Tíminn - 24.02.1990, Síða 1

Hj úskaparstríð
blinda prestsins
Um miðbik átjándu aldar var prestur sá í
Keldnaþingum á Rangárvöllum, sem Ormur
Snorrason hét. Hann þótti góður kennimaður,
þótt ekki væri hann mikill lærdómsmaður og
gat hann sér hinn besta orðstír. Hann átti
nokkur böm sem upp komust, en hér getum
við aðeins tveggja sona hans, Vigfúsar og
Gríms.
Vigfus fór til náms í Skálholts-
skóla og varð ungur að aldri prestur að
Asi í Fellum, en þjónaði síðan Val-
þjófsstaðarprestakalli langa ævi. Hann
gerðist brátt búhöldur mikill og um-
bótamaður í búnaði, auðugur að lönd-
um og lausum aurum og einn mesti
fjárbóndi sem verið hefúr í þessu landi
fyrr og síðar. Framan af bjó hann að
Valþjófsstað, en fluttist gamall að
Amheiðarstöðum.
Kona séra Vigfúsar hét Bergljót,
dóttir séra Þorsteins Stefánssonar,
prests á Krossi í Landeyjum. Móðir
hennar var dóttir séra Hjörleifs Þórð-
arsonar á Valþjófsstað.
Hinn sonur
séra Orms, sem
hér hefúr verið
ncfndur til sögu,
Grímur, gerðist
bóndi á Seljalandi
í Fljótshverfí.
Hann átti að konu
Halldóru, dóttur
séra Þorláks Sig-
urðssonar á
Prestsbakka á
Síðu, systur Katr-
ínar þeirrar sem
hvarf gjafvaxta frá
Prestsbakka og fannst aldrei síðan.
Dóttir þeirra hjóna hét Hallgerður,
fædd við nýstorknaða hraunstrauma
Skaftárelda. Faðir hennar dó er hún
var bam að aldri, og var þá það ráð
tekið að senda hana austur í Fljótsdal,
hinum auðuga foðurbróður sínum til
halds og trausts. Það hefúr þeim mun
fremur þótt ráð að prestshjónin á Val-
þjófsstað höfðu reynst mörgum um-
komulausum bömum haukur í homi
og veitt þeim uppeldi.
Hallgerður Grímsdóttir gerðist
kvenna fríðust og er ekki ósennilegt
að prestur hafí ætlað þessari ungu
frændkonu sinni álitlegt gjaforð og
virðulegt hlutskipti. En þar mnnu
stjómtaumamir honum úr greipum.
Um þessar mundir var í Fljótsdal
vinnumaður, ættaður austan úr Skrið-
dal, Ámi Stefánsson að nafni. Felldu
þau saman hugi oj> varð Hallgerður
vanfær af völdum Árna og ól honum
dóttur vorið 1813. Var hún skírð Guð-
ný.
Nokkm síðar vom þau Ami og
Hallgerður gefin saman í hjónaband,
því ekki tjóaði á móti því að rísa, og
fluttust þau síðan í húsmennsku niður
á Reyðarfjörð. Eftir það vom þau í
nær tvo áratugi á ýmsum stöðum um
Reyðarfjörð og Fáskrúðsfjörð og
eignuðust allmörg böm.
Blindi presturínn
Af séra Vigfúsi Ormssyni er það
að segja að hann missti sjónina er
hann gerðist gamlaður. Hann var em
eigi að síður og gekk að þeirri vinnu er
honum hentaði og hafði mikla um-
sýslu, en embættisstörfin hvíldu mest
á aðstoðarpresti hans, séra Stefáni
Ámasyni frá Kirkjubæ, sem gengið
hafði að eiga eina af dætmm séra Vig-
fúsar og fengið prestssetrið, Valþjófs-
stað, til ábúðar. Synir séra Vigfúsar,
Einar og Guttormur,
vom orðnir fulltíða
menn, vaskir og at-
hafnasamir og höfðu
samlög um bú með
foður sínum á Am-
heiðarstöðum.
Árið 1828 andaðist
maddaman, Bergljót
Þorsteinsdóttir, 67 ára
að aldri. Séra Vigfús
var þá orðinn 77 ára
gamall, alblindur og
fótfúinn. Mun flestum
hafa þótt sem nú
mundi senn lokið sögu þess gamla
hefðarklerks og ekki annað eftir en
lognværir ellidagar. Svo horfði líka
hin fyrstu misseri eftir lát Bergljótar
sem það myndi eftir ganga.
En nú bar svo til að séra Vigfús
minntist hinnar fríðu og föngulegu
frændkonu sinnar, sem ung hafði ver-
ið falin honum á hendur, þegar hún
missti forsjá sína suður f eldsveitun-
um. Hún bjó nú í fátækt með manni
sínum í Fáskrúðsfirði — þeim sem
hún hafði tekið fram yfir efnaðari og
farsæli brúðguma, er prestshónin
hefðu haft á takteinum handa henni.
yorið 1832 fékk séra Vigfús þau hjón,
Ama Stefánsson og Hallgerði, til sín
að Amheiðarstöðum með fjögur böm.
Nítján ára blómarós
Ekki verður um það dæmt hvort
séra Vigfúsi hefúr í upphafi veriannað
og meira í hug en að afla sér vinnuhjúa
og búa þessari fjölskyldu góða vist. En
óvenjuleg saga var það sem spratt af
komu þessa fólks í Fljótsdalinn.
Elsta bam þeirra Hallgerðar og
Ama, Guðný, var nítján ára er hún
kom í Amheiðarstaði. Hún var fríð
sýnum, eins og hún átti kyn til. Þess
naut séra Vigfús samt ekki vegna
Reis séra Vigfús ríðandi úr sæti
sínu og fálmaði sig að predikun-
arstólnum.
blindu sinnar, þótt hann hafi getað gert
sér í hugarlund að þar væri komin eft-
irmynd móðurinnar, Hallgerðar hinnar
fögm, sem f æsku brosti við fóstra sín-
um á Valþjófsstað. En annað var það
sem ekki gat farið fram hjá séra Vig-
fúsi: Guðný Ámadóttir var gáfuð,
skáldmælt og svo hraðkvæð að fáir
stóðu henni á sporði. Hún hefur seinna
verið nefnd Skáld -Guðný. Og hvort
sem aðdragandinn hefur verið langur
eða skammur, þá er skemmst af því að
segja að séra Vigfús, steinblindur og
kominn á níræðisaldur, einsetti sér að
eiga Guðnýju.
Engin vimeskja er til um það
hvemig Guðnýju gast að þessari fýrir-
ætlun, en vafalaust hefúr hún kosið að
hlíta forsjá foreldra sinna, en þau aftur
viljað geðjast gamla prestinum. Hall-
gerður Grímsdóttir var bróðurdóttir
hans og hún átti honum fósturlaun að
gjalda. Loks hefúr svo þessi fjöl-
skylda, sem barðist I bökkum, séð
hylla undir trygga lífsaðstöðu, er þá
var mest metið, þegar hjúskapamiál-
unum yrði til lykta ráðið. í vonurn var
mikill arfur, en leiðin að þeim auði
Séra Vigfús
Ormsson hugðist
84 ára gamall
kvænast tvítugri
stúlku. En þar
með fór allt í bál
og brand