Tíminn - 10.03.1990, Qupperneq 1

Ferðasaga Ásgeirs Sigurðssonar snikkara var rituð
af honum sjálfum um 1680 og er hér birt eftir afskríft
frá því um 1800. Reisa Ásgeirs Sigurðssonar, eins
og handrítið nefnist, er sárafágætt og einungis til í
uppskriftum. Handrít það, sem hér er birt, er komið
norðan úr Steingrímsfirði og er með hendi séra
Hjalta Jónssonar á Stað. Höfundur ferðasögunnar
fæddist í Rauðsdal á Barðaströnd um 1650. Hann
sigldi til Kaupmannahafnar 1668 til að fullnuma sig í
trésmíði. Var lengi siður á þeim tíma að fullnuma
iðnaðarmenn á Norðurlöndum færu í eins konar
flakk suður um lönd, ferðuðust borg úr borg og unnu
sér inn farareyri til næsta áfangastaðar. Var það kall-
að að „valsa“ á meðal piltanna eða „vallsa" og mun
orðið komið þaðan í íslensku. í slíka flakkferð fór Ás-
geir með öðrum pilti vorið 1673 og ferðaðist a.m.k.
um sex lönd, uns hann snerí heim til íslands frá
Hamborg vorið 1677 og hafði þá verið níu ár erlend-
is. Þótt ferðasaga Ásgeirs sé stutt, er hún engu að
síður merkileg, líka fyrir þá sök að ekki er mikið um
samtíma lýsingar frá þessum tíma. Hér er afritið látið
halda sér næstum stafrétt, en nútímarítháttur látinn
fýlgja innan sviga. Þótt á ferðasögunni sjáist að Ás-
geir snikkari hefði að skaðlausu mátt vera fjölorðarí
en hann er um ævintýraferð sína suður í löndin,
verður að segjast eins og er að sagan er furðu lið-
lega skrífuð og skemmtileg. Að því leyti gefur hún í
sínu stutta formi ekkert eftir frásögn Jóns Indíafara
og annars mikils siglara, sem lenti til Kína, Áma
Magnússonar frá Geitastekk. Hann var öld seinna á
ferðinni og skrífaði merka ferðasögu.
Gengið til segls
Anno 1668 þann 25. Augusti
gengum vér til segls af Vatnseyri í
Patreksfirði og höfðum góðan norð-
vestan vind. Kaupmaðurinn hét Isaac
Kloman, en skipherrann Pétur Lau-
ritzson. Eg gaf mig í kost hjá kaup-
manninum og gaf eg honum rikisdal
á viku fyrir mig yfir hafið. Þessi góði
vindur varði ei lengi, því þann 26.
Aug(usti) höfðum vér austanvind út
Breiðafjörð. Þó náðum vér hinn 29.
undir Snæfellsjökul. Þann 30.
Aug(usti) sáum vér Geirfúglasker.
Eg var þá ekki vel til passa, svo eg lá
niður í skipi. Kaupmaðurinn sendi
mér þá glas með franskt vín, og skip-
aði mér að drekka. Eptir það batnaði
mér. Þann 1. Sept. sigldum vér fyrir
bi Vestmannaeyjar (þ.e. framhjá
Vestmannaeyjum) og svo landinu (í)
hvarf. Þá höfðum vér norðaustan
veður með svo miklu ffosti að hver
dropi, sem slóst upp á skipið, fraus,
en þetta veður var svo mikið, að vér
gátum engin segl fært, utan eitt. Þann
2. Sept. sá eg fúglaflokk mikinn í
hafmu, sem hér er kallaður fylungur,
en Danskir kalla þá haffúgl. Svo vor-
um vér í því mikla og dimma hafi,
sem vér sáum engin lönd frá 1. Sept.
og til þess 11. Snemma um morgun-
inn var hrópað af einum bátsmann:
land! land! hverjum kaupmaðurinn
gaf tvenna mórauða sokka. Þetta land
var Færeyjar; þær eru 13 með háum
björgum. Þar voru margir bátar um
sjóinn að fiska, en enga fundum vér,
því vér gátum ekki að þeim siglt fyr-
ir logni. Um nóttina forlétum vér
Færeyjar, og fengum góðan norð-
vestan vind, svo vér fengum Hetland
(Hjaltland) í sigti þann 12. Sept., nær
um miðjan dag. Þetta land er með há-
um fjöllum og hlíðum, sem hér.
Þennan góða vind höfðum vér allt til
þess 14. Sept.; þá fengum vérNoreg í
sigti, og svo mikinn norðvestan vind,
að eg þenkti, allt mundi ganga í
stykki. Eg var þá mjög hljóður, vildi
þá heldur hafa verið í Islandi en þar. I
þessu veðri sló svo niður voru skipi á
síðuna, að sjórinn rann upp yfir siglu,
og lá það svo á bumbinum (bumb-
unni) heilar 2 stundir. Skipherrann lét
tilsegja fólkinu að befala sig guði.
Þessu næst gaf vor herra, því stundin
var ekki komin, að stóra seglið rifn-
aði í sundur, og því kastaði skipið sér
upp úr kafinu. Hleyptum vér svo með
það inni i Flekkiem (Flekkefjord,
fremur en Flekkerö), sem er einn sjó-
staður í Noregi. Þar vorum vér í 3
daga að lagfæra reiðann aptur, og þar
skipið hafði lestz (laskast). Þar fór ég
á land með öðrum og keypti mjólk og
ost af bændum. Fengum vér þá 3
potta af mjólk fyrir eina duggaravett-
linga, en fyrir ostinn, sem vóg 4
merkur, gáfúm vér tvenna vettlinga.
Þann 19. Sept. leystum vér upp, og
sigldum austur með Noieg. Þar eru
miklir skógar á landi, en við sjóinn
björg mikil, en sumstaðar víkur, og
þar hús og byggð. Þann 21. Sept.
komum vér að Langanesi (mun vera
Lindisnes, Líðandisnes) í Noreg; þar
er kynt bál hverja nótt, svo skipin
skuli ei sigla upp á það á nóttunni,
því það skagar svo langt fram í sjó-
inn. Þann 22. Sept. forlétum vér Nor-
eg og bar þá ekkert til tíðinda, fyr en
þann 25. Sept. sáum vér mörg skip,
sem voru hollenzk, dönsk og eng-
elsk, sem komu frá Noreg, meðal
hverra var einn skozkur caper (ræn-
ingjaskip). Strax þeir sáu oss, því vér
höfðum holsteinskt flagg, skutu þeir
eptir oss, en skipherran lét vinda upp
öll segl, sem skipið gat fært, og þar
með höfðum vér svo góðan vind, að
það gekk sem ein píla, svo þeir náðu
oss ekki. Þann 26. Sept. voru þeir
forflöjnir (horfúir). Þann sama dag
lét skipherra kalla allt fólkið inn í ká-
hyttu og var haldin bæn, fyrir það
guð hafði frelsað oss frá þeim. Þann
27. Sept. sáum vér Jutlandsskaga og
sama dag komum vér í Sundið; og
strax kom þar einn bátur með ferskan
fisk að selja. Fór svo vor kaupmaður
með þeim í land, en vér sigldum
skipinu inn fyrir Helsingjaeyri, og
lögðumst þar fyrir akkeri; fórum svo
í land að fá fréttir og segja af vorri
reisu. Eptir það fórum vér til skips
Frá Barðaströnd. Héðan lá leið
hins unga trésmíðanema m.a. til
Sviss og Austurmkis.
aptur, og voru dregin upp akkerin, og
sigldum svo inn fyrir tollbúð og
lögðumst þar. Var þá leystur bátur-
inn, fórum svo á land. Voru skrifúð
upp öll vor nöfn, og urðum vér að
gefa þar fyrir 2 skildinga danska.
Síðan fylgdu mér 2 af kaupmannsins
fólki inn í staðinn og heim í hans hús,
því hann reisti sjálfur á vagni frá
Helsingjaeyri og heim.
Högg og slög
Undarlega brá mér þá að sjá
landsins háttalag og þá herlegu bygg-
ingu, og svo fólksins búning, með
öðru fleiru, er þá bar fyrir sjónir. Hjá
vorum kaupmanni var eg það eptir
var ársins, allt til Anno 1669 þann 2.
Jan(uarii) í góðu yfirlæti af honum
og hans elsku kvinnu, sem hér Anna
María Klómanns, því hún var mér
svo góð, sem það hefði verið mín
kjötleg móðir. En hvað annað, sem
við bar eða að höndum kom á þess-
um vetrartíma á strætum eða gatna-
mótum, nenni eg ekki um að skrifa.
Þann 2. Januarii fékk eg húsbónda-
skipti. Kom eg þá til að læra snikk-
arahandverk, fyrir tilhlutan þessa
kaupmanns, eptir minni bón, því eg
hafði lyst þar til. Þessi snikkari hét
Hans Hildebrand, en konan Margar-
eta Byonings. Voru þá lesnar fyrir
mér lífsreglur, hversu eg skyldi halda
mig á mínum læriárum, sem var
fyrst: eg skyldi læra í hálft fjórða ár,
og gefa þar til 20 dali slétta; eg skyldi
gera allt það, sem minn húsbóndi eða
mín matmóðir, befalaði mér; eg
skyldi enga nótt vera út af þeirra
húsi, annars skyldi sá tími engu
reiknaður vera, eg hefði þangað til
verið; eg skyldi ekki mega ganga út
af húsinu, hvorki um sunnudaga né
rúmhelga utan leyfis; eg skyldi ekk-
ert kaup fá í það hálft fjórða ár, eður
klæði, utan matinn alleina; eg skyldi
ekki ganga í sæng fyr en mér væri
skipao, en skyldi fara á fætur, þá
klukkan væri 4 (2 stundum fyrir
miðjan morgun), með þeim öðrum
fleiri póstum, sem varla nenni skrifa.
Þetta mundu þykja hörð lög í voru
landi við vinnufólk sitt. Þessum skil-
málum varð eg öllum játa, og þar til
lofaði Isak Klomann að standa til
rétta, ef eg hlypist um, sem hans
handskript útvísar, og hjá mér liggur.
Síðan tók mitt ánauðarok að vaxa
dag frá degi. Eg hugsaði opt til for-
eldra minna, þó mig lítið stoðaði. Eg
fékk þá högg og slög upp á hvem
dag, stundum af mínum tilverknaði,
en stundum fyrir litla eða enga sök.
Mat og drykk þóttist eg ekki hafa
meir, en eg þurfti, en erfiði og ill orð
nóg, lét þó ei mikið á mér festa, því
eg þenkti að hefna, þá eg hefði útlært,
en stór raun var mér að því, að eg
mátti ekki slá, þegar eg var sleginn,
og gerði eg það meir fyrir Isaks KIo-
manns orð og hans konu, en mitt
stöðuglyndi, því þau báðu mig að eg
skyldi líða það með þolinmæði; þar
með sendi mér sú ehrugöfúga kvinna
mat á laun, og lét segja mér að ég
skyldi koma til sín, þá eg kæmist út,
hvað eg forsómaði.
Anno 1670 varð eg hættulega
krankur af köldu, svo að eg hélt mig
deyja, hvar af eg gladdist, því þá