Tíminn - 24.02.1990, Blaðsíða 14

26 Tíminn'
MINNING
100 ára minning:
Vigfús Guðmundsson
Um þessar mundir eru 100 ár liðin
frá fæðingu Vigfúsar Guðmundsson-
ar gestgjafa frá Eyri í Flókadal, sem
andaðist 24. nóv. 1965. Hann var
þjóðkunnur merkismaður sem
mörgum er enn minnisstæður þótt
aldarfjórðungur sé liðinn frá andláti
hans.
Vigfús Guðmundsson var fæddur
að Eyri í Flókadal þann 25. febrúar
1890. Foreldrar hans voru hjónin
Guðmundur Eggertsson og Kristín
Kláusdóttir, vel metin sæmdarhjón.
Guðmundur var frá Eyri og þar
bjuggu foreldrar hans, en Kristín
var frá Steðja í Reykholtsdal en
ættmenn hennar áttu búsetu vestur í
Kolbeinsstaðahreppi á Snæfellsnesi.
Vigfús var elstur fjögurra bræðra.
Hinir voru Lárus, bóndi á Eyri,
Björn, forstjóri Áburðarsölu ríkis-
ins, og Eggert, bóndi á Bjargi í
Borgarnesi. Allt voru þetta dugnað-
ar- og greindarmenn og kunnir af
félagsmálastörfum sínum. Elst barn-
anna á Eyri var Guðrún sem andað-
ist um tvítugt.
Dugnaður og kapp einkenndi Vig-
fús strax á æskudögum. Jafnframt
mikill félagslegur áhugi. Hann var
einn af þeim sem tóku fagnandi á
móti ungmennafélagshreyfingunni á
fyrsta áratug aldarinnar og bar svip-
mót þeirrar hreyfingar til æviloka.
Hann var hið mesta hraustmenni og
greindur vel. Sérstæður persónuleiki
sem gjarnan vildi fara ótroðnar
gestgjafi frá Eyri
slóðir. Ungur að árum lagðist hann
út á vorin með 500 fjár frá Hvann-
eyri. Því hélt hann til haga upp við
Ok. Ekki skildi hann við hjörðina
fyrr en seint í júní og hafði þá
markað öll lömbin og rúið ærnar. Á
Suðurnesjum stundaði Vigfús róðra
á vertíðinni frá 16 ára aldri til
tvítugs.
Hann er nemandi í Hvanneyrar-
skóla 1911-1913 og útskrifast þaðan
með góðan vitnisburð. Skólavistin á
Hvanneyri varð Vigfúsi mikill ham-
ingjutími sem hann minntist jafnan
með miklu þakklæti til kennara og
skólafélaga sinna. Eftir það leggst
hann í víking og er erlendis næstu 5
árin. Hann er fyrsta veturinn hjá
stórbónda á Jaðrinum í Noregi, m. a.
við fjárhirðingu. Heldur á næsta
voru til Bandaríkjanna, þar sem
hann stundaði fjárgeymslu og kú-
rekastörf í 3-4 ár á hásléttunum
austan við Klettafjöllin.
Að lokum er haldið til Kanada og
dvalið þar við veiðiskap og ýmis
önnur störf í 1-2 ár. Sumarið 1918
kemur hann heim til íslands eftir
mikið ævintýralíf í 5 ár.
Árið 1920 kaupir Vigfús gistihús í
Borgarnesi. Þar með hefst gestgjafa-
starf og veitingarekstur sem stóð í 40
ár eða til 1960. Þetta varð því
ævistarf hans. Kom hann víða við í
veitingarekstrinum. En lengst mun
nafn hans kennt við Hreðavatn en
þar nemur hann land á undan öðrum
1933. Vigfús vann þar brautryðj-
andastarf því veitingaskálar með-
fram þjóðvegum voru fátíðir á þeim
árum. Rekstur þessi gekk vel og
Vigfús varð þjóðkunnur af starfsemi
sinni. Er leigusamningurinn var út-
runninn varð Vigfús að víkja af landi
Hreðavatns en upp úr því hófst
starfsemi Bifrastar þar. Vigfús var
að vanda skjótráður og byggði
Hreðavatnsskálann í landi Brekku
rétt ofar og hóf þar rekstur 1947 við
margfalt betri aðstæður en áður. Þar
starfaði hann til 1960.
Vigfús var tvíkvæntur. Fyrri kona
hans var Guðrún Björnsdóttir frá
Bæ í Borgarfirði. Hún dó eftir
tveggja ára. Þau áttu eina dóttur -
Guðrúnu - er andaðist 10 ára gömul.
Var það mikið áfall fyrir Vigfús.
Seinni kona hans var Sigrún Stefáns-
dóttir frá Eyjadalsá í Bárðardal. Þau
eignuðust tvær dætur, Sigrúnu
Ásdísi, sem dó 4 ára gömul, og
Heiði Önnu kennara sem gift er
Birgi Guðjónssyni lækni og eiga þau
3 börn.
Sigrún og Vigfús slitu samvistum.
Þá eignaðist Vigfús son með Jó-
hönnu Kristjánsdóttur sem lengi var
ráðskona í Hreðavatnsskála. Hann
heitir Guðmundur Gaukur og er
starfsmaður í Seðlabankanum,
kvæntur Maríu Guðmundsdóttur frá
Borgarnesi. Þau eiga 3 börn. Vigfús
var börnum sínum mikill og góður
faðir sem þau kunnu vel að meta.
Tengsl Vigfúsar við fólk víðs vegar
um landið voru með ýmsu móti.
Einkum þó vegna starfa hans í
Framsóknarflokknum og sem veit-
ingamanns í 40 ár. Hann var ákaf-
lega viðræðugóður og fljótur að
kynnast fólki og ekki stóð á fyrir-
greiðslunni og hjálpseminni, væri
eftir leitað. Þekkti til víðs vegar um
landið og fróður í persónusögu. Það
var heiðríkja og einlægni í fram-
komu hans. Að ýmsu leyti var hann
sérvitur og hafði gaman af að fara
sínar eigin leiðir. Hann var aldrei að
sýnast neitt öðruvísi en hann hann
var. Hann var fjölbreyttur persónu-
leiki og átti fáa sína líka. Var það
ekki einmitt þess vegna sem hann
varð svo mörgum minnisstæður? Nú
verður hver að svara fyrir sig og ég
á von á því að svörin geti orðið með
ýmsu móti.
Eftir að Vigfús kom heim frá
Ameríku 1918 tók hann fljótlega
upp störf innan Framsóknarflokks-
ins og var þar kunnur baráttumaður
til æviloka. Stefna flokksins um nýtt
fsland - frelsi þess og framfarir - var
óskadraumur Vigfúsar og forystu-
mennirnir baráttubræður og vinir úr
ungmennafélagshreyfingunni. Saga
Vigfúsar innan Framsóknarflokksins
er löng og viðburðarík. Hún er
hvorki bundin við persónulegan
frama né einkahagsmuni. Hún var
hugsjónabarátt þess manns sem í
æsku eignaðist þann draum að
breyta margra alda kyrrstöðu á ís-
landi í nútímaþjóðfélag, þar sem
velferð þegnanna, jafnrétti og
bræðralag ræður ríkjum. Hann var
eindreginn félagshyggjumaður en
bar jafnframt mikla virðingu fyrir
framtaki einstakra dugnaðarmanna
sem hann taldi ómetanlega fyrir
þjóðfélagið. Sjónarmið þeirra mættu
hins vegar aldrei ráða í almennum
málum.
Eftir að Vigfús settist að í Borg-
arnesi 1920 hóf hann þar pólitíska
baráttu og sagði íhaldinu hreinlega
stríð á hendur. Hann skipulagði
þátttöku í fundum og sameinaði
menn um tillögur og fékk samþykkt-
ar sem komu andstæðingunum illa.
Hann hafði forystu fyrir því að fá
Bjarna Ásgeirsson í framboð 1923 -
ungan og glæsilegan mann, en þeir
voru skólabræður frá Hvanneyri.
Eftir það var Mýrasýsla öruggt kjör-
dæmi fyrir flokkinn meðan Bjarni
bauð sig fram. Hann stofnaði Fram-
sóknarfélög í héraðinu og barðist
fyrir mörgum framfaramálum svo
sem byggingu Reykholtsskóla, bætt-
um samgöngum og eflingu kaupfé-
lagsins.
Akranes Gisli Gíslason bæjarstjóri
Fjárhagsáætlun 1990
Bæjarstjórinn á Akranesi, Gísli Gíslason, mun leiða umræður um
fjárhagsáætlun Akraneskaupstaðar og stofnana hans á opnum fundi
í Framsóknarhúsinu við Sunnubraut, mánudaginn 26. febrúar kl.
20.30.
Allir velkomnir.
Mikilvægt að menn í nefndum og stjórnum á vegum flokksins
mæti.
Bæjarfulltrúarnir
Framsóknarfélag
Ölfuss og Þorlákshafnar
Félagsfundur verður haldinn í kaffistofu Glettings sunnudaginn 25.
febrúar kl. 20.30.
Fundarefni: Kosningarnar í vor. önnur mál.
Stjórnin.
Keflavík
Prófkjör Framsóknarflokksins í Keflavík vegna bæjarstjórnarkosning-
anna í vor, fer fram í Félagsheimilinu Hafnargötu 62, sunnudaginn
25. febrúar, frá kl. 11.00-22.00.
Uppstillingarnefnd.
Sunnlendingar
Jón Helgason Guðni Ágústsson Unnur Stefánsdóttir
Árlegur stjórnmálafundir og viðtalstímar verða:
Þriðjudaginn 27. febrúar á Stað, Eyrarbakka kl. 21.
Miðvikudaginn 28. febrúar í barnaskólanum, Laugarvatni.
Vigfús átti lengi sæti í miðstjóm
Framsóknarflokksins og var gjald-
keri hans um skeið. Hann átti sæti í
blaðstjórn Tímans og tók stundum
að sér framkvæmdastjórn á útgáfu
hans. Oft hljóp hann í skarðið sem
sjálfboðaliði ef nauðsyn kallaði og
hann var ekki bundinn við rekstur
sinn. Leiðir okkar Vigfúsar lágu
saman er ég gerðist erindreki flokks-
ins vorið 1939. Hann var þá gjaldkeri
flokksins og prédikaði þá sem endra-
nær ráðdeild og sparsemi. Ég var
nánast eini gjaldaliður flokksins á
þeim árum og fyrsti fasti starfsmaður
hans. Vigfús mun hafa séð um
fjármál flokksins fyrstu þrjú árin
sem ég starfaði hjá honum. Þrátt
fyrir rýrar tekjur og fjárhagsvanda
tókst með okkur gott samstarf og
aldrei taldi hann eftir greiðslur til
mín. Þvert á móti var hann hissa á
að ég skyldi sætta mig við kennara-
laun í þessu starfi. Upp frá þessu
tókst með okkur einlæg vinátta sem
aldrei bar skugga á. Því Iengur sem
ég kynntist Vigfúsi því meira mat ég
drengskap hans, umhyggjusemi og
trygglyndi. Mannkostir þessir voru
honum ríkulega í blóð bornir. Það
átti ég eftir að reyna síðar með
ýmsum hætti sem aldrei gleymist.
Sívakandi barátta Vigfúsar fyrir
málefnum Framsóknarflokksins og
hugsjónum hans er mér jafnan í
fersku minni. Oft kom hann sem
sjálfboðaliði í störf hjá flokknum
þegar þörfin var mest, eins og fyrir
kosningar. Það munaði um Vigfús
og þann baráttuanda sem honum
fylgdi. Minnist ég sérstaklega í því
sambandi bæjarstjórnarkosning-
anna í Reykjavík 1946, er Pálmi
Hannesson rektor var kjörinn bæjar-
fulltrúi eftir að Framsóknarflokkur-
inn hafði engan fulltrúa átt þar næsta
kjörtímabil á undan. Einnig haustið
1949 er Rannveig Þorsteinsdóttir
lögfræðingur var kjörinn fyrsti þing-
maður flokksins í Reykjavík. Það
var mitt hlutskipti að vera kosninga-
stjóri í báðum fyrrgreindum kosn-
ingum og er mér minnisstætt hversu
vænt mér þótti um það er Vigfús
kom frá Hreðavatni nokkrum vikum
fyrir kosningar og vann þar af mikl-
um eldmóði þar til yfir lauk.
Á þessum árum dreifðu einhverjir
Jónasarmenn sögu sem Vigfús hafði
gaman af, en þeir voru í sárum eftir
1944 að Jónas var felldur sem for-
maður Framsóknarflokksins. Hún
var á þá leið að ekki væri framtíð
flokksins gæfuleg. Þar væri málum
þannig skipað: Að Vigfús hugsaði,
Þórarinn skrifaði og Daníel fram-
kvæmdi. Var þetta talið heldur fá-
tæklegt forystulið. Hentum við þre-
menningarnir oft gaman að sögu-
burði þessum. Hitt er annað mál að
við áttum það allir sameiginlegt að
líf okkar var þjónusta við flokkinn.
Milli okkar ríkti einlæg vinátta og
trúnaðarsamband. Töldum við Þór-
arinn mikilvægt að hafa Vigfús með
í hverri lotu. Um laun eða eigin
frama var aldrei spurt. Þörf flokksins
sat fyrir öllu. Vigfús undi sér best í
hópi ungra manna og var ætíð vel-
kominn þar í sveit, enda æskumaður
í hugsun til æviloka.
Á flokksþingum og miðstjórnar-
fundum gerði Vigfús miklar kröfur
um vandaða og skýra stefnumótun
flokksins. Stjórnmálayfirlýsinguna
vildi hann hafa stutta og einfalda,
svo hver maður vissi um markmið
flokksins. Stórhugur og framsýni
skyldi einkenna stefnuna. Hann átti
það til að gagnrýna flokksforystuna
fyrir ýmislegt sem honum þótti fara
aflaga, ekki á opinberum vettvangi
heldur á fundum og þingum
flokksins. Allt var þetta af heilindum
gert. Sá er vinur er til vamms segir.
Þessu var að sjálfsögðu tekið mis-
jafnlega. Ýmsum fannst þetta
nöldur. Fyrir þetta kölluðum við
Þórarinn hann oftlega samvisku
flokksins. Hann þjónaði þarna nauð-
synlegu hlutverki, því þræluppteknir
forystumenn hafa gott af því að
heyra hvernig vindurinn blæs. í ára-
tugi skrifaði Vigfús í Tímann um
áhugamál sín og einnig ferðalög,
eftir að hann hóf þau. Hann hafði
lag á því að haga orðum sínum
þannig að eftir því var tekið. Bak við
orð hans bjó vakandi áhugi og
sannfæringarkraftur. Jónas Jónsson
sagði iðulega um Vigfús: Hann skrif-
ar betur en hann talar. Fór enda
lofsamlegum orðum um margar
greinar hans. Ræður Vigfúsar voru
ekki jafnskipulegar eða vel fluttar,
nema stuttar stemmningsræður gátu
yljað mörgum.
Vigfús tók mikinn þátt í störfum
Framsóknarfélags Reykjavíkur á 4.
og 5. áratugnum, einkum skemmti-
samkomum félagsins. Þar innleiddi
hann Framsóknarvistina sem spiluð
var vetur eftir vetur við mikla gleði
og góða aðsókn. Hann kynntist
henni úti í Bretlandi ásamt nokkrum
öðrum félögum og kom þeim saman
um að taka hana upp í félaginu til
skemmtunar. Þar heitir hún að sjálf-
sögðu Progresswhist. Framsóknar-
vist var því hið rétta og sjálfsagða
íslenska nafn, enda er takmarkið að
komast áfram. Sækja fram. Ekki
leið á löngu þar til ýmis félög fóru að
pukrast við að taka hana upp en
veigruðu sér við að nota hið rétta
nafn. Gekk hún lengi vel undir
hinum furðulegustu nöfnum sem
ekkert áttu skylt við spilið. Þar af