala við
Jón Óttar í sjónvarpi.
Áskrifendur
í eigu Stöðvar 2
Ólafur hefur bent á að Jón Óttar
hafi gumað mjög af fjárhagslegum
traustleika stöðvarínnar þótt
skuldirnar væru komnar í einn og
hálfan milljarð. Jón Óttar hefur
talið eignir stöðvarinnar nema um
800 milljónum króna. Þessa tölu
dregur blekbóndinn frá Selárdal í
efa, enda sjálfsagt vanari nákvæm-
ari útreikningum m.a. úr búskapn-
um, þar sem niðurstöður eru jafn-
vel reiknaðar í hálfum prósentum.
Stöð 2 mun vera fátæk af eignum,
enda flest tæki fengin með kaup-
leigu. Þá er til lítiis að meta
áskrifcndur til eigna. Parta úr árinu
eru mikil afföll á afnotagjöldum og
ruglararnir geta alls ekki talist til
eigna stöðvarínnar, enda hafa þeir
verið keyptir af einstaklingum af
óskyldum söluaðila. Það getur því
vísast farið svo, að eftir því sem
Jón Óttar krefur blekbónda um
meirí skýríngar sökkvi hann sjálfur
dýpra í veisluföng Rolls Royce
bíla, kreditkorta og kaupleigu-
mála. En Morgunblaðið er stórt
blað og þolir vel endalausar sögur,
eins og deiluna frægu um Nasa frá
Skarði. Garri
VÍTT OG BREITT
Óorð á brennivíninu
Frjáls verslun er ein af undir-
stöðum hagsældar og verslunar-
frelsi til handa íslendingum var
helsta baráttumál Jóns forseta og í
hans augum hið sanna demókratí.
Enda fór svo að hagur eybyggja
tók að vænkast þegar höndlunin
var gefin frjáls og útgerðarmenn
fóru að ráða hvað þeir gerðu við
sinn fisk.
Því skal verslunarfrelsið aldrei
skert. En menn hljóta að muna
hverjir það eru sem koma óorði á
brennivínið. Á sama veg eru ávallt
einhverjir sem koma óorði á versl-
unarfrelsið, sem eru auðvitað þeir
sem ekki kunna með það að fara.
En nú til dags er verslunarfrelsið
svo óskert að ekki er til neitt sem
heitir að kunna ekki með það að
fara. Enda eru margir og merkir
fræðimenn sem halda því fram að
því lausgyrtari sem höndlunin er,
því meiri hagsæld, lýðræði og ham-
ingja.
Mannkynsfrelsarar
hinir nýju
í krafti svoleiðis fræða eru búnar
til firnantiklar markaðsheildir þar
sem vörur og pappírsgögn þjóta
um ríki og álfur og eru neytendur
hættir að hafa við að neyta og allir
eru svo svaka sælir og glaðir, rétt
eins og gljáfólkið í júróvisjón, sem
skemmtir sér svo ofboðvel við að
skemmta öðrum og lendir inni á
stærsta skemmtiskjámarkaði
heims.
Og þar er nú gaman að vera og
bera frægð gamla Fróns á markaði
sem mark er takandi á.
Þeir mannkynsfrelsarar sem nú
ber hæst boða að markaðslögmálin
og niðurbrot þjóðernismúra muni
færa frið á jörðu og ást meðal
mannanna. Því skuli Islendingar
sem aðrír samsamast markaðs-
þjóðinni miklu. Eru þegar mörg
teikn á lofti um hverju hið tak-
markalausa verslunarfrelsi fær
áorkað.
Fagurt dæmi þar um er að farið
er að verka megnið af íslenskum
fiski erlendis og fiskvinnsla mun
brátt úr sögunni.
Svo eru komin svokölluð íslensk
fyrirtæki í útlöndum sem vinna
vöruna og var skringilegt að sjá
frétt um að þorskur er fiskaður við
ísland, flattur og þveginn í landi og
sendur svo ísaður til Bretlands þar
sem hann er saltaður. Þaðan er
hann seldur sem íslenskur fiskur
suður í álfu. Flott fyrir atvinnulitla
Breta að fá hráefnið að utan og
vinna heima hjá sér og selja síðan
annað.
Eru nú gleymdar allar kenningar
um að þær þjóðir sem selja hráefni
bera minnst úr býtum en þær sem
vinna það og gera að söluvöru
verða ríkar.
Selt ódýrt, keypt dýrt
En enn nýjar fréttir af aðferðum
nýlenduvelda birtust í Mogga í
gær. Hagkaup er farið að flytja inn
fisk frá Bretlandi, eða svokallaða
fiskrétti, sem mallaðir eru þar í
landi með ytra lagi og fyllingum.
Þetta er auðvitað íslenskur fisk-
ur sem fluttur er út í gámum, bætt
í ótal efnum og pakkaður og gerður
að mun verðmeiri vöru en hráefn-
inu nemur. Þetta er síðan sent
aftur til íslands og selt íslenskum
neytendum.
Bretar taka toll af fiskinum hjá
sér en aftur er enginn tollur tekinn
af bresku verðmætasköpuninni á
fslandi. Verksmiðja í eigu íslend-
inga útbýr fiskréttina, en breskir fá
atvinnuna, öll gjöld af framleiðsl-
unni og þeir selja einnig allt annað
efni sem bætt er f fiskréttina og
íslendingar, sem halda að þeir séu
hættir að vera nýlenduþjóð, gera
sér góðgætið að góðu.
Það væri athugandi fyrir kjötsala
að reyna eitthvað svipað við um-
frambirgðimar. Selja þær úr landi
fyrir slikk, koma upp verksmiðjum
sem hakka, brasa og bralla, bæta
við kryddi og fyllingum og pakka
inn og selja svo dýrum dómum til
íslands aftur, og kalla kjötrétti eða
eitthvað álíka.
Frjálshyggjumarkaðurinn verð-
ur að hafa sinn gang og þykir mikið
við liggja að stórveldið ísland helt-
ist ekki úr lestinni og þá fer svo að
sækir í gamla nýlendufarið, vinna
og selja hráefni og kaupa það aftur
sem tilbúna iðnaðarvöru.
Gömlu heimsveldin þurfa engu
að kvíða á meðan þau hafa slíka
. viðskiptavini. OÓ
■tta