Tíminn - 17.02.1990, Side 7

HELGIN
Laugardagur 17. febrúar 1990
Guðni Ágústsson alþingismaður,
nýkjörinn bankaráðsformaður Búnaðarbankans ferðast með rútu úr og í vinnu:
„Fyrirgreiðslan er
hluti af starfinu“
Það eru liðin tœplega þijú ár síðan Guðni Ágústsson var kjör-
inn á þing. Hann hefur þrátt fýrír stutta setu á Alþingi vakið
nokkra athygli, nú síðast fýrír að gagnrýni á lífeyríssjóðakerfið í
kjölfar þingsályktunartillögu, þar sem hann og fleirí leggja til að
núverandi kerfi verði aflagt. Hann var fýrir skömmu kjörínn í
bankaráð Búnaðarbankans og settist þar beint í sœti formanns.
Velgengnin virðist þó ekki hafa stigið Guðna mikið til höfuðs,
a.m.k. ferðast hann á virkum dögum á milli Selfoss og Reykja-
víkur með rútu, til vinnu og heim aftur.
„Ég var kosinn á þing árið 1987 og
taldi þá að ég yrði a.m.k. að búa hér í
Reykjavík yfir veturinn. Fyrsta þingið
leigði ég hér og líkaði það ekki alls kostar,
því að allt mitt líf er íyrir austan fjall.
Þetta var mikil röskun hvað fjölskylduna
varðaði og um leið og maður losnaði úr
vinnu var maður kominn austur. í fyrra
breytti ég um stefnu og ákvað að ferðast á
milli Selfoss og Reykjavíkur, í og úr
vinnu. Ég hef auðvita alltaf vitað að Hell-
isheiðin getur verið farartálmi og oft erfitt
fyrir einn mann að aka hana á hverjum
degi, ekki síst í ófœrðinni og snjónum í
fyrra. Samt hef ég gert þetta, en að vísu
ferðast mikið með rútunni sem gengur á
milli. Kannski eru rútur allt of lítið notað-
ar, ég segi alla vega fyrir mig að mér
finnst þetta ákaflega notalegur ferðamáti.
Sofum saman
á leiðinni í bœinn
„Ég geng út á hom á götunni minni á
Selfossi að morgni til, tek þar rútuna og sit
í henni til Reykjavíkur og hef ekkert íyrir
hlutunum. Með þessu móti finnst mér ég
líka vera nœr fólkinu sem ég er að berjast
fyrir. Þetta er ekkert mál. Mér líkar miklu
betur að sofa fyrir austan fjall og vera hjá
mínu fólki.
— Þú verður ekkert fyrir ónœði á leið-
inni?
„Þetta er mjög einfalt. Á morgnanna er
fólk að fara til vinnu hér, það vinna tölu-
vert margir frá Selfossi og Hveragerði í
Reykjavík. Á morgnanna sef ég með
þessu fólki, það er vœrð yfir mönnum,
þeir setjast í sœtin og sofna gjaman, þó
við spjöllum alltaf eitthvað saman öðru
hvom. Á heimleiðinni er meira talað sam-
an. Maður hefur heilmikil samskipti út úr
þessu og hittir margt fólk í gegnum þessar
ferðir og það er ekkert annað en ánœgju-
legt.“
Vissulega kveið ég fýrír
bankaráðinu
— Þú varst kosinn í bankaráð Búnaðar-
bankans fyrir skemmstu og tókst þar við
formennsku. Fylgja þessu embœtti ekki
talsverð völd?
„Um leið og maður tekur við jafn mik-
ilvcegu starfi og formennsku í bankaráði
er maður að taka á sig mikla ábyrgð.
Vissulega kveið ég fyrir því að taka við
jafn áberandi starfi og umdeildu, og ekki
síst að verða formaður strax. Hins vegar
hefúr sá kvíði hingað til reynst ástœðu-
laus. Búnaðarbankinn hefúr á að skipa
prýðilegu starfsfólki um allt land. Þama
em hœfir menn sem hafa stjómað þessum
banka faglega og með mér í bankaráðinu
hið mœtasta fólk, þannig að fyrstu skrefín
hafa verið léttari en ég átti von á. Búnað-
arbankinn tekur faglega á málum og þar
hafa menn ekki tamið sér að leysa mál í
fjölmiðlum. Ég vona að það breytist ekki.
Bankar em þannig stofnanir að það geng-
ur ekki upp, mér finnst sumir aðrir þrœða
þann hœttulega stíg.“
— Þegar rœtt er um alþingismenn sem
kosnir hafa verið í valdamikil embœtti
eins og þú núna, dettur fólki oft í hug orð-
ið „fyrirgreiðslupólitík. Hvert er þitt álit á
fyrirgreiðslupólitík?
„Ég held að það sé nauðsynlegt í
stjómmálum að veita fólki eðlilega fyrir-
greiðslu. En menn mgla hlutunum dálítið
saman. Það er verið að tala með svívirðu
um fyrirgreiðslustjómmálamenn. Ég kann
ekki við það, enda held ég að ákveðin fyr-
irgreiðsla sé mjög eðlileg. Fólk kemur
með alls konar erindi til þingmannsins
síns, hann þekkir oft betur leiðimar í kerf-
inu, hvort sem það er bankinn, ríkið eða
annað. Hann nœr mikfu frekar taki á mál-
inu, þekkir embœttismenn og getur greitt
úr málum, þannig að mer finnst öll fyrir-
greiðsla af því tagi nauðsynlegur þáttur í
þingmannsstarfinu.
Ég rek erindi fyrir fólk, en mér dettur
ekki í hug að reyna að gera hið ómögu-
lega. Þegar ég fœ mál í hendumar vil ég
Ijúka því, ef það er óframkvœmanlegt
stendur fólk frami fyrir því að þetta er ekki
hœgt og ekki forsendur fyrir því að koma
erindinu neitt áleiðis.“
Fyrirgreiðslan
er hluti af pólitíkinni
„En sá stjómmálamaður sem sloer á
brjóst sér og segir „ég stunda enga fyrir-
greiðslu“, hann á ekkert erindi í pólitík.
Þetta er bara liður í samskiptum við fólkið
í kjördœmunum og ég held að hver þing-
maður hafi gott af því að hlusta á og kynn-
ast vandamálum fólks. Setja sig inn í þau
og reyna að greiða úr ef hœgt er, bœði fyr-
ir einstaklingum og fyrirtœkjum í sínu
kjördœmi.
— Þú hefur vakið nokkra athygli að
undanfömu, vegna máls sem þú flytur
ásamt þingmönnunum Alexander Stefáns-
syni og Stefáni Guðmundssyni, þar sem
gerð er tillaga að mjög róttœkum breyt-
ingum á lífeyrissjóðakerfinu. Þið leggið til
að núverandi kerfi verði lagt niður og hver
og einn eignist sinn eigin eftirlaunasjóð.
Af hveiju er þetta mál flutt?
„í mörg ár, og löngu áður en ég kom
inn á þing, hefúr mér fundist að lífeyris-
sjóðimir vœm á villigötum. Þeir em dýrir,
þeir em margir og mér hefúr fúndist að
fólk viti yfir höfúð mjög lítið um hver rétt-
ur þess innan kerfisins er. Um þetta mál
hafa mjög margir launþegar rœtt við mig.
Ég kem úr þeirra röðum, þessi mál hafa
bœði verið rœdd á fúndum launamanna og
eins hafa menn rœtt þetta við mig eins-
lega.
Lífeyrissjóðirnir hafa verið gagnrýndir
í gegnum árin. Ég minnist þess að Bjöm
Pálsson á Löngumýri gerði það með at-
hyglisverðum hœtti í kringum 1970 og
benti á hvað þeir yrðu dýrir í rekstri og
hve fólk fengi lítið úr þeim til baka. Um-
rœðan varð hvati til þess að ég fór að
hugsa í alvöru um nýjar leiðir og þá kom
upp þessi hugmynd um eigin eftirlauna-
sjóði, þar sem hver maður á sína eingin
eftirlaunabók í banka sem hann safnar inn
á. Mér finnst reyndar að ég eigi engan
einkarétt á þessari hugmynd, mér finnst
þetta vera hugmynd fólksins.
Eru lífeyrissjóðimirstór-
tœkustu erfingjar á íslandi?
Auðvita gerði ég mér grein fyrir því að
hér var við stóran vanda að etja. Það er
tvennt sem menn verða aðallega að hafa í
huga varðandi hlutverk Hfeyrissjóðanna.
Það er í fyrsta lagi að safna peningum til
elliáranna og í öðm lagi að veita ákveðna
tryggingu. Ég hef lagt til að tTyggingar-
þátturinn verði leystur í gegnum Trygg-
ingastofnun ríkisins. Á hinn bóginn er
hugmyndin sú að þegar einstaklingurinn
fer út á vinnumarkaðinn, byiji hann að
safna inn á sinn eigin reikning sem sé
ávaxtaður í bankakerfmu. Hlutfallið yrði
það sama og það er nú, 10% prósent af
launum og sá spamaður myndi skila sér
mun betur til baka en í núverandi lífeyris-
sjóðakerfi.
Ennfremur rœði ég um að eftirlauna-
sjóðir verði erfðafé. Mér finnst að lífeyris-
sjóðimir viðurkenni ekki lengur að söfn-
unarþátturinn lagður fýrir til elliáranna.
Ég vil nefna tvö dœmi sláandi dœmi, sem
gerðust nýverið. Hjón sem bœði höfðu
greitt í lífeyrissjóð fómst bœði fast að því
komin á ellilaun. Þar erfir lífeyrissjóður-
inn allan þeirra söfnunarþátt, 20 — 30
milljónir eftir mínum útreikningum. Ann-
að dœmi em um ungan bónda fórst
ókvœntur og bamlaus fyrir skömmu síð-
an. Hafði verið í búskap með foreldmm
sínum, en skráður einn fýrir öllu búinu og
greitt í sinn lífeyrissjóð af öllum afurðum
í fimmtán ár. Sjóðurinn erfði þetta fé. Ég
spyr, hefði ekki verið nœr að söfnunar-
þátturinn hefði komið öldmðum foreldr-
um bóndans til eignar sem erfðafé, heldur
en að falla að öllu vandalausu fólki til sem
erfðafé, eða því fólki sem á aðild að sjóðn-
um?“
Stefnir í gjaldþrot kerfisins
„Ég held að menn verði nú að vakna
upp við þessa umrceðu. Vandinn er þessi;
eftir um það bil tuttugu til þijátíu ár verða
ekki 26.000 íslendingar á eflirlaunaaldri
eins og þeir em núna, heldur 50.000.Þá
verður sama hlutfall á vinnumarkaði og
nú. Haldi svo fram sem horfir stefnir í
gjaldþrot sjóðanna.
Mér finnst mjög áberandi hvað magrir
af forystumönnum lífeyrissjóðanna snúast
öndverðir gegn hugmyndinni um eigin
eftirlaunasjóð einstaklinga. Mér heyrist að
þeir tali minnst um söfnunarþáttinn í dag,
heldur að lifeyrissjóðimir séu fýrst og
fremst tryggingarfélög. Eins finnst mér
fréttamenn hafa verið fálátir gagnvart
þessu máli. Það er engu líkara en að reynt
hafi verið að einangra þessa hugmynd,
hún er ekkert vinsœl af þessu mikla valdi í
íslensku samfélagi í dag, þó að ég finni
það hvar sem ég fer að fólkið tekur undir
hana.“
Ég tel þetta hámark
fýrirhyggjunnar
— Þú kvartar yfir viðtökum fjölmiðla,
en hveijar hafa verið viðtökur hér á Al-
þingi?
„Ég er búinn að tala fýrir málinu í þing-
inu og fékk þar bœði undirtektir og and-
spymu. Það vakti athygli mína að sá sem
harðast barðist gegn þessum hugmyndum
var sjálfstœðismaðurinn Guðmundur H.
Garðarsson. Hann taldi okkur vera með
þessu að tala fýrir máli sem vceri hámark
auðhyggjunnar, en ég hef aftur á móti tal-
ið málið hámark fýrirhyggjunnar.
Hann talaði einn sjálfstœðismanna í
þessari umrœðu. Sjálfstœðismenn héldu
aftur á móti á dögunum lokaða ráðstefnu
um ffamtíð lífeyrissjóðanna. Morgunblað-
ið birti frétt frá fúndinum og þar fmnst
mér að fram komi sannleikurinn í málinu.
Það er vitnað til rœðna þriggja manna.
Pétur H. Blöndal formaður Landsamtaka
lífeyrissjóða sagði á þessum fundi það
sama og ég hef verið að hamra á, að lífeyr-
issjóðimir verði gjaldþrota, nemaað menn
fari nýjar leiðir. Hann segir að eigi lífeyr-
issjóðimir að standa verði að hœkka ið-
gjöldin úr 10% upp í 17% af öllum laun-
um í almennum lífeyrissjóðum og í
opinbera lífeyrissjóðakerfinu í 25 - - 30%.
Þannig á að mœta vandanum sem er fram-
undan telur hann. Guðmundur H. Garðars-
son talaði einnig á fúndinum og mér
fannst, eftir því sem sagt var frá í rœðu
hans, hann lítið tala um áhyggjur sinar af
þeim sem verða aldraðir. Hann var eins og
keisaramir í lífeyrissjóðunum fýrst og
fremst að lýsa því hvað sjóðurinn sinn œtti
orðið mikið af eignum. Hann talaði um að
þeir oettu í svo og svo mörgum bönkum, í
fjárfestingarfélaginu Féfangi, hlutabréf í
Flugleiðum og fleira og fleira.
Þórarinn V. Þórarinson hafði þó kjark
til þess að taka á málunum af fúllri hrein-
skilni og sagði meðal annars að það vœri
skelfileg staða að fólk greiddi inn í sjóði
peninga sem að það vissi fyrir að það
fengi ekkert úr þegar það vœri fullorðið.
Hann sagði að það vœri eins gott, ef menn
ekki tcekju á þessum vanda, að leggja
þetta kerfi niður strax. Enda er það svo að
sjóðimir em að molna innan frá. Talið er
að 15 — 20% þeirra sem em á vinnumark-
aðinum greiði ekki í lífeyrissjóð og það
eitt segir sína sögu.“
Árni Gunnarsson
Laugardagur 17. febrúar 1990
HELGIN 16 7