Tíminn - 07.03.1990, Blaðsíða 9

8 Tíminn
Miðvikudagur 7. mars 1990
Miðvikudagur 7. mars 1990
Háskólabókasafnið verður 50 ára á þessu ári. Það mun kynna starfsemi sína í„Opnu húsi“ í Þjóðarbókhlöðu næstkomandi sunnudag;
Nær þriðja
hver bók
í geymslu
Á þessu ári verður Háskólabókasafnið
50 ára. Safnið hefur fyrir löngu sprengt
utan af sér núverandi húsnæði og hefur
neyðst til að setja um þriðjung safnsins í
geymslur. Flest bendir til að enn líði
nokkur ár áður en safnið kemst í Þjóðar-
bókhlöðuna margumtöluðu.
Núverandi ríkisstjórn gaf fyrirheit um
að lokið yrði við byggingu Þjóðarbók-
hlöðu á kjörtímabilinu en því líkur árið
1992. Ljóst er að því markmiði verður
ekki náð. Menntamálaráðherra hefur
iýst því yfir að stefnt sé að því að ljúka
byggingunni fyrir 50 ára afmæli lýðveld-
isins 17. júní 1994. Lokið er að mestu við
ytri frágang á Þjóðarbókhlöðunni, en
innan dyra er flest ógert.
Á þessu ári var veitt 67 milljónum til
bókhlöðunnar, en á síðasta ári var
framkvæmt fyrir 120 milljónir. Útboðs-
gögn eru tilbúin fyrir næsta áfanga, en
óvíst er hvort hann verður boðinn út í
heilu lagi þar eð fjárveitingin í ár nægir
ekki fyrir honum.
Háskólabókasafnið 50 ára í ár
Háskólabókasafnið verður 50 ára
fyrsta nóvember næstkomandi. Safnið á
rætur sínar í bókasöfnum gömlu emb-
ættismannaskólanna þ.e. prestaskólans,
læknaskólans og lagaskólans. Þegar Há-
skólinn var stofnaður árið 1911 tóku
þessar deildir við bókakosti gömlu skól-
anna. Heimspekideild, sem tók til starfa
við stofnun Háskólans, kom sér upp
eigin bókakosti. Þegar aðalbygging Há-
skólans var tekin í notkun árið 1940 varð
loksins kominn grundvöllur fyrir því að
sameina söfnin og stofna eitt bókasafn
fyrir allan Háskólann. Það var gert og
tók Háskólabókasafnið formlega til
starfa fyrsta nóvember 1940.
Við stofnun Háskólabókasafnsins gaf
Benedikt Þórarinsson kaupmaður safn-
inu mikið og dýrmætt bókasafn. Bene-
diktssafni er haldið sér, en í því eru um
átta þúsund bindi. Síðan hefur safninu
borist margar góðar gjafir.
Þegar Háskólabókasafnið var stofnað
var bókaeign þess um 31 þúsund bindi,
en nemendafjöldi Háskólans um 280. í
dag er bókaeign safnsins um 285 þúsund
bindi og fjöldi nemenda um 4300. Fastir
starfsmenn eru nú 16. Safnið hefur frá
upphafi notið skylduskila, sem merkir
að það fær eintak af öllu sem prentað er
í landinu. Árlega fjölgar bindum í safn-
inu um 10-12 þúsund bindi.
Fyrsti háskólabókavörður var dr. Ein-
ar Olafur Sveinsson, en árið 1945 tók dr.
Björn Sigfússon við starfi hans og gegndi
því til 1974 er Einar Sigurðsson núver-
andi háskólabókavörður tók við.
Nærri þriðjungur safnsins
er í geymslum
Háskólabókasafnið hefur fyrir löngu
sprengt utan af sér núverandi húsnæði.
Eins og áður segir eru um 285 þúsund
bindi í safninu. Ibyrjun síðasta árs voru
þau um 270 þúsund, en þar af voru
einungis 105 þúsund í aðalsafninu, 90
þúsund í geymslum og 75 þúsund í
útibúum. Háskólabókasafnið rekur 17
útibú í 15 byggingum víðs vegar um
borgina. Það eru því aðeins um 38%
bóka safnsins í sjálfu aðalsafninu sem
verður að telja mjög lágt hlutfall.
Einar Sigurðsson sagði það vera mjög
óeðlilegt að svo stór hluti safnsins væri
utan aðalsafnsins en það þekktist hvergi
í sambærilegum bókasöfnum í öðrum
löndum. Hann sagði einnig mjög baga-
legt hve lesaðstaða væri slæm í safninu.
Bætt hefur verið úr henni til bráðabirgða
með því að taka hátíðasal skólans undir
lesaðstöðu. Þar er nú lestraraðstaða fyrir
um 40 manns.
Einar sagði að það hefði komið til tals
að taka hluta af Þjóðarbókhlöðunni
undir geymslur, en til þessa hafa menn
talið húsið ekki vera komið nægilega
langt til þess að það væri hægt.
Landsbókasafn íslands er einnig með
stóran hluta af sínum bókakosti í geymsl-
um, en þær eru á þremur stöðum í
bænum. Svipað ástand er hjá Þjóðskjala-
safni íslands. Finnbogi Guðmundsson
landsbókavörður sagði að þetta ástandi
sé búið að vara lengi. Reynt er að koma
sem mestu af íslensku efni fyrir í hillum
safnsins, en stór hluti af erlendu efni
hefur orðið að setja í geymslur. Þessu
fylgir óhagræði því að sækja verður
bækur í þessar geymslur þegar beðið er
um að fá þær að láni.
Finnbogi segir að langt sé síðan
þrengsli fóru að há starfsemi safnsins.
Þröngt sé um bækurnar en ekki síður um
starfsfólk safnsins, sem býr við slæma
vinnuaðstöðu.
Verið að ganga frá kaupum
á tölvukerf i í Þjóðarbókhlóðu
Bækur hafa verið tölvuskráðar f Há-
skólabókasafninu um nokkurra ára
skeið. Nú eru Háskóla- og Landsbóka-
safn að kaupa alhliða tölvukerfi sem
nýtast mun þegar söfnin flytja í Þjóðar-
bókhlöðuna. Þessa dagana er verið að
ganga frá samningum um þessi kaup.
Háskólabókasafnið ætlar að taka hluta
af þessu tölvukerfi í notkun á þessu ári
og fyrirhugað er að Landsbókasafnið
geri það einnig eftir því sem fjármagn og
aðstæður leyfa. Ekki er fullljóst hvað
þetta kerfi kemur til með að kosta, en
um er að ræða nokkra tugi milljóna.
í Háskólabókasafninu eru gerðar
heimildaleitir með tölvusambandi við
erlenda gagnabrunna, gegn greiðslu.
Safnið hefur aðgang að helstu upplýs-
ingamiðstöðvum heims, svo sem DIA-
LOG kerfinu í Bandaríkjunum, sem
býður upp á aðgang að um 500 gagna-
brunnum á öllum efnissviðum, DATA-
STAR í Sviss, sem er einkum á sviði
viðskiptafræði, efna-, lyfja- og læknis-
fræði, QUESTEL í Frakklandi og ESA/
IRS á Ítalíu.
Gagnabrunnar á geisladiskum eru öfl-
ugt hjálpartæki við heimildaleit. Heim-
ildaleit á þeim svipar um margt til
tölvuleita. í Háskólabókasafni eru til
alfræðirit, orðabækur, ýmis bókfræði-
gögn o.fl. á geisladiskum og hafa safn-
gestir beinan aðgang að þeim, endur-
gjaldslaust.
CD-ROM geisladiskar eru sömu ættar
og CD-A hljómdiskar, en þeir geyma
annars konar gögn, þ.e. ritað mál og það
þarf annars konar tækni til að nýta þá.
Einn CD-ROM diskur getur geymt um
550 megabæti af stafrænum gögnum sem
samsvarar um 1500 disklingum eða 270
þúsund blaðsíðum af prentuðu máli.
Háskólinn kynnir sig í
Þjóðarbókhlöðunni
Næstkomandi sunnudag 11. mars milli
klukkan 13 og 18 verður „Opið hús“ á
vegum Háskóla íslands í Þjóðarbókhlöð-
unni. Þetta verður í fyrsta skipti sem
Háskólinn nýtir bygginguna.
Með „Opnu húsi“ vill Háskóli íslands
veita almenningi innsýn í þá starfsemi
sem fram fer á vegum hans, hvort sem
um rannsóknir, kennslu eða almenna
þjónustu er að ræða. Jafnframt vill
Háskólinn sinna þörfum framhaldsskóla-
nema í námsvali.
í „Opnu húsi“ mæta til leiks allar
deildir Háskólans ásamt 22 sérskólum
landsins og ýmsum þjónustuaðilum með
það fyrir augum að veita nemendum í
námsvali upplýsingar á sem breiðustum
vettvangi. Með samvinnu við sérskólana
er Háskólinn að koma til móts við þær
breytingar sem orðið hafa á skipulagi
framhaldsskólanna, en það er ekki leng-
ur sjálfgefið að framhaldsskólanemar og
stúdentsefni leiði aðeins hugann að há-
skólanámi.
Til viðbótar þessari kynningu á náms-
framboði skiptast deildir og stofnanir
Háskólans frá ári til árs á um að kynna
starfsemi sína hver í sínum húsakynnum.
í tengslum við þennan hluta „Opins
húss“ verður í ár lögð áhersla á að kynna
þá starfsemi Háskóla íslands sem tengj-
ast Verkfræðideild og Raunvísindadeild,
en sú starfsemi fer fram vestan Suður-
götu. Til hagræðingar mun Líffræðiskor
innan Raunvísindadeildar flytja hluta
aðstöðu sinnar í „Opnu húsi“ í ár af
Grensásvegi yfir á háskólalóðina. Jarð-
fræði- og landafræðiskor er þannig eini
kynningaraðilinn sem staðsettur er aust-
an Suðurgötu, en skorin kynnir starfsemi
sína einnig í eigin húsakynnum í jarð-
fræðihúsi, ásamt Norrænu Eldfjallastöð-
inni.
Myndlista- og handíðaskóli íslands,
sem heldur upp á 50 ára afmæli sitt á
þessu ári, verður með myndlistasýningu
í bókhlöðunni. Hinir listaskólarnir munu
ásamt Háskólakórnum standa fyrir list-
viðburðum með jöfnu millibili meðan á
kynningunni stendur. Þá býður Háskóla-
bíó upp á fríar kvikmyndasýningar þenn-
an dag og kynnir nýja sýningarsali
hússins. Að auki verða kvikmyndasýn-
ingar fyrir börn og í anddyri bíósins
munu nemendur í Fósturskóla íslands
vera með brúðuleikhús fyrir börn. -EÓ