Tíminn - 08.03.1990, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 8. mars 1990
Tíminn 9
Rannsóknin í máli Elisabeth Kopp,
fynverandi dómsmálaráðherra,
leiddi ýmislegt óvænt og óhugnan-
legt í Ijós.
um fullyrt bæði munnlega og skriflega
að slík skrá fyrirfyndist ekki.
Blaðamaðurinn Andreas Kohlschiittler
upplýsti það í sjónvarpi að háttsetturyf-
irmaður hersins heíði gert tilraun til að
fá hann til njósna í mars 1989. Hann
skyldi fá greiðslu íýrir að kynna sér
starfsemi Friðarhreyfingarinnar og
Blaðamannasambandsins.
Þrátt fyrir allar þessar uppljóstranir
berst Fijálslyndi demókrataflokkurinn
gegn frekari rannsóknum rannsóknar-
nefndar þingsins í eftirlits-málinu.
Svissnesku leyniþjónustumennimir
gætu fengið þann stimpil að vera full-
komlega „óáreiðanlegir“ í augum er-
lendra starfsbræðra, eru vamaðarorð
valdamanna í Fijálslynda demókrata-
flokknum.
Sósíaldemókratinn Rudolf Strahm
hitti naglann á höfuðið um þessa þróun
þegar hann sagði: „Hvar hafa hinir
frjálslyndu eiginlega haldið sig? Sama
frjálslyndið og í eina tíð varði vinstri
sinnaða flóttamenn og vemdaði, hefur
nú skipulagt lögregluriki.“
Framfarasinnaði fijálslyndi
flokkurínn sem baraf leið
Staðreyndin er sú að úr Fijálslynda
demókrataflokknum — framfarasinn-
aða flokknum sem stofhaði nútíma-
þjóðfélag í Sviss, vemdari frjálslyndra
hefða — er orðin afturhaldssöm klíka
þar sem aðstoðin er gagnkvæm, lengst
til hægri, til að tryggja völd og áhrif lít-
ils minnihluta forréttindamanna.
Dómstólnum í Lausanne hefúr ekki
tekist að hindra þessa öfúgþróun.
Dómsmálaráðherrann fyrrverandi, sem
rikissaksóknari sakaði um „eigingimi
og lygi“, var sýknuð „vegna skorts á
sönnunum". Það var ekki hægt að sanna
að hún hefði vísvitandi skaðað embætt-
isleynd með því að notfæra sér upplýs-
ingamar sem hún fékk í starfi sínu, um
peningaþvottinn. y V
Og Elisabeth Kopp yfirgaf rétiarhölfl-
in sama sinnis og hún kom til þeirra,
sannfærð um að enga sök væri hjá
henni að frnna.
„Eiginlega ættum við nú að halda
söfhun til að sýna konunni þakklæti
okkar. Ef henni hefði ekki orðið á í
messunni hefðum við aldrei fengið að
vita um „eftirlitsríkið" okkar,“ varð ein-
um að orði sem viðstaddur var dóms-
uppkvaðninguna.
Sviss:
Fundnar leyni-
skrár um tortryggi-
lega við rann-
sókn á máli
Elisabeth Kopp
Sitthvað virðist rotið í fýrir-
myndarríkinu Sviss, eins og
komið hefur í Ijós nýlega.
Fijálslyndir demókratar
stjóma landinu eins og
einkaeign sinni. Komið hef-
ur í Ijós að þjóðin er undir
stöðugu eftiríiti og þeirsem
tortryggilegir þykja em
vendilega skráðir í leyni-
skjalasöfn. Þetta kom fram
þegar rannsakað var mál
Elisabeth Kopp, fýrrverandi
dómsmálaráðherra lands-
ins, sem sökuð var um að
hafa skaðað embættisleynd
þegar hún varaði mann
sinn við að hann væri viðr-
iðinn fýrírtæki sem annaðist
„peningaþvott".
„Sýndu kjark, sýndu kjarkl" hrópuðu
aðdáendur í hvert sinn sem Elisabeth
Kopp, 53 ára fyrrum dómsmálaráðherra
Sviss, brá fyrir á geysistórum útitröpp-
um dómshallarinnar í Lausanne á með-
an mál hennar var þar til meðferðar.
Konan ffá Genf sem hafði verið gert
órétt, brást við hvatningu stuðnings-
manna sinna með því að vísa til æðri
máttarvalda. „Guð er með ykkur,“ sagði
hún.
Það mátti sjá á hinni ákærðu að þessi
hvatning gerði henni gott. En það mátti
jafngreinilega sjá á henni að hún var
reið. Henni fannst auðmýkjandi að
þurfa yfirleitt að standa fýrir framan
dómara. Hún hefúr alltaf haldið því
ffam að hún viti ekki til að hún hafi
brotið neitt af sér, hvorki siðferðilega
né lagalega.
Kærðar fýrír að hafa skaðað
embættisleynd
Sérskipaður rikissaksóknari í málinu
var annarrar skoðunar. Hann tók fram
að málið væri „sorglegt" en kærði ráð-
herrann og tvær fyrrum samstarfskonur
hennar engu að síður fyrir að hafa skað-
að embættisleynd.
27. október 1988 hringdi Kopp dóms-
málaráðherra, fyrsta konan sem gegnt
hefúr ráðherraembætti í Sviss, í mann-
rnn sinn til að segja honum að segja
strax af sér úr ffamkvæmdastjóm Shak-
archi Trading AG í Zúrich. Þá var hún
búin að fá ffegnir af því að fyrirtækið
væri viðriðið peningaþvott.
Þessi símhringing hleypti af stað
keðjuverkun. Eftir að ráðherrann hafði
streist við í nokkrar vikur varð hún að
segja af sér embætti. En þegar sérstök
þingnefnd sem skipuð var til að rann-
saka málið hófst handa í ráðuneyti El-
isabeth Kopp, kom fyrst í dagsljósið
það sem langmesta athygli hefúr vakið í
sambandi við mál frú Kopp. Þar blasti
við risavaxið eftirlitskerfi pólitísku lög-
reglunnar. Þetta svissneska öryggislög-
regluhneyksli hristi allar stoðir pólit-
íska samfélagsins í landinu.
Ungir, lærðir og metnaðarfullir
lögffæðingarán pólitísks
siðferðis
Vitnisburðir í máli frú Kopp lýsa því
hvemig valdaöfl notuðu effirlitskerfið
til að auka áhrif sín og halda minni-
hlutahópum með ólíkar skoðanir í
skefjum, hversu snurðulaust æðstu
menn í stjómmálum og viðskiptum inn-
an Fijálslynda demókrataflokksins hafa
starfað.
I hópi nánustu samstarfsmanna Kopp
ráðherra vom samankomnir metnaðar-
fullir, ungir lögffæðingar af báðum
kynjum, með doktorsgráður í bak og
fyrir, og enginn vefengir kunnáttu
þeirra í alls kyns lagagreinum. En þeir
virðast vera gersneyddir stjómmálasið-
ferði. „Eg gat ekki gert mér í hugarlund
að til væri nokkuð það sem ráðuneyti
mætti ekki gera,“ sagði nánasta sam-
starfskona Elisabeth Kopp í vitnisburði
sínum.
Og hvemig hefði henni átt að detta það
í hug? Það var mikilvægt fyrir Fijáls-
lyndu demókratana að hafa nána hags-
munahópa, eins og samband banka-
stjóra eða samtök atvinnurekenda, í
góðu skapi, t.d. með því að tefja inn-
leiðingu nýrra refsingalaga gegn hinum
ólöglega peningaþvotti. Jafnmikilvægt
var að leggja áherslu á hið óflekkaða
mannorð ráðherrans, sem stöðugt var í
hættu vegna viðskiptamála manns
hennar.
Og þá varð hneykslið. Þar sem ríkis-
saksóknarinn hafði veigrað sér við að
hefja rannsókn á viðskiptum Shakarchi
Trading AG, leitaði vonsvikinn rann-
sóknarmaður ráða hjá embættismanni,
konu í ráðuneytinu. Hún las nafnið
Hans W. Kopp í skjölunum og varaði
með það sama vinkonu sína í móttöku-
herbergi dómsmálaráðherrans við.
Það fannst henni liggja beinast við að
gera, því að ffjálsu demókratamir í hin-
um litla hring æðstu manna ráðuneytis-
ins litu á þetta fóstbræðralag sem eins
konar fjölskyldufyrirtæki, eins og
Kopp- málið er gott dæmi um. Sá sem
ekki tilheyrði æðstu klíkunni, eða bar
ffam einhveija gagnrýni, var kerfis-
bundið einangraður, skráður og settur
undir eftirlit.
Skráning hefur staðiö lengi og
á hveiju árí bætast um
60,000 kort við
Rikislögreglan var notuð til að standa
vörð um völd valdaklíkunnar, það kom
skýrt í ljós í málinu gegn Elisabeth
Kopp. Kynslóð eftir kynslóð íhalds-
samra og húsbóndahollra embættis-
manna ríkisins og kantónanna lét eftir-
mönnum sínum eftir myndimar sem
safnast höfðu af óvinunum. Á hverjum
degi bættust við meira en 200 ný skrán-
ingarkort í skjalasafnið, um vinstri
sinnaða og fijálslynda, um þá sem tóku
virkan þátt í málum þriðja heimsins,
störfúm ldrkjunnar eða vemdun um-
hverfisins. Alls urðu kortin um 60,000
á ári og markmiðið var einfaldlega það
að kæfa í fæðingu sérhveija breytingu á
stöðnuðu pólitísku ástandi.
Þegar hið geysistóra leynisafn ríkis-
saksóknara með 900,000 kortum upp-
götvaðist við rannsóknina á Kopp- mál-
inu, var þegar búið að skrá þar 15% at-
vinnufærra í þjóðfélaginu sem „gætu
verið“ hættulegir; af útlendingum var
u.þ.b. þriðji hver skráður í þeim hópi.
Þegar rannsóknin hafði staðið í tvær
vikur fúndust hjá ríkissaksóknara og í
fómm hersins ffekari upplýsingar:
* á svokölluðum „V-lista“ em nöfn
3000 borgara af báðum kynjum, sem að
hluta til ætti að setja í fangabúðir ef til
neyðarástands kæmi. Ekki er enn vitað
hvar þeim fangabúðum var ætlaður
staður.
* á skrá yfir „öfgasinna“ em 10,000
nöfn.
* á sérstakri „Júra-skrá“ em skráðir
þeir sem hafa látið til sín taka í baráttu
fyrir því að kantónunni Júra verði kom-
ið á fót. Þessari skráningu var haldið
áffam eftir að kantónan var stofnuð
1978.
* þá fannst skjalapakki svissneska
Rauða krossins og þar í nöfn 80,000
bama sem komið höfðu á hans vegum í
leyfi. Þau vom skráð sem mögulegir
njósnarar.
„Lýðræðislega skipulagið holað
að innan af þeim sem þóttust
veija það“
„Lýðræðislega skipulagið okkar,“
sagði hin vinstrisinnaða Rosemarie Bar,
þingmaður Græningja í þjóðþinginu,
„var holað að innan — af þeim sem
þóttust vilja vemda það.“
Varla hafði reiði almennings yfir þess-
um uppljóstrunum hjaðnað nokkuð fyrr
en Kaspar Villiger vamarmálaráðherra
skelfdi almenning með þeirri játningu
að hann hefði fundið hjá hemum sláá
með nöfnum hermanna og liðsforingja
sem gmnaðir væm um að vera óáreið-
anlegir. Áður hafði hann mörgum sinn-
I skjalasafni ríkissaksóknara og hersins er að finna upplýsingar um 900,000 manns.
I