Tíminn - 16.02.1990, Blaðsíða 10

10 Tíminn
Föstudagur 16. febrúar 1990
DAGBÓK
Þjóðieikhúsið:
Sérstök hátíðarsýning
á Endurbyggingunni
í kvöld verður frumsýnt í Þjóðleikhús-
inu leikritið Endurbyggingin eftir Václav
Havel, en á morgun kl. 16.45 verður hins
vegar sérstök hátíðarsýning í tilefni af
komu höfundarins hingað til lands.
Á sunnudaginn verður svo sýndur gam-
anlcikurinn Lítið fjölskyldufyrirtæki og
fer sýningum á því leikriti senn að fækka.
Hótel ísland:
Jazzkvöld
Laugardaginn 17. febrúar verður Jazz-
kvöld í Café Island á Hótel íslandi og
hefjast þeir kl. 23.30. Það eru Tómas R.
Einarsson og félagar sem leika.
Kvöldvókufélagið Ijóð og saga
hcldur kvöldvöku laugardaginn 17. febr-
úar í Skeifunni 17 kl. 20.30. Á kvöldvök-
unni verða m.a. sýndar myndir frá ferða-
lögum fyrri ára.
Ferðastyrkir
Letterstedtska sjóðsins
Islandsnefnd Letterstedtska sjóðsins
hefur ákveðið að veita ferðastyrki á árinu
1990 til íslenskra fræði- og vísindamanna,
sem ferðast vilja til Norðurlanda á árinu
í rannsóknarskyni. Tekið skal fram, að
ekki er um eiginlega námsferðastyrki að
ræða, heldur koma þeir einir til greina,
sem lokið hafa námi en hyggja á frekari
rannsóknir eða þekkingarleit á sínu sviði.
Umsóknir skal senda til Íslandsnefndar
Letterstedtska sjóðsins, cö Þór Magnús-
son, Pósthólf 1489, 121 Reykjavík, fyrir
28. febrúar 1990. Veitir hann einnig
nánari upplýsingar.
Fríkirkjan í Reykjavík:
Skemmtikvöld
í Templarahöllinni
Að kvöldi konudagsins, sunnudaginn
18. febrúar kl. 19:30, verður skemmti-
kvöld á vegum Fríkirkjusafnaðarins í
Reykjavík í Templarahöllinni við Eiríks-
götu.
Skemmtikvöld á vcgum safnaðarins
eiga sér vissa hefð í starfsemi hans. Þótt
þau hafi fallið niður nú í nokkur ár þykir
fólki full ástæða til að hefjast handa að
nýju. Á skemmtikvöldinu þetta árið verð-
ur víða lcitað fanga. Byrjað verður með
sameiginlegu borðhaldi og fjölbreyttum
skemmtiatriðum, söng og danssýningu.
Að lokum verður dansað. Það er kvenfé-
lag safnaðarins, sem ber hitann og þung-
ann af þessum þætti starfsins eins og áður
var.
Aðgangur er heimill öllum meðan hús-
rúm leyfir og er fríkirkjufólk hvatt til að
fjölmenna og taka með sér gesti.
MÍR:
Brautarstöð ffyrir tvo
Nk. sunnudag, 18. febrúar kl. 16,
verður fræg kvikmynd sovéska kvik-
myndaleikstjórans Eldars Rjazanov,
„Brautarstöð fyrir tvo“, sýnd í bíósal
MÍR, Vatnsstíg 10. í myndinni segir frá
Platon Gronov, kunnum píanóleikara,
sem er á leið í fangabúðir til að afplána
refsidóm. Á járnbrautarstöð einni á leið-
inni verður frammistöðustúlkan Vera á
vegi hans, kunningsskapur tekst með
þeim og þau fella að lokum hugi saman.
Vera slæst í för með Platon og sitthvað
kemur fyrir þau á leið þeirra til fangelsis-
ins.
Aðgangur að kvikmyndasýningum
MÍR er ókcypis og öllum heimill.
Laugardagsganga Hana nú
Vikuleg Laugardagsganga Hana nú í
Kópavogi verður á morgun. Lagt af stað
frá Digranesvegi 12 kl. 10.00.
Fólk hefur komist að ýmsum leyndar-
dómum í Laugardagsgöngunum. Ef fólk
er til dæmis vel búið til fótanna og í
hlýjum fatnaði er alltaf gott veður á
Islandi. Og það eru tvær hliðar á göng-
unni. Fólk hittist. Fólk hittir kunningja
sína. Og fólk kynnist stöðugt nýju fólki.
Það er ekki til betra upphaf á góðri helgi
en bæjarröltið. Og gangan er fyrir alla.
Ekkert kynslóðabil. Við mælum með að
setja vekjaraklukkuna.
Norræna húsið:
Rýmingarsala á bókum!
Laugardaginn 17. febrúar verður hald-
in „rýmingarsala" í Norræna húsinu. Þar
verða fyrst og fremst seldar bækur -
einkum skáldsögur - úr bókasafni
hússins, bækur sem hafa verið til útláns
en þurfa nú að víkja fyrir nýjum bókum.
Einnig er nokkuð um ónotaðar bækur,
sem hafa borist safninu í áranna rás en
ekki samrýmst markmiðum safnsins. Þá
verða til sölu sýningarskrár frá sýningum
sem haldnar hafa verið í sýningarsölum
og anddyri hússins undanfarin ár, svo og
nokkur veggspjöld og eftirprentanir.
Salan verður frá kl. 10 til kl. 18 í
anddyri hússins og jafnframt verða sýndar
norrænar kvikmyndir af myndbandi í
samkomusal hússins, bæði myndir fyrir
börn og fullorðna.
Kaffistofan verður að venju opin kl.
9-19, bókasafnið verður opið þennan dag
kl. 10-19 og sýningarsalir kl. 14-19.
Safnaðarfélag Ásprestakalls
Aðalfundur félagsins verður fimmtu-
daginn 22. febrúar kl. 20.30.
Leikfélag Reykjavíkur:
Síðustu sýningar
á Höll sumarlandsins
Fjórar leiksýningar verða í Borgar-
leikhúsinu um helgina, þrjár álitla sviðinu
og fimm á því stóra.
KJÖT eftir Ólaf Hauk Símonarson
verður sýnt á stóra sviðinu í kvöld.
HÖLL SUMARLANDSINS verður á
stóra sviðinu á laugardagskvöld en sýn-
ingum á því leikriti fer senn að fækka.
LJÖS HEIMSINS verður svo sýnt á litla
sviðinu í kvöld og annað kvöld.
Akurevri:
Jón Eiríksson í Islandsbanka
Menningarsamtök Norðlendinga og ís-
landsbanki kynna myndir Jóns Eiríksson-
ar. Jón erfæddur 1955 oger búfræðikand-
idat. Hann býr að Búrfelli í V.-Húna-
vatnssýslu og hefur sótt 2 stutt myndlist-
anámskeið á Hvammstanga. Hann er í
hópi nokkurra áhugamanna um myndlist
sem kalla sig Litberarnir.
Kynningin er í útibúi íslandsbanka við
Skipagötu 14 á Akureyri, og eru 12 verk
sýnd, öll unnin með pastellitum. Kynn-
ingunni lýkur 2. apríl 1990.
FÍM:
Síðasta sýningarhelgi
Hafsteins
Nú fer í hönd seinasta sýningarhelgi á
vatnslitamyndum Hafsteins Austmanns í
sýningarsal FlM, að Garðastræti 6.
Þetta er 11. einkasýning Hafsteins, en
hann hefur tekið þátt í fjölda samsýninga
hér heima og erlendis. Hann hefur um
árabil verið kennari við Myndlista- og
handíðaskóla Islands og er formaður
Félags íslenskra myndlistamanna og í
safnráði Listasafns Islands.
Útivist um helgina
Vetrarferð á Þingvöll
sunnudaginn 18. febrúar
Genginn góður hringur um svæðið í fylgd
með fararstjórum, litið í gjárnar og
Öxarárfoss í vetrarbúningi skoðaður. Þá
verður gengið á Spöngina og síðan út með
vatninu eins og tími leyfir. Auðveld
ganga sem allir geta tekið þátt í.
Brottför frá Umferðarmiðstöð-bensín-
sölu kl. 13. Verð kr. 1000,-Létt skíða-
ganga
sunnudaginn 18. febrúar
Genginn léttur hringur á Mosfellsheiði,
kaffi í Skálafelli. Skfðagangan miðast við
getu þeirra sem tóku þátt í skíðagöngu-
námskeiðinu og eru þeir hvattir til að
mæta. Byrjendur geta bæst í hópinn og
verður tekið sérstakt tillit til þeirra.
frá Umferðarmiðstöð- bensínsölu kl.
13. Verð kr. 700,-
Ferðafélag íslands:
Dagsferðir sunnudaginn 18. febrúar:
Kl. 13.00 1. Skíðagöngunámskeið í Blá-
Ijöllum. Undirstöðuatriði verða kennd.
Farið í skíðagöngu um nágrennið. Tilval-
ið fyrir byrjendur og eins þá sem vilja
hressa upp á tæknina. Leiðbeinandi:
Halldór Matthíasson.
Kl. 13.00 2. Bláfjöll-Grindaskörð skíða-
ganga. Þægileg gönguleið en ekki fyrir
byrjendur.
Kl. 13.00 3. Stóri Bolli - Grindaskörð.
Fjall mánaðarins. Gengið frá Bláfjall-
avegi vestari. Verið með í göngu á fjall
mánaðarins.
Brottför frá Umferðarmiðstöðinni,
austanmegin. Farmiðar við bíl. Frítt fyrir
börn í fylgd með fullorðnum. Verð í
ferðirnar er kr. 800,-
Munið vetrarfagnað Ferðafélagsins í
Borgartúni 32, laugardaginn 17. mars.
Við hvetjum ungt fólk á öllum aldri til að
fjölmenna.
Ferðafélag íslands
Sigmar Jósep
Jónasson
Fæddur 9. okóber 1910
Dáinn 8. febrúar 1990
Það er erfitt að mæla eftir fallna
öðlinga, ekki síst hafi þeir verið
taldir á tíðum nokkuð lausir á skeið-
inu. En minnumst þess að gæðingur-
inn aldni hefur eitt sinn verið ungur
foli, stundum baldinn, meira að
segja er það oft einkenni snilling-
anna.
Mér kemur þetta í hug er Sigmar
frændi minn hefur runnið æviskeiðið
á áttugasta aldursári. Ég man hann
ungan, glaðan og þróttmikinn. Full-
orðna fólkið sagði að hann væri
dálítið laus í rásinni, kynni ekkert
með peninga að fara, svona hálf-
gerður óráðsgemlingur, en þó besti
drengur, greiðugur, hjálpfús og allt
léki í höndunum á honum. Það var
vissulega Ijóður á ungum manni á
þessum tíma, milli 1930 og 1940, að
bruðla með fengið fé.
Kynslóðin sem hafði mátt herða
sultarólina var ekki öll til grafar
gengin. Enn var sparsemi og ráð-
deild í heiðri höfð á íslandi.
Sigmar heitinn var aldrei sínkur.
Hann var löngum gefandinn en ekki
þiggjandinn, einbirni foreldra sem
þurftu ekki til annarra að sækja,
fjölhæfur með afbrigðum og því
liðtækur hvar sem var. Það var
auðvelt fyrir mann sem hann að afla
fjár, jafnvel á þeim tíma.
Simmi frændi var heldur aldrei að
fást um neina smámuni. Til þess var
hann of stór í sniðum.
Sigmar Jósep Jónasson var fæddur
í Miðfirði á Langanesströnd 9. októ-
ber 1910. Foreldrar hans voru Jónas
Pálsson og Hólmfrt'ður Sigvaldadótt-
ir, búandi á Kverkártungu sömu
sveit frá 1909 til 1935 en síðar í
Miðfirði. Jónas var fæddur að Krák-
árbakka í Mývatnssveit 29. október
1874 en fluttist á fyrsta ári í Ljóts-
staði í Laxárdal til Guðjóns Jónsson-
ar og ólst þar upp. Páll, faðir Jónas-
ar, var Guðmundsson, fæddur að
Litluströnd við Mývatn, af Brúna-
gerðisætt. Var hann bróðir Sigur-
jóns, síðast bónda á Grímsstöðum
við Mývatn, föður Fjalla-Bensa og
þeirra mörgu systkina, og Sigurðar
(síðast bónda að Skörðum í Reykja-
hverfi) föður þeirra Knútsstaða-
bræðra, Karls og Sigurðar. Móðir
Jónasar var Guðrún Soffía Jónas-
dóttir frá Hólum í Laxárdal og var
Einar sterki eða Árni Grímsson,
útlaginn eða sakamaðurinn nafntog-
aði og fjölvísi, langafi hennar í
móðurætt. Guðrún Soffía var dóttir
Maríu Bergþórsdóttur, dóttur Guð-
rúnar eldri Einarsdóttur, sterka.
Um Jónas Pálsson segir Indriði
Indriðason í Ættum Þingeyinga að
hann hafi verið mikið hraustmenni
og eldri Mývetningar munu vart
telja Pál Guðmundsson, föður hans,
loppinn. Hólmfríður, móðir
Sigmars, var dóttir Sigvalda Þor-
steinssonar, bónda á Þorsteinsstöð-
um, Langanesi, Miðfjarðarnesi á
Langanesströnd en síðast og lengst
að Grund á Langanesi. Hann var af
ætt Styrbjarnar sterka Þorsteinsson-
ar úr Jökulsárhlíð. Faðir Sigvalda
var Þorsteinn Eiríksson, bóndi að
Heiði á Langanesi, Smyrlafelli á
Langanesströnd og síðast Þorsteins-
stöðum, nýbýli sem hann reisti í
landi Tungusels á Langanesi, sem
var eignarjörð hans.
Eiríkur, faðir hans, Þorsteinsson
Styrbjarnarsonar bjó að Gunnars-
stöðum í Þistilfirði og Heiði á Langa-
nesi, varð ungur hreppstjóri, fyrst í
Svalbarðshreppi og síðar í Sauða-
neshreppi, þótti mesti merkismaður
og var járnsmiður góður. Sigur-
björg, kona Sigvalda, var dóttir
Sigurðar Jónssonar, bónda á Hró-
aldsstöðum í Vopnafirði, þess er
drukknaði í Nípslónum 4. desember
1865 á leið í Vopnafjarðarkaupstað.
Telur Einar á Hofi hann hafa verið
mætan mann og getur sérstaklega að
hann hafi sjálfur stjórnað björgunar-
aðgerðum úr vökinni - en hann féll
niður um ótryggan ís - gætt þess að
ferðafélagar hættu sér ekki um of við
björgunartilraunir, að síðustu kvatt
þá með æðruleysi og sokkið.
Að baki Sigmari í móðurætt stóðu
margir nýtir menn hins gamla
bændasamfélags, smiðir á tré og
járn, vegghleðslu- og húsagerðar-
menn sem gerðu lífvænlegt í okkar
kalda einangraða landi, ólærðu
meistararnir sem skópu mikið úr
litlu.
Sigmar Jónasson var af góðu al-
þýðufólki kominn í báðar ættir,
sterkustu stofnunum sem aldrei
bognuðu, kraftamönnum sem stóðu
keikir í veðrunum hörðu eða þrauk-
uðu eins og Bjartur í Sumarhúsum,
sauðþráir, ódrepandi. Sigmar var
heldur enginn kalkvistur. Það sýndi
hann er á reyndi.
Ég kynntist Sigmari heitnum strax
smástrákur á Ásseli, en fyrst að ráði
er við unnum saman í Síldarverk-
smiðjum ríkisins á Raufarhöfn
sumarið 1947. Það var sumarið sem
ég varð 16 ára. Við vorum herbergis-
félagar og unnum stundum saman
þegar engin síld var en fengist við
hitt og þetta. Hann var annars, að
mig minnir, þá vélstjóri í „gömlu
verksmiðj unni“ og vélarnar þar voru
nú ekki upp á það besta!
Sigmar var þá eins og ætíð góður
frændi og félagi, glaðvær, sagði sög-
ur og lék löngum á als oddi, yngis-
sveinn í efra kanti og langt frá
piparsveininum. Sögurnar voru
e.t.v. ekki alltaf nákvæmlega sannar
enda kunni Sigmar að krydda þegar
hann vildi það við hafa og er það
ekki aðall góðra sögumanna að láta
ekki slá í söguna? Hann átti líka gott
skopskyn og oft orðheppinn.
Eitt sinn í síldarleysi man ég að
verið var að baksa við að mylja niður
harða klöpp og notaður þar til
gamall bor með bensínmótor, hið
mesta skrapatól, og gerði nú
verkfall, rétt einu sinni, fór alls ekki
í gang til hverra ráða sem gripið var.
Þá kom Sigmar, rak puttana í mótor-
inn og sá gamli gekk sem nýr væri.
Þá sagði Guðmundur Eiríksson,
skólastjóri, sem var verkstjóri við
verksmiðjurnar á sumrin og hafði
fylgst með gangi mála, við mig: „Ja,
það er nú svona að af öllum ykkur
frændum tel ég Sigmar fjölhæfast-
an.“ Guðmundur mátti trútt um
tala, hafði lengi verið skólastjóri,
var greindur og þekkti vel frændlið
Sigmars sem var margt á Raufarhöfn
og í nágrenni.
Ég get þessa litla atviks hér máli
mínu til stuðnings því að ég taldi
Sigmar heitinn alltaf með afbrigðum
fjölhæfan enda lagði hann víða hönd
á plóginn og mundi jafnvel léttara að
geta þess sem hann fékkst aldrei við
en hins sem hann hafði einhvern
tíma á lífsleiðinni fengist við.
Árið 1949 verða þáttaskil í lífi
Sigmars. Þá gengur hann, hinn 13.
mars, að eiga eftirlifandi konu sína,
Jakobínu Halldóru Þorvaldsdóttur
úr Reykjavík. Voru foreldrar henn-
ar Þorvaldur Eyjólfsson, stýrimað-
iB t!
ur, þá látinn, og kona hans, Jakob-
ína Guðlaug Guðmundsdóttir, ey-
firskrar og þingeyskrar ættar. Ungu
hjónin bjuggu fyrst að Grettisgötu 4
í íbúð sem Jakobína og systkini
hennar áttu en hófu fljótlega að
byggja sér einbýlishús við Fífu-
hvammsveg í Kópavogi.
Þá kom sér vel hve fjölhæfur
Sigmar var og höndin hög. Þau
byggðu húsið að mestu sjálf með
aðstoð vina og kunningja. Var það
íbúðarhæft 1953 og fluttu þau þá
þangað. Mörg voru þó handtökin
eftir og sífellt var Sigmar að laga,
bæta og prýða.
Hann hafði mikið yndi af garðin-
um sínum enda var hann fallegur og
gróskumikill. Munu fleiri en ég hafa
fengið úr honum jarðarber, rifsber,
rabarbara og blóm því að Sigmar var
alltaf samur við sig. Hans yndi var
að veita og gefa öðrum. Einnig
ræktaði hann löngum kartöflur og
rófur. Kom þá bóndinn upp í
honum. Annars lagði hann hönd á
margt. Hóf þegar heima í Kverkár-
tungu skógerð, bjó til gúmmískó úr
bílslöngum. Þá var hann sjómaður,
oft matsveinn, vélstjóri, leigubíl-
stjóri, ökukennari, sölumaður, vann
í Últíma við fatagerð og lengi tré-
smiður. Síðustu árin, þegar heilsan
var þrotin og þrekið bugað, vann
hann að innheimtustörfum fyrir
Kópavogskaupstað og miðasölu í
bíóinu þar. Hann bjargaði sér alltaf
einhvern veginn, sneið sér stakk
eftir vexti og gekk uppréttur í
spennubeltinu þegar bakið var bilað.
Sigmar Jónasson var gæfumaður.
Hann eignaðist góða, greinda konu
sem var honum samhent. Heimili
þeirra var hlýtt og gestrisni mikil.
Þau eignuðust tvö myndar- og efnis-
börn: Þorvald Jakob, fæddan 6.
ágúst 1950, og Hólmfríði Kolbrúnu,
fædda 4. júní 1956. Þorvaldur er
lögregluþjónn í Kópavogi, en blikk-
smiður að mennt, giftur Elínu Ric-
hardsdóttur, kennara, Björgvins-
sonar, viðskiptafræðings, og Jónínu
Júlíusdóttur, konu hans. Elín og
Þorvaldur eiga tvö börn: Agnesi
Ösp, 12 ára, og Hlyn Stein, 9 ára í
þessum mánuði.
Hólmfríður Kolbrún er fóstra að
mennt, gift Eðvald Geirssyni sem er
með innflutningsfyrirtæki. Foreldrar
hans eru: Geir Christensen, rafv. og
Guðrún Eðvaldsdóttir.
Hólmfríður og Eðvald eiga þrjú
börn: Hilmar, 12 ára, Ævar Frey, 7
ára, og Guðrúnu Ýr, eins árs.
Sigmar og Jakobína bjuggu að
Fífuhvammsvegi 43 til 1983 en fluttu
þá að Hamraborg 26 í Kópavogi, þar
sem heimili þeirra hefur verið síðan.
Fyrir jólin fór Sigmar svo að Sunnu-
hlíð, hjúkrunarheimili aldraðra í
Kópavogi, þar sem hann andaðist að
kvöldi 8. þessa mánaðar.
Já, Simmi frændi er allur. Hann
var ekki bara venjulegur frændi,
heldur stórfrændi og stóð undir
nafni. Arndís, föðuramma mín, og
Hólmfríður, móðir hans, voru
systur. Helgi, föðurafi minn, og
Jónas bræður. Á Kverkártungu, af-
skekktu heiðarbýli á Langanes-
strönd, lágu fyrstu sporin hans. Þar
lærði hann að bjarga sér, vera sjálf-
um sér nógur og greiða götu
grannans. Hann átti góða foreldra
sem áttu hjá honum skjól í ellinni.
Sjálfur var hann frábær heimilis-
faðir og faðir. Hann lifði mestu
umbrotatíma íslandssögunnar
vélaöldina - og náði þar snemma
tökum. Gæti Sigmar ekki látið vél
ganga gerðu það ekki aðrir. Greið-
vikni og hjálpsemi skipuðu ætíð hjá
honum öndvegi. Það skipti engu
máli þótt hann borgaði brúsann,
ánægja hans var að miðla öðrum.
Hann hélt fast við skoðanir sínar,
þegar svo bar undir, en ætlaðist þó
ekki alltaf til að vera tekinn alvar-
lega. Það gat verið gaman að ganga
stundum fram af fólki. Þá var hann
ekki allur þar sem hann var séður,
en löngum þó hollráður og hrein-
skiptinn. Ég votta eftirlifandi eigin-
konu hans, börnum, barnabörnum
og fóstursystur, Sigríði Sigurðar-
dóttur, fyrrum húsfreyju á Melavöll-
um á Langanesströnd, og öðrum
nánustu dýpstu samúð. Konu minni,
útlendri, reyndist hann allra frænda
best. Hún þakkar honum fyrir allt,
sérstaklega öll blómin.
Ég óska Simma frænda blessunar.
Hann var mætur maður og drengur
góður.
Hjörtur Jónasson