Tíminn - 08.03.1990, Blaðsíða 6
6 Tíminn
Fimmtudagur 8. mars 1990
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarféiögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavlk. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldslmar: Áskrift og dreifing 688300, ritstjórn, fréttstjórar
686306, iþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun : Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. ágúst hækkar:
Mánaðaráskrift I kr. 1000,-, verð í lausasölu I 90,- kr og 110,- kr. um
helgar. Grunnverö auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Ógleymd fortíð
Eiður Guðnason, formaður þingflokks Alþýðu-
flokksins, sendi Jóni Baldvini Hannibalssyni, formanni
Alþýðuflokksins, tóninn í grein í Alþýðublaðinu um
síðustu helgi.
Uppistaða greinar Eiðs er svokallað „sameiningar-
tal“, sem er sameiginlegt áhugamál Jóns Baldvins og
Olafs Ragnars Grímssonar og felur í sér þá skoðun að
Alþýðuflokkurinn og Alþýðubandalagið eigi að sam-
einast, verða einn flokkur. Jón Baldvin og Ólafur Ragn-
ar gefa sig út fýrir að vera pólitískir raunsæismenn sem
ekki sjá muninn á „sósíalisma“ hvors annars eins og
hann er í nútímanum. Eiður Guðnason segir réttilega að
af hálfú Jóns Baldvins sé þetta tillaga um að „leggja nið-
ur Alþýðuflokkinn“, en til þess eru engin rök að hans
dómi. Þingflokksformaðurinn tekur svo til orða að ef
þeir Jón Baldvin og Ólafur Ragnar vilji í eina sæng þá
freisti það hans ekki persónulega að liggja þar með þeim
og bætir við, að svo muni fleirum farið. Þingflokksfor-
maður Alþýðuflokksins segir að sér virðist formaður
sinn, Jón Baldvin, hreinlega hafa gleymt að spyija fólk-
ið hvað því fínnist um þetta eða yfírleitt hvort það vilji
skríða upp í flatsængina hjá Ólafí og Jóni.
Eiði Guðnasyni verður tíðrætt um fortíðina og
margra áratuga illindi milli Alþýðuflokksins og Al-
þýðubandalagsins og fyrirrennara þess allt til Kommún-
istaflokks íslands. Hann er síður en svo þeirrar skoðun-
ar að sameiningartími flokkanna sé upp runninn, hvað
sem líður uppgjöri Alþýðubandalagsmanna við þessa
sömu fortíð og öll iðrunarmerkin sem þeir sýna nú
gagnvart sínum eigin orðum og gerðum í meira en 60 ár.
Það er rétt sem Eiður Guðnason er að benda á, að svo
lengi hefúr lifað í stalinískri heift frá kommúnistaárun-
um að í reynd hafa Alþýðuflokksmenn og Alþýðu-
bandalagsmenn verið algerir fjandmenn sem lýst hafa
hvorir öðrum með hinum verstu hrakyrðum. Út af fyrir
sig kann vel að vera að „sósíalismi“ beggja flokkanna sé
svo útþynntur í raun, að ekki taki því að gera skil á milli
þeirra lengur. Alþýðuflokkurinn hefúr þróast á afar ein-
hæfan hátt, og þó að hann vilji sjálfúr láta bera sig sam-
an við sósíal-demókratíska flokka á Norðurlöndum, þá
fellur hann ekki inn í þá mynd vegna þröngsýnna þjóð-
félagsviðhorfa sinna, þ. á m. landsbyggðar- og bænda-
haturs sem ekki ríður við einteyming. Alþýðuflokkurinn
er sópdyngja bændahatursins.
Alþýðubandalagið er í sárum kenningalegrar upp-
lausnar, sem staðið hefúr alllengi, en fékk yfír sig stærri
gusu í einu en hollt var, þegar leninisminn hrundi á
nokkrum dögum í heimi „sósíalismans“, jafnvel Sovét-
ríkjunum sjálfúm. Flokkur sem öðrum fremur hefúr
stundað pólitíska þrætubókarlist, hollustu við kenningar
og kenningasmiði, lendir auðvitað í vanda þegar reynsl-
an dæmir kenningamar kolrangar og kenningasmiðimir
em ekki meira virði en sem nemur söluvirði koparsins
úr styttunum af þeim á brotamálmsmarkaði.
En af grein Eiðs Guðnasonar er ljóst að bið verður á
því að Alþýðuflokkur og Alþýðubandalag sameinist.
Beiskar og innhverfar minningar em lífseigar í báðum
fylkingum og mega sín meira en „raunsæisafstaða“ Jóns
Baldvins og Ólafs Ragnars, sú áfstaða að „gleyma for-
tíðinni“.
iS'' .urrv-i.r iT.f núv .r.c / .) .*>
GARRI
I skjóli KGB
Þær fréttir berast nú frá Sovét-
ríkjunum að umbótasinnar fari
þar um eins og vorvindar á ökrum
og glasnost og perestrjoka standi
þar upp úr hverjum manni. Þetta
eru út af fyrir sig góð tíðindi og
lofsverð. Fer Garri jafnvel að álíta
að gamaimennin tvö sem talað var
við í Smolensk fari að endurskoða
ákvörðun sína og ákveða að deyja
ekki strax. Það er nefnilega komin
vonarglæta í allan myrkviðinn
austur þar, og mun samanlögð fá-
tækt þjóðarinnar ekki eiga svo lít-
inn þatt í endurreisn hugarfars-
ins. í iöndum þar sem aðrar
stefnur en kommúnisminn hafa
haldið uppi sæmilegum lífskjör-
um, er enn frosið fyrir vitin á
kommúnistum, en vel getur verið
að þeir læri eitthvað af nýjum við-
horfum í Sovétríkjunum. Þar hafa
þeir löngum haft hitann úr og því
líklegt að þeir trúi á umbætur
hugarfarsins komi þær frá Sovét.
Ólíkt er nú manneskjulegra að
trúa á Sovétríkin núna en trúa á
Stalín.
KGB fann Gorbat-
sjov
Inn í þá góðu mynd sem kosn-
ingarnar hafa birt okkur af Sovét-
ríkjunum á liðnum dögum kom
svo bandaríska vikuritið Time og
birti viðtal við Oleg Gordievskí,
landflótta KGB-njósnara. Þar
sagði m.a. að Gordíevskí fyndist
það sorglegt að leiðtogar Sovét-
ríkjanna þyrftu að styðjast við
umfangsmikð njósnanet til að
tryggja umbætur og nokkurt
frelsi. Gordíevski sagði að á átt-
unda og níunda áratugnum hefði
KGB verið svo til eina óspillta
stofnunin í Sovétríkjunum með
vel agaða liðsmenn. Því hefði
KGB verið þýðingarmikið pólit-
iskt apparat fyrir Gorbatsjev. Frá
árinu 1984 festi KBG augun á
Gorbatsjev sem eina vænlega
kandídatinum sem leynilögreglan
gat stutt, og sem hún vildi að yrði
nýr leiötogi í flokki hrumra og
heilsu veilla leiðtoga. Það var KGB
sem fann fyrir því að skorti um-
bætur, sagði Gordievski. Leyni-
Gorbatsjov pusar með garðslöngu KGB á óróasvæðin.
þjónustan vissi um hið hrikalega
ástand í Sovétríkjunum, og þekkti
til aðstæðna betur en nokkur ann-
ar. KGB er best upplýsta stofnun-
in í Sovétríkjunum um ástand
innanlands og utan, sagði
Gordievskí. Frá byrjun óskaði
Gorbatsjev eftir því að KGB léti
honum í té upplýsingar um
ástandið. Þannig er Gorbatsjev
byggður upp og umbótastefnan
stótt í upplýsingar sem KGB veit-
ir honum og ríkisstjórninni. Þess
ber að geta að KGB er eina stofn-
un stjórnkerfisins sem Gorbatsjev
hefur ekki endurskipulagt.
í flokki með James
Bond
Þótt fyrrgreindar upplýsingar
Gordievskí séu allar góðar og
gegnar lætur hann þess engu að
siður getið að KGB fylgist með
þeim sem eru taldir pólitískt
hættulegir. Sá kann að vera mun-
urinn að fylgst er með öðruvísi
pólitísk hættulegum mönnum en
t.d. á dögum Stalins.
Þessar fréttir úr Sovétinu eru
merkilegar, og varpa auðvitað
engri rýrð á umbætur Gorbatsjev.
Annar þjóðhöfðingi, Gerorge
Bush Bandaríkjaforseti, hefur
líka tengst Ieyniþjónustunni í sínu
landi, en hann var yfirmaður
hennar um tíma. Leyniþjónusta
beggja þessara ríkja hafa auðvit-
að eldað grátt silfur, en það var
ekki fyrr vitað að tveir valda-
mestu menn heimsins skuli tengd-
ir þeim með þeim hætti, sem hér
hefur verið skýrt frá. Lengi hefur
það verið lenska hjá þjóðhöfðingj-
um að láta sem þeir viti lítið um
leyniþjónustur landa sinna, enda
starfsemi þeirra talin þann veg
vaxinn, að auðvelt sé að fá óorð af
þeim. Fréttir okkar af leyniþjón-
ustum hefa einkum bundist við
njósnir og frásagnir eins og í bók-
um John LeCarré, kvikmyndum
eins og James Bond, 007 og nú síð-
ast Noriega, sem átti að hafa verið
á mála hjá CIA. Ekki hefur fyrr
heyrst að leyniþjónusta hafi verið
orðin svo uppgefin á hallærisleg-
um og sjúkum leiðtogum sínum,
að viðbættu hörmulegu ástandi
þjóðar, að hún hafi af þeim sökum
tekið sig fram um að finnan fram-
bærilega og umbótasinnaðan
mann. Það er svo aftur á móti
vonarefni, að völdin spilli ekki
Gorbatsjev þannig, að hann falli
að ímynd almennings um mann á
snærum leyniþjónustu. Boris Jelt-
sín, einn frægasti stjórnmálamað-
ur Sovétríkjanna um þessar
mundir, maður sem sigraði stórt í
Sverdlovsk í kosnsingunum á dög-
unum, var að árita ævisögu sína í
Hollandi, og lét þá þau orð falla að
Gorbatsjev væri að breytast og
vildi meiri völd og meira tilstand
um sína persónu. Það yrði slæm
þróun. En hvað eiga menn að gera
þegar þeir eru bornir uppi af
KGB? Garri
IVÍTT OG BREITT
Vpeni66.oo Á guðs vegum
Of mikið má af öllu gera- líka
hinu góða. Er nú svo komið, að sögn
Tímans, að efhahagssérfræðingar
hafa þungar áhyggjur af þeim miklu
fulgum lausaijár sem saftiast saman
í bankakerfinu.
Spamaðurinn er orðinn svo geig-
vænlegur að bankamir eru að
springa utan af sparifénu og hræðsla
um þenslu, launaskrið og vaxta-
lækkun heíur gripið um sig.
Einstaklingar og fyrirtæki hafa
dregið vemlega úr lántökum, enda
mörg þeirra fyrirtækja sem mest fá
lánað komin á hausinn eða að þrot-
um komin.
Innleggið í peningastofnanimar
mundi hafa enn geigvænlegri áhrif
ef ríkissjóðurinn væri líka hættur að
taka lán. En svo er ekki eins og al-
þjóð veit. Púkkað er undir hallann á
landssjóðnum með lántökum og
kemur það sér einkar vel fyrir lána-
stofnanir sem annars vissu ekkert
um hvað ætti við öll innlánin að
gera, og vöxtum er haldið uppi í
skikkanlegum prósentum.
Kækur
Svo er að skilja að peningstofn-
anir og fleiri hafi tekið ótæpilega er-
Iend lán síðustu misserin. Nú hefur
ríkissjóður fengið bróðurpart þessra
lána að láni og er manni sagt að það
sé mikil dyggð hjá þeirri sameign
þjóðarinnar að taka fremur innlend
lán en erlend.
Af Títnaumfjöllun um hin æðri
fjármál sýnist að það sé einhvers
konar kækur hjá sumum hverjum að
taka lán ef það stendur til boða.
I útlöndum er fjármagnið mjög
útbært til þeirra sem teljast vera
borgunarmenn og hafa því peninga-
stofnanir og jafnvel einkafyrirtæki
fengið sér lán umfram þarfir og ekki
reiknað með öllu spariinnlegginu
þar ofan í kaupið.
Af þessu nýtur ríkissjóður svo
góðs og flokkast aukagetan undir
innlend lán og allir eru lukkulegir.
Undur efnahagslífs-
ins
Haft er eftir sérfræðingum, að ef
sparifjárkúfurinn mikli færi inn í al-
menna lánamarkaðinn með tilheyr-
andi vaxtalækkunum, mundi þensl-
an og launaskriðið sem af því leiddi
stefna forsendum kjarasamninga í
voða.
Ein af forsendum kjarasamninga
var að lækka vextina til að spoma
við verðhækkunum.
Nú er hætta talin á að ein for-
senda bresti vegna þess að vextir
gætu lækkað vegna spamaðar. Hins
vegar æðir verðlag á vöm og þjón-
ustu upp á við og er orðið í meira
lagið flókið fyrir leikmenn að skilja
þau efnahagsundur sem sérffóðir
em að útlista. Ottinn við vaxtalækk-
un stafar af hættu á þenslu en hins
vegar á vaxtalækkunin að stuðla að
lækkun vöm og kostnaðar.
Erlend lán em talin innlend ef
þau em tekin i einhverju bríaríi og
lánastofnanir vita ekkert hvað á við
þau að gera þar til rikissjóðshallinn
kippir þeim vandræðum í liðinn.
En undrið mesta er það, að lofs-
verður spamaður og bankainnlegg
er allt í einu orðið efnahagslífinu
stórhættulegt, sérstaklega núllinu í
kjarasamningunum, og má nú
hvorki spara né sólunda og er farið
að verða vandlifað í því efnahags-
lega umhverfi sem líkist tómarúmi
æ meir.
Haft er fyrir satt að vegir guðs
séu órannsakanlegir og svo sýnist
einnig vera um peningastreymið,
sem kannsi er svo bara á guðs veg-
um eftir allt saman. OO
mnr,ritmrui rue;. ioíí.
I.'TiUIU Ir'.liU,