Tíminn - 08.03.1990, Blaðsíða 18

18 Tíminn
Fimmtudagur 8. mars 1990
■■■ leikhús wmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm
Frá heimi
barna
Virgill litli og vinir hans Tóta Sigga og Karl Emil í skólanum, en þar eru þau sjaldnast lengi.
Leikfélag Kópavogs sýnir í Félags-
heimili Kópavogs
Virgill litli
Höfundur: Ole Lund Kirkegaard
Þýðandi: Aóalstelnn Ásberg Sigurös-
son
Leikstjóri: Ásdís Skúladóttir
Leikmynd og búningar: Gería
Lög og söngtextar: Aðalsteinn Ás-
berg Sigurðsson
Leikfélag Kópavogs hefur tekið til
sýningar leikritið „Virgil litla“ eftir
Ole Lund Kirkegaard. Skemmtileg-
ar söguhetjur þessa danska höfundar
hafa unnið hug og hjörtu íslenskra
barna, strákpíslin Gúmmí- Tarsan,
Þann 27. febrúar sl. sat biskupinn,
Ólafur Skúlason, fyrir svörum í
útvarpsþættinum „Þjóðarsálinni".
Þar bar að sjálfsögðu margt á góma,
en þó var mest rætt um nafngiftir
barna og fermingar, sem hvort
tveggja má telja í góðu iagi hjá
okkur. Ég aftur á móti vonaðist eftir
því að einhver spyrði biskupinn
hvernig hann og kirkjan iitu á hinar
ógnvænlegu fóstureyðingar sem
leyfðar eru hérlendis. Ég spyr því
biskupinn, Ólaf Skúlason, þar sem
enginn spurði hann um þetta alvar-
lega mál okkar íslendinga. Stendur
það ekki næst kirkjunni að sporna
við þessari óheillaþróun? Hvað
hyggst kirkjan gera í þessu alvarlega
máli? Handan við það sjúklega kem-
ur hið heilbrigða skýrt og greinilega
í ijós. Smáþjóð, íslendingar, sem
leyfir slík fjöldamorð á íslenskum
slöttólfurinn Fúsi froskagleypir,
ekki síst hinn kankvísi Ottó nas-
hyrningur, og fleiri. Þrjú leikverk
eftir Kirkegaard hafa verið sett upp
hér á höfuðborgarsvæðinu a.m.k. og
þau sýnd við góðar undirtektir.
Allt sem fyrir ber í leikritinu um
Virgil litla er séð frá sjónarhorni
krakka og lítið er gert af því að
heimfæra þær staðreyndir við svo-
kallað raunsæi okkar fullorðinna.
Er leikurinn hefst blasir við á svið-
inu ævintýralega falleg leikmynd
Gerlu. Þorpshluti þar sem búa Vir-
gill og vinir hans, Tóta Sigga og
Karl Emil. Eins og í öðrum sögum
fóstrum, í daglegu tali kallað fóstur-
eyðing, hiýtur að sigla hraðbyri að
feigðarósi.
Samkvæmt upplýsingum heil-
brigðisráðherra, Guðmundar
Bjarnasonar, eru framkvæmdar
rúmar sex hundruð fóstureyðingar
hér á landi ár hvert og fer fjölgandi.
Eru það ógnvænleg fjöldamorð. Ef
við miðum við fólksfjölda og berum
okkur saman við t.d. Holland væri
þessi taia þrjátíu og fjögur þúsund,
já, þrjátíu og fjögur þúsund hollensk
fóstur.
Er stefnt að því að útrýma íslensku
þjóðinni? Þá kastar tólfunum þegar
öll þjóðin ersamsek í þessum hildar-
leik með því að láta hana greiða
kostnaðinn við þessa útrýmingu. Það
er lágmarkskrafa að sá sem stofnar
til þungunar beri ábyrgð á henni. Ég
neita að greiða eyri í sambandi við
Kirkegaards er heimur Virgils og
krakkanna skrítinn og skemmtilegur
fóstureyðingu. Lögum um fóstur-
eyðingu ætti að breyta. Ef löggjafinn
leyfir fóstureyðingu þvert á almætt-
ið. Það skal engin þjóð setja lög sem
kalla hefnd yfir hana. Það fer illa
fyrir þeirri þjóð sem það gerir.
Að lokum. Ég er furðu lostinn
hvað þjóðin er lokuð fyrir því sem
hér er reifað. Hins vegar ef ég færi í
fáikahreiður í sumar og bryti eggin
og dræpi fálkafóstrin, þá veit ég að
sjónvarp og aðrir fjölmiðlar yrðu
rauðglóandi við að segja frá útrým-
ingunni og mér í fangelsi. Hvað
hefur orðið af stolti þjóðarinnar?
Ég ákæri, bönnum fóstureyðing-
ar.
Magnús Guðmundsson
090628-2679
Patreksfirði
- - ekki bara í augum bama heldur
einnig a.m.k. sumra fullorðinna.
Kennslukonuna í þorpsskólanum er
alltaf hægt að plata til að gefa frí.
Virgill býr í hænsnastíu ásamt ein-
um hana og sér alveg um sig sjálfúr.
Hann lifir á lakkrís frá kaupmannin-
um og drekkur gos á morgnana. Og
hann er afar uppáfyndingasamur
strákur. Vinur hans, Karl Emil, á að
vísu foreldra sem eru venjuiegt fólk
og hann þarf að þvo sér og sofa í
náttfotum, en það hindrar hann ekki
í að taka þátt í ævintýmm þeirra
Virgils og Tótu Siggu, sem hvomgt
hafa nokkum tíma séð náttföt, en
langar mikið til þess.
Af ævintýmm er nóg; á hverjum
degi gerast undur og stórmerki. Af-
mæli Karls Emils, fjársjóðsleit, sem
fuilorðnir myndu kannski halda að
væri á mslahaugi — en er það auð-
vitað ekki — bardagi við dreka - -
flakkari og aðrir furðufuglar koma
við sögu.
Mikið er sungið á leiksviðinu við
gott píanóundirspil. Lögin, textamir
og söngurinn þótti undirritaðri það
skemmtilegasta við sýninguna, ef
frá er talið framlag Gerlu. Hún réð
einnig líflegum búningum.
Frammistaða leikaranna var all-
misjöfn. Stelpa leikur Virgil, Ólöf
Ýr Ámadóttir, og gerði það vel. Yf-
irleitt stóðu leikararnir sig sæmi-
lega, einkanlega karlmennimir.
Kennslukonan og móðir Emils
vom aftur á móti allt of ýktar — há-
værar, leiðigjamar persónur. Leik-
stjóri hefði mátt benda leikurunum á
aðrar leiðir til að túlka leiðinlegt
fólk en að beita fyrir sig ýktum til-
burðum, svo að um munaði. Öll
sýningin hefði orðið mun betri ef
átök leikaranna við hlutverk sín
hefðu verið minna áberandi. Leikur
er ekki tilgerð, á sviði er hann sam-
spil ímyndaðs áreitis og eðlilegra
viðbragða við því fyrir tilstyrk
ímyndunaraflsins. Tóta Sigga var
búin að rembast svo mikið undir
lokin, súpa hveljur, hoppa og skæl-
brosa að hún var orðin hundleiðin-
leg þótt hún væri skemmtileg í
fyrstu.
I leikskrá em prentaðir textarnir
við alla söngvana svo að þeir sem
vilja geta tekið lagið heima að lok-
inni sýningu. Við mæðgin gerðum
það í bílnum á heimleiðinni: Jappil-
ía, Jappilía:
1 landinu sem lukkan skóp
ljómar sól um nætur
og risajurtir reka’ upp óp
ef rabbarbarinn grætur.
María Anna Þorsteinsdóttir
íslendingum útrýmt
MINNING
Jóhann Frímann
Jóhann Frímann, skáld og skóla-
stjóri á Akureyri, andaðist í Krist-
nesspítala 28. febrúar sl. þar sem
hann hafði dvalið allmörg síðustu
æviárin.
Mælt er að á síðasta áratug ní-
tjándu aldar og fyrsta áratug okkar
aldar hafi fleiri skáld verið uppi en á
nokkru öðm tímabili íslandssögunn-
ar. En ljóðsnillingar og aðrir atgerv-
ismenn andans hafa löngum meiri
áhrif á samtíð sína en aðrir og hafa
aukið henni þrek til andlegra og
verklegra affeka.
Einn af þeim sem borinn var inn í
þessa þjóðlegu vakningu var Jóhann
Fn'mann. Hann fæddist að Hvammi
í Langadal í Austur-Húnavatnssýslu
27. nóvember 1906 og ólst þar upp.
Foreldrar hans vom hjónin Valgerð-
ur Guðmundsdóttir frá Sneis í Lax-
árdal fremri, Guðmundssonar frá
Ljótshólum í Svínadal og Guð-
mundur Frímann Björnsson frá
Mjóadal Þorleifssonar. Voru bæði
áður gift og áttu afkomendur. En al-
systkini Jóhanns em sex. Tvær syst-
ur hans dóu ungar úr berklum og
einnig bróðir á besta aldri. Upp
komust og urðu kunnir menn:
Bjami, oddviti á Efrimýmm, Hilm-
ar, bóndi á Fremstagili, Guðmundur
Frimann, skáld og hagleiksmaður á
Akureyri, og Jóhann Frímann sem
hér er minnst.
Jóhann varð gagnfræðingur á Ak-
ureyri 1923, síðar nemandi við hinn
kunna lýðháskóla Askov á Jótlandi
árin 1925-1927. Var hann „skóla-
skáld“ þar og samdi ljóð á tveim
tungumálum. Eftir þá námsdvöl
ferðaðist hann víða um Evrópu og
dvaldi um skeið í klausturskóla í
Luxemburg. Löngu síðar leitaði
hann menntunar við þekkta háskóla
í Bandaríkjunum og lagði þá sér-
staka stund á enskunám og uppeldis-
fræði. Hann varð kennari við Iðn-
skólann á Akureyri sama árið og
hann lauk námi í Askov og skóla-
stjóri ári síðar, aðeins 22ja ára gam-
all. Skólanum stjórnaði hann til
1939 og á ný 1942-1955. Þrjú ár var
hann skólastjóri Reykholtsskóla í
Borgarfírði, þá kennari við Gagn-
fræðaskóla Akureyrar og skólastjóri
til 1964.
Um skeið var Jóharrn héraðsstjóri
Ungmennasambands Eyjafjarðar, sat
í stjóm Iðnráðs og Iðnaðarmannafé-
lagsins og var heiðursfélagi hins síð-
amefnda. Formaður Framsóknarfé-
lags Akureyrar var hann nokkur ár
og bæjarfulltrúi 1934-1939. Þá sat
hann í stjóm Sparisjóðs Akureyrar,
Sjúkrasamlags Akureyrar og skóla-
nefnd Húsmæðraskóla Akureyrar.
Ritstjóri Dags var hann 1941-1943
en vann þar síðan fjölmörg ár í
ígripum, bæði við blaðamanns- og
ritstjórastörf, svo sem í forföllum
ritstjóra.
Eftir hann liggja Mansöngvar til
miðalda, mikill ljóðaflokkur sem
kom út 1929, Nökkvar og ný skip,
ljóð, 1934, og leikritið Fróðá, 1938.
Af þýðingum má nefna Sjö mílna
skóna og Hafnsögumanninn og
konu hans.
Jóhann Frímann var skapríkur og
hjartahlýr gáfumaður, mikill vexti
og stór að allri gerð. Hann naut jafn-
an virðingar og fyllsta trúnaðar og
var frábær kennari. Fjölhæfur var
hann á ritvellinum, mælskur og rök-
fimur í ræðustóli. Vera má að ljóða-
gerð hafi staðið hjarta hans nær en
allt annað. Þótt hann legði hana
snemma á hilluna blundaði lista-
mannseðlið ætíð í brjósti hans.
Fyrstu kynni mín af Jóhanni voru
þau að okkur varð sundurorða í
rútubíl á leiðinni frá Akureyri til
Dalvíkur ásamt fleira fólki. Margir
farþegar voru þeirri leið kunnugir,
þekktu fólk og bæi og fræddu hina.
Þegar kom út á Árskógsströnd, í
heimasveit mína, þótti mér ástæða
til að leiðrétta hina fróðu menn. 1
framhaldi af því spunnust umræður
okkar Jóhanns um annað efni og
urðu báðir orðhvatir. Þetta atvik
barst í tal mörgum árum síðar þegar
leiðir okkar lágu saman hjá Degi og
var okkur aldrei framar sundurorða í
margra ára samstarfi. Hann gaf mér
föðurleg ráð, sem öll reyndust holl-
ráð, og greip oft í blaðamannastörf,
var ætíð snjall og hugkvæmur og
munaði sannarlega um minna á rit-
vellinum. Ég var lánsmaður að eiga
annan eins ráðgjafa og hjálparhellu
þegar ég tók við vandasömu starfi á
ritstjóm Dags.
Árið 1929 gekk Jóhann að eiga
Sigurjónu Pálsdóttur, trésmiðs og
bónda Jónssonar á Staðarhóli við
Akureyri. Böm þeirra em þessi: Val-
garður Frímann, rafvirki og lög-
reglumaður, en síðan lengi sjúkling-
ur. Kona hans var Kolbrún Ásgeirs-
dóttir og áttu þau sjö böm. Næst er
Guðlaug Sigyn Frímann húsmóðir.
Hún er gift Gunnari Randverssyni,
lögregluvarðstjóra á Akureyri, og
eiga þau fjögur böm. Yngst er Berg-
ljót Frímann, hjúkrunarritari á Land-
spítalanum. Hún giftist Þorsteini
Gunnarssyni klæðskerameistara og
búa þau í Reykjavík. Þau eiga þrjú
böm.
Jóhann Frímann var sá gæfúmaður
að vaxa og þroskast í þeirri miklu
vorleysingu sem oft er kennd við af-
reksmenn aldamótaáranna. Sú vor-
leysing náði til allra þátta þjóðlífsins
og skóp þá víðtæku velferð sem við
njótum nú á ofanverðri tuttugustu
öld. En þjóðin var einnig svo gæfú-
söm að eignast marga gáfaða og
dáðrakka syni og dætur sem eiga
rætur sínar í þeirri byltingu vorsins,
menn eins og Jóhann Frímann, til að
taka við merkinu og halda því hátt.
Hann valdi sér erfitt og oft van-
þakklátt starf kennara, uppalanda og
stjómanda fjölmennra skóla í höfúð-
stað Norðurlands. Hann naut bæði
virðingar og vinsælda og nemendur
hans gefa honum þann vitnisburð
sem ágætustu skólamenn einir njóta.
Ég þakka þær mörgu og góðu
minningar sem ég á frá samstarfsár- .•
um okkar við Dag. Ástvinum hans
sendi ég mínar innilegustu samúðar-
kveðjur.
Erlingur Davíðsson