Tíminn - 24.02.1990, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Laugardagur 24. febrúar 1990
VETTVANGUR
Sigrún Magnúsdóttir borgarfulltrúi:
Umframtek ur borgarsjóds
Ritstjórnargrein Tímans 21. febrúar sl. fjallaði um
„umframtekjur“ borgarsjóðs. Við fjárhagsáætlunarum-
ræðuna í síðustu viku sýndum við borgarfulltrúar minni-
hlutans fram á að borgaryfirvöld vanáætla alltaf tekjur
borgarinnar. Borgin fékk t.d. árið 1988 tæplega tvo og
hálfan milljarð meira í tekjur en frumvarpið hljóðaði upp
á, eða sem nemur 25% aukningu. Þetta eru tekjur sem
embættismannakerfið getur leikið sér með, svo sem til að
kaupa jarðir og veitingahús.
að sveitarfélag á landinu. Sann-
leikurinn er að hann átti að segja
allt að þriðjungi meira.
í ræðu sinni segir hann orðrétt:
„í upphafi þessa kjörtímabils, sem
nú er að ljúka, var ákveðið að efla
framkvæmdir í Laugardal... og er
til að mynda á þessu ári gert ráð
fyrir að verja 300 milljónum króna
til framkvæmda í Laugardalnum
Þegar þessar staðreyndir eru
skoðaðar er ekki skrítið þó að
tillögur frá borgarendurskoðanda
um skipurit yfir fjármálasvið borg-
arinnar séu hundsaðar.
Embættismannakerfið vill vera
frjálst að því að valsa með fjármuni
borgarinnar, óháð afskiptum kjör-
inna fulltrúa. Augljóst er að stjórn
borgarinnar er að þróast með þeim
hætti að áhrif kjörinna borgarfull-
trúa fara sífellt minnkandi.
Ekki talnaglöggur maður
Alvarlegast er að æðsti emb-
ættismaður borgarinnar er ekki
talnaglöggur. Hann er ef til vill
fljótur að skynja skop - en tölur,
af og frá.
Þegar borgarstjóri fylgdi fjár-
hagsáætluninni úr hlaði á blaða-
mannafundi í Höfða, hældi hann
sér mikið af félagsþjónustu borgar-
innar og sagði að borgin ráðstafaði
þrisvar sinnum meira á íbúa í
þennan málaflokk en nokkurt ann-
Hvernig sem ég ieitaði í áætlun-
inni fann ég ekki nema rúmar 200
milljónir til framkvæmda í Laugar-
dalnum. Eina skýringin sem ég
fann var prentvilla í gögnum frá
garðyrkjustjóra og borgarstjóri
kunni ekki betur framkvæmdatölur
borgarinnar en þetta.
Hvað munar um 100 milljónir
þegar þarf að láta hæla sér?
Jafnalvarlegt er auðvitað að for-
maður umhverfismálaráðs og for-
maður íþrótta- og tómstundaráðs,
sem er sami maðurinn, Júlíus Haf-
stein, skuli ekki lesa ræðu borgar-
stjóra betur og leiðrétta manninn.
Meðreiðarsveinar borgarstjóra
hljóta að vera búnir að gera sér
grein fyrir þessum veikleika hans.
Þriðja atriðið sem skýrir getu-
leysi borgarstjóra í meðferð talna
er bygging Borgarleikhússins.
Borgarstjóri er formaður bygg-
ingarnefndar Borgarleikhússins og
á síðasta ári fóru framkvæmdir
tæplega 50% fram úr áætlun eða
um eitt hundrað og þrjátíu milljón-
ir króna. Þetta kalla ég ekki dæmi
um góða stjórnun. Ég þarf varla að
taka það fram að borgarstjóri fyrir
hönd byggingarnefndar sótti ekki
um umframfjárveitingu til borgar-
ráðs eins og skylda er þegar Ijóst er
að fjárhagsáætlun stenst ekki.
Vélfryst skautasvell
Borgarstjóri er hörundssár og
þarf stöðugt að minna á tilveru
sína.
Öll árin, sem ég hef setið í
borgarstjórn, hefur borgarstjóri í
lok ræðu sinnar við framlagningu
fjárhagsáætlana farið að nöldra um
að við í minnihlutanum hældum
honum ekki fyrir þessi og hin
verkefnin. Þess vegna skoðaði ég
nú vandlega áætlunina til að geta
hrósað einhverju vegna þess að ég
finn að Davíð er eins og barn sem
verður að fá athygli og vera
hampað.
Ég hældi honum fyrir að ætla að
framkvæma núna eitt af kosninga-
Sigrún Magnúsdóttir, borgarfull-
trúi Framsóknarflokksins.
málum okkar framsóknarmanna,
að fella niður húsaleigu sem
íþróttafélög hafa þurft að greiða
fyrir afnot af íþróttahúsum. Við
fjárhagsáætlun 1988 bar ég fram
þessa tillögu en þá var henni
hafnað, en batnandi mönnum er
best að lifa. En engu er samt að
treysta. Enn fremur tók ég fram að
við framsóknarmenn erum ánægðir
með að fá loksins vélfryst skauta-
svell. Samt var það með blendnum
tilfinningum sem ég hældi þessari
framkvæmd vegna þess að inni í
áætluninni gerði ég það einnig, en
þá var líka inni í áætluninni að
hefjast handa við svellið.
Ég ætla til gamans að vitna í
ræðu Davíðs um málið 1987, þegar
hann sakar okkur um óheilindi
vegna þess að við teljum ekki upp
framkvæmdir, orðrétt segir hann:
„Þess er í engu getið að gera á nýtt
vélfryst skautasvell, sem mjög hef-
ur verið sóst eftir í borginni.“
En hvað gerist? Árin 1987 og
1988 var ekkert framkvæmt við
skautasvellið.
Síðan við fjárhagsáætlun í fyrra
(1989) segir hann orðrétt: „Borgin
er að byrja á vélfrystu skautasvelli,
sem lengi hefur verið beðið eftir og
lokið verður á næsta ári.“
Lýsa þessi dæmi vel þeim dug-
andi borgarstjóra og minnisgóða
sem fjölmiðlar éta hver eftir öðrum
að hann sé? Hefur þessi maður efni
á að hæðast að öðrum ráðamönn-
um fyrir að þeir séu gleymnir?
Hefur þessi maður efni á að dæma
aðra fyrir slæma fjármálastjórn?
Málið er að Sjálfstæðisflokkur-
inn hefur alltaf getað búið til
einstaka „gloríu" í kringum borg-
arstjórana sína.
Á sama hátt reyna sjálfstæðis-
menn í Reykjavík að telja fólki trú
um að þeir hafi gert Reykjavík að
höfuðborg landsins og nánast búið
hana til sem slíka, eins og réttilega
er bent á í leiðara Tímans.
ARNAÐ HEILLA

illllllllllllllí

lllllllllllll
miiiii
Sjötugur:
E. Þórarinsson
Hjörtur
Einn kunnasti maður í íslcnskri
bændastétt, Hjörtur E. Þórarinsson
á Tjörn í Svarfaðardal, er sjötugur
að aldri 24. febrúar. Hann fæddist á
Tjörn þann mánaðardag árið 1920
og ólst þar upp hjá foreldrum sínum.
Sigrúnu Sigurhjartardóttur og Þór-
arni Kristjánssyni Eldjárn.
Tjörn er kirkjustaður og jörðin
var prestsetur frá því snemma í
kristnum sið á íslandi, allt til ársins
1917. Síðasti prestur þar var Kristján
Eldjárn Þórarinsson, afi Hjartar á
Tjörn í föðurætt. Sama ætt hefur
setið jörðina í 120 ár eða frá því er
séra Hjörleifur Guttormsson langafi
Hjartar gerðist þar prestur árið 1870.
Móðurætt Hjartar er frá Urðum í
Svarfaðardal. Móðir hans Sigrún var
dóttir Sigurhjartar Jóhannessonar,
bónda á Urðum, og fyrri konu hans
Soffíu Jónsdóttur.
Systkini Hjartar: Þorbjörg, hús-
freyja í Reykjavík, Kristján Eldjárn,
þjóðminjavörður, forseti íslands
1968-1980, d. 1982, Petrína Soffía,
húsfreyja á Akureyri.
Að loknu skyldunámi í barna-
skólanum í Þinghúsi Svarfdæla á
Grund hjá Þórarni föður sínum fór
Hjörtur í Menntaskólann á Akureyri
og lauk þaðan stúdentsprófi vorið
1940. Á þeim árum ráku föðursystur
hans, þær Sesselja, Ingibjörg og
Ólöf, mötuneyti og leigðu út nokkur
herbergi fyrir skólafólk í Brekku-
götu 11 á Akureyri. Átti margur
námsmaðurinn þar öruggt skjól og
athvarf hj á þeim hj artahlýj u önd veg-
iskonum og þar voru Tj arnarsystkin-
in öll til heimilis yfir skólatíma sinn
á Akureyri.
Hjörtur er fjölgáfaður eins og
fleiri ættmenni hans og námsgarpur
hinn mesti í skóla, jafnvígur á allar
greinar en líklega hefur íslenska,
íslenskar bókmenntir, erlend tungu-
mál og náttúrufræðigreinar verið
eftirlætisgreinar hans og enn leika
honum tilvitnanir í Hávamál, Lilju,
Cicero og Virgil létt á tungu þegar
svo ber undir. Hann mundi hafa
skipað með sóma akademískan
kennarastól hvert heldur í málvís-
bóndi, Tjörn
indum, bókmenntum eða náttúru-
fræði hefði hann valið einhverja þá
leiðina, en heimahagarnir voru og
eru honum kærir og sjálfur hefur
hann sagt að sér láti betur líkamleg
vinna en langar setur inni við
skrifborð. Hann kaus sér því nám
sem kæmi honum að notum við
búskap og hentaði að nokkru áhuga
hans á náttúrufræði.
Árið 1941 í miðju stríðinu hélt
hann til Skotlands til náms í búvís-
indum við Edinborgarháskóla. Það-
an brautskráðist hann búfræðikandi-
dat 1944. Eftir það lærði hann tækni-
frjóvgun hjá Bretum sem á þeim
tíma voru að þróa nýjar aðferðir við
búfjársæðingar. Mun Hjörtur hafa
lagt sig eftir þessu með ráði forvíg-
ismanna Búnaðarfélags íslands.
Heim kominn gerðist hann ráðu-
nautur hjá Búnaðarfélagi íslands við
búfjársæðingar 1945 og stofnsetti
fyrstu sæðingarstöð á íslandi á
Grísabóli við Akureyri 1946 á vegum
SNE, Sambands nautgriparæktarfé-
laga Eyjafjarðar. Má telja hann
brautryðjanda í búfjársæðingum hér
á landi. Hann var ráðunautur SNE
1946-1949 og stundakennari við sinn
gamla skóla, Menntaskólann á Ak-
ureyri, 1948-49. Þegarhérvarkomið
sögu flutti hann heim í Tjörn 1950
og tók við búskap af foreldrum
sínum. En hann kom aldeilis ekki
einn því tveimur árum áður hafði
hann eignast fallega og góða eigin-
konu, Sigríði Árnadóttur Hafstað,
bónda í Vík í Skagafirði, Jónssonar
og konu hans Ingibjargar Sigurðar-
dóttur. Og þar hljóp á snærið fyrir
honum því Sigríður er mikil mann-
kosta- og atgerviskona sem skipar
með sæmd og skörungsskap sinn
sess hvar sem er og hefur verið
manni sínum styrkur förunautur.
Þeim Hirti og Sigríði hefur orðið
sjö barna auðið, þau eru: Árni,
jarðfræðingur hjá Orkustofnun,
Þórarinn, búfræðingur, járnsmíða-
meistari og sagnfræðingur, Ingi-
björg, íþróttakennari og bókasafns-
fræðingur, Sigrún, sérkennari,
Steinunn, félagsráðgjafi, Kristján
Eldjárn, búfræðingur, húsasmíða-
meistari og bóndi á Tjörn, og Hjör-
leifur, búfræðingur og kennari. ÖII
hafa þau eignast maka og börn.
Heimilisbragur á Tjörn hefur alla
tíð verið frjálslegur og skemmtileg-
ur. Hjörtur hefur verið börnum
sínum góður faðir og félagi og kennt
þeim að þekkja og virða náttúruna í
kringum sig. Urðu einkum synir
hans snemma vel heima í grasafræði
og stjörnufræði undir handleiðslu
föður síns. Sem dæmi um það má
nefna að eitt sinn fóru eldri synirnir,
Árni og Þórarinn, og frændi þeirra
Þórarinn Sigurgeirsson (og Þor-
bjargar) sem þá var í sveit á Tjörn,
allir ungir drengir á þeim tíma að
keppa í jurtagreiningu á Landsmóti
Ungmennafélags Islands. Þeir komu
aftur heim með gull-, silfur- og
bronsverðlaun í sömu röð og hér var
talið.
Hjörtur á Tjörn er í engum vand-
ræðum með að kasta fram vísu þegar
svo ber undir og kemst þá oft
skemmtilega að orði. Þessa stöku
gerði hann um barnaskarann á Tjörn
sem þá var á bernskudögum. Hún
heitir Skammdegismorgun á Tjörn.
Árni er í fjósi og Ungi* í skóla
Imba og Sigrún að máta á sig kjóla
Steinunn er enn ekki staðin á fætur
Stjáni ersofandi, Hjörleifurgrætur.
* Ungi var gælunafn Þórarins (yngri).
Á Tjörn er risna góð og gestum
veitt vel með alúðlegu viðmóti. Þar
er gestkvæmt því margir þurfa að
finna húsbændur. Einnig leita þang-
að forvitnir ferðamenn, innlendir og
erlendir. Alltaf er gott að koma í
Tjörn, þar ríkir góður andi, reisn og
menningarbragur og margar góðar
stundir hefur sá sem þessar línur
ritar og hans fólk átt með Tjarnar-
fjölskyldunni.
Litla sóknarkirkjan er Tjarnar-
hjónunum hjartfólgin og láta þau sér
mjög annt um hana. Kirkjugarður-
inn á Tjörn er einhver hinn best hirti
sem maður sér.
Hjörtur og Sigríður hafa búið á
Tjörn í 40 ár, tvö hin síðustu ár í
félagi við Kristján son sinn og Krist-
jönu Arngrímsdóttur tengdadóttur
sína. Á þessum tíma hafa þau stór-
bætt jörðina að húsum og ræktun.
Og aftur eru börn að vaxa úr grasi á
Tjörn með nýrri kynslóð.
Svarfaðardalur er stórbrotin og
sérkennilega fögur sveit og Hjörtur
ann dalnum sínum mjög. Fyrir miðri
sveit gnæfir fjaii Svarfdæla, Stóllinn,
tígulegt og grunnmúrað tákn byggð-
arinnar. Bóndinn á Tjörn er fastur
fyrir eins og Stóllinn. Hann er frið-
samur og félagslyndur, en fer sínar
eigin leiðir, sjálfstæður í skoðunum
og beitir rökum til að skýra þær.
Stundum dálítið sérvitur. Hins vegar
allra manna hnyttnastur og skemmti-
legastur í samræðum, besti félagi og
tryggur og góður vinur er hann þeim
sem eignast vináttu hans.
Hjörtur er félagshyggjumaður
sem hefur veitt samvinnuhreyfing-
unni og málefnum stéttar sinnar
atfylgi sitt. Honum hefur líka verið
veittur mikill trúnaður á þeim vett-
vangi. Hann var oddviti Svarfdæla
1954-1962. Varamaður á Alþingi
1963-1967. f stjórn Búnaðarfélags
íslands frá 1971 og formaður þess frá
1987. Fulltrúi á Búnaðarþingi 1971-
1978. Formaður Búnaðarfélags
Svarfdæla 1952-1954 og 1968-1973. í
Náttúruverndarráði 1972-1979. f
stjórn KEA, formaður 1972-1987.
Mörgum fleiri félagsmálum og trún-
aðarstörfum hefur Hjörtur gegnt þó
hér verði eigi talin. Má nærri geta að
tekið hefur þetta allt mikinn tíma frá
búskapnum og valdið miklum fjar-
vistum frá heimilinu. Kemur sér þá
vel að eiga góða eiginkonu og sam-
henta fjölskyldu að bakhjalli.
Hjörtur hefur alla tíð verið mikill
náttúruunnandi og fjallgöngur hefur
hann stundað frá blautu barnsbeini.
Enginn annar maður mun nú þekkja
betur af eigin raun fjöllin sem girða
Svarfaðardal, 1200-1400 metra há,
því mörg þeirra hefur hann klifið og
þá oft í fylgd með Sigríði eða
einhverju barna sinna eða góðum
ferðafélögum úr Ferðafélagi Svarf-
dæla.
Stundum á veturna þegar vel viðr-
ar og færi er gott stíga þau Sigríður
á skíði sín á Tjarnarhlaði og heim-
sækja þannig vini sína á bæjunum í
dalnum, oft drjúglanga leið.
Hjörtur er vel máli farinn og ritfær
í besta lagi og á auðvelt með að
greina kjarna hvers máls. Meðal
ritstarfa hans er kaflinn um Svarfað-
ardal í Árbók Ferðafélags íslands
1973 og Afmælisrit Sparisjóðs Svarf-
dæla 1884-1984. Hann hefur verið
útgefandi og annar ritstjóri mánað-
arblaðs Svarfdæla, Norðurslóð/
Svarfdælsk byggð frá byrjun 1977.
Útgáfa Norðurslóðar er kapítuli
út af fyrir sig og ber vitni um
óvenjulegt framtak og ræktarsemi
við heimahagana. Blaðið er mikið
framlag útgefenda til menningar í
byggðarlaginu. Það er útbreitt meðal
Svarfdæla heima og brottfluttra og
víðar. Hjörtur og Sigríður hafa frá
upphafi borið hita og þunga af
útgáfu blaðsins, mest í sjálfboða-
vinnu.
Áskrifandi Norðurslóðar í öðrum
landsfjórðungi komst svo að orði við
undirritaðan að blaðið væri gott
dæmi um það hvernig menn ættu að
rækta garðinn sinn.
Hjörtur hefur alla tíð verið járn-
karl og hraustmenni þar til nokkur
síðustu ár að heilsan hefur tekið að
bila. Þrátt fyrir það gengur hann
ótrauður að daglegum verkum
heima fyrir og rækir með samvisku-
semi þau störf í þágu almennings
sem honum er trúað fyrir.
Við Þuríður sendum afmælisbarn-
inu og Sigríði og öðrum í fjölskyld-
unni á Tjörn bestu kveðjur og árnað-
aróskir með þakklæti fyrir vináttu og
margar og ánægjulegar samveru-
stundir. Jafnframt þessari kveðju frá
sjálfum mér hef ég verið beðinn að
skila kærum kveðjum til Hjartar frá
stjóm og starfsfólki Búnaðarfélags
íslands með þakklæti fyrir langa og
góða samveru.
Júlíus J. Daníelsson