Tíminn - 21.03.1990, Blaðsíða 14

14 Tíminn
‘(í ' c'lS’T ' •'v’i.'c' i'l ,'l't')'I »
.......................... ------------------* .......MiöviKudágúr 5’T. márs 'l'9’90
MINNING
Guðbjörg Jónsdóttir
Hún var fædd 20 apríl 1901 og var
því tæplega 89 ára þegar hún andað-
ist að heimili sínu í Reykjavík að-
faranótt 9. þessa mánaðar. Foreldrar
hennar voru Jón Gíslason, oddviti í
Vestur-Landeyjum nær hálfa öld, og
Þórunn Jónsdóttir sem var ljósmóðir
þar í 56 ár. Þau hjón bjuggu lengst í
Ey, en um tíma í Sleif, og þar fæddust
öll bömin. Sá bær stóð skammt und-
an við Álfhóla.
Böm þeirra Þómnnar og Jóns vom
alls tólf.
1. Halldór, lengi bifreiðarstjóri á
BSR, fæddur 1896. 2. Sigurjón, tré-
smiðameistari í Reykjavík, f. 1897,
dáinn. 3. Guðrún, húsmóðir í Reykja-
vík, dáin. 4. Guðbjörg, sem hér er
minnst, f. 1901. 5. Ingibjörg, var
lengi við hótelrekstur, f. 1907. 6. Ól-
afur, nú í Eylandi, stundaði lengi bif-
reiðaakstur, f. 1909. 7. Ágúst, fyrr-
verandi hreppstjóri í Sigluvík, f.
1910. 8. Gísli, pípulagningameistari í
Hafnarfirði, f. 1912. 9. Jónína, Ijós-
móðir á Keldum, f. 1913. 10. Ragnar,
f. 1914, dó 14 ára úr hvítblæði. 11.
Karl, bifreiðarstjóri í Reykjavík, f.
1915. 12. Jóhann, f. 1917, dó viku-
gamall.
Guðbjörg ólst upp í Sleif með for-
eldrum sínum en var þó um tíma í
fóstri á Amarhóli í Landeyjum hjá
frændfólki sínu, Jóhanni Tómassyni
og Katrínu Jónsdóttur, konu hans. Til
þeirra kom hún fimm ára gömul og
var þar hálft annað ár. Fimmtán ára
fór hún í vist til Vestmannaeyja og
sjálfsagt hefur þá verið beðið leiðis í
Landeyjasandi til að komast þangað,
síðan róið frá sandinum og ef til vill
alla leið. Síðar var hún í tvö ár hjá
Matthildi Kjartansdóttur og Guð-
brandi Magnússyni í Hallgeirseyjar-
hjáleigu upp úr 1920. Þar kynntist
hún Sveini Böðvarssyni frá Butm,
foðurbróður mínum, sem vann hjá
Guðbrandi við Kaupfélag Hallgeirs-
eyjar. Frá Hallgeirseyjarhjáleigu lá
leið Guðbjargar til Reykjavíkur þar
sem hún vann eitt ár við matreiðslu á
Hótel Skjaldbreið hjá Elínu Sigurð-
ardóttur. Þá bauð Elín henni að taka
við stjóm eldhússins í hótelinu, en
Guðbjörg kaus æviveg með Sveini
fremur en þiggja það góða boð. Þau
gengu síðan í hjónaband 14. júní
1924 og fluttust að Butm til systkina
hans.
Mér þykir ekki trúlegt að neitt
þcirra, hjónin eða systkini Sveins,
hafi hugsað sér annað en þessi ráð-
stöfun væri til bráðabirgða, en á þess-
um ámm lágu bújarðir ekki á lausu.
Ein hjáleiga Oddastaðar, Kumli,
losnaði úr ábúð vorið efiir. Þangað
fluttust þau og bjuggu þar þrjú ár.
Nágrennið var hið besta og þau
bundust ævilöngum vinaböndum við
prestshjónin, séra Erlend Þórðarson
og Önnu Bjamadóttur, eins og raunar
aðra í Oddahverfinu. En Kumli var
kot. Þau Guðbjörg og Sveinn vom
síðustu ábúendur þar og gripu fyrsta
tækifærið sem gafst til að komast á
betri jörð.
Vorið 1928 fluttust þau suður yfir
Þverá, í suðurbæinn á Uxahrygg sem
er austastur svonefndra Bakkabæja,
en svo kallast nokkrir bæir sem land-
fræðilega heyra til Landeyjum er em
þó bæði í Oddasókn og Rangárvalla-
hreppi. Sú skipan er líklega leifar frá
valdatímum þeirra höfðingja sem
sátu Oddastað fyrr á öldum.
Á Uxahrygg búnaðist þeim vel,
bjuggu þar góðu búi í tuttugu ár, til
1948. Við þann bæ vom þau lengst-
um kennd og sá tími var blóntaskeið
í ævi þeirra beggja. Nútímaþægindi
vom þar jafnrýr og almennt tíðkaðist
á sveitabæjum fram yfir miðja þessa
öld. Olíulampar vom hafðir til lýs-
ingar innanbæjar og þegar ekki varð
komist hjá að nota ljós utanhúss var
höfð olíulukt. Nú þykir slíkur búnað-
ur rómantísku, en ekki þá. Það var
því mikil framfor þegar Sveinn
keypti 1941 einhverja fyrstu vindraf-
stöðina sem kom á þessar slóðir. Hún
var sett í gang 27. ágúst eftir strangan
dag á engjum. Stöðin framleiddi 12
volta straum og nægilega mikið raf-
magn til ljósa innanbæjar og í útihús-
um heima við bæ. Hvílíkur munur!
Mjög gestkvæmt var á Uxahrygg og
heimilið oft fjölmennt, kaupafólk á
sumrin og vinnufólk allt árið lengri
eða skemmri tíma. Fjölskyldan var
orðin sjö manns, synimir fimm, og
má nærri geta hvort ekki hefur stund-
um reynt á húsmóðurina, jafnvel þótt
hún hefði stúlku eða stúlkur sér til
hjálpar innan bæjar og utan. En Guð-
björg var heilsuveil alla tíð eftir að
hún eignaðist fyrsta bamið. Hins
vegar kom ekki i ljós fyrr en 1952 að
annað nýrað var og hafði alltaf verið
óvirkt. Læknavísindi þeirra tíma
kunnu ekki eins mörg ráð til líknar og
nú. Þrátt fyrir heilsuleysið gekk hún
rösklega til verka. Það tókst henni
vegna þess að hún var alla tíð mjög
reglusöm og snyrtileg.
Sveinn sinnti mörgum öðmm störf-
um samhliða búskapnum, einkum
hestamennsku, og Guðbjörg hafði
líka gaman af hestum. Hún minntist
oft á hestaferðir frá Uxahrygg, meðal
annars einnar sem þau fóra austur í
Mýrdal. Það hafa því verið mikil við-
brigði fyrir þau bæði þegar þau
bragðu búi 1948 og fluttust út á Sel-
foss. Þar tók Sveinn til við verslunar-
störf, fyrst hjá Ingþóri Sigurbjöms-
syni málarameistara og síðar hjá
Kaupfélagi Ámesinga.
Á Selfossi vora þau fyrst í leiguhús-
næði, en strax sama vor og þau flutt-
ust þangað bytjuðu þau á húsi sem
enn stendur á Tryggvagötu 1. Allir
feðgamir lögðust á eitt og í félagi
með þeim var Ólafur Friðriksson sem
hafði verið hjá þeim á Uxahrygg í
mörg ár. Byrjað var að grafa fyrir
húsinu í maí þá um vorið. Þar mun
hafa fylgst að skynsamlegt kapp og
verksvit í besta lagi. Erfitt var um
byggingarefni á þessum áram, en fyr-
ir árvekni bjargaðist þetta allt. Ár-
angurinn varð sá að þau fluttust inn á
ncðri hæð hússins fyrir jól sama ár og
svo á efri hæðina árið eftir. Að sjálf-
sögðu var verkaskipting innan heim-
ilisins og hlutverk húsmóðurinnar
var að sjá um fot og fæði handa þeim
öllum.
Á Selfossi vora þau sextán ár, en þá
vora synir þeirra allir famir til
Reykjavíkur. Þangað fluttust þau líka
1965 og keyptu sér íbúð í Blönduhlíð
2.
Síðasta veturinn á Selfossi vora þau
í óhentugu húsnæði og síðar taldi
Guðbjörg það hafa verið erfiðasta
kafla ævinnar, enda var hún þá tekin
að reskjast. I Blönduhlíðinni var
heimili þeirra næstu áratugi og þar
andaðist Sveinn á 90. aldursári 1985,
skömmu áður en íbúð var tilbúin sem
þau höfðu pantað í Hvassaleyti 56, en
þar stóð Verslunarmannafélag
Reykjavíkur fyrir byggingu íbúða
handa eldri félögum sínum. Þangað
fluttist Guðbjörg vorið 1986 og undi
sér vel.
Þau Guðbjörg og Sveinn eignuðust
fimm syni. Þeir era: 1. Jón Þórarinn,
tæknifxæðingur í Garðabæ, f. 1925,
stofnandi og forstjóri Stálvíkur hf.
Kona hans er Þuríður Hjörleifsdóttir.
Eiga tvær dætur. 2. Kristján Grétar,
bifreiðastjóri í Kópavogi, f. 1927,
Kona hans er Margrét Sveinsson
(fædd Zubcr, frá Austurríki). Þau
eiga tvær dætur og tvö bamaböm. 3.
Bjami Hafsteinn, Reykjavík, hlaupa-
garpur fyrr á áram, nú kunnastur fyr-
ir Viðeyjarferðir, f. 1929. Kona hans
var Heiðveig Guðmundsdóttir. Einn
sonur á lífi og tvö bamaböm. Dóttir
Hafsteins dó á þriðja ári. 4-5. Magn-
ús Leifúr, formaður Verslunarmanna-
félags Reykjavikur, og Matthías
Böðvar, framkvæmdastjóri í Garða-
bæ, tvíburar, f. 1931. Kona Magnús-
ar er Hann Hofsdal Karlsdóttir, böm
þeirra þrjú og tvö barnaböm, en kona
Matthíasar er Ingibjörg Matthíasdótt-
ir, böm hans fjögur og bamaböm
fimm.
Enn átti Sveinn son áður en þau
Guðbjörg giftust, Ólaf Konráð, raf-
virkjameistara í Reykjavík, f. 1920,
d. 9. mars 1988. Ekkja hans er Aðal-
heiður Dóra Magnúsdóttir, böm
þeirra fjögur, bamaböm sjö og bama-
bamabörn þrjú. Milli Guðbjargar og
Ólafs var alla tíð mikil vinátta. Þau
mátu hvort annað mikils.
Guðbjörg á Uxahrygg var ein af
þeim sem skilja eftir sig miklar og
góðar minningar í huga vina og
vandamanna. Mér er í bamsminni að
í Kumla og síðar á Uxahrygg var gott
fólk sem okkur kom meira við en
fiestir aðrir utan heimilis. Ég minnist
þess lika hve gaman var að koma í
heimsókn að Uxahrygg vordag einn
með elsta syni þeirra hjóna, en við
voram saman 1 vegavinnu. Hann
synti yfir Þverá til að sækja bát til að
ferja okkur yfir og síðan gengum við
austur að Uxahrygg. Einhvem veg-
inn hafði ég fengið þá hugmynd að
Bagga — eins og mágafólk Guð-
bjargar kallaði hana gjarnan — væri
ströng og stjómsöm á heimilli. Sú
hugmynd var að vísu rétt, en ég skildi
fljótt að strangleikinn og stjómsemin
var til að styrkja samviskusemi og
treysta gott heimilislíf, ekki til að
beita valdi. Mér kom líka á óvart
hversu auðvelt ærslabelgimir, litlir
frændur mínir þama, virtust eiga með
að biðja fyrirgefningar þegar þeir
gerðu eitthvað sem þeim skildist svo
að ekki mátti gera. Tilefnið mun að
vísu hafa verið lítið og er gersamlega
horfið úr minni mér.
Það var gott að njóta vináttu og hlý-
legs viðmóts Guðbjargar og þeirra
hjóna beggja. Fyrir það eram við
hjónin þakklát nú að leiðarlokum og
biðjum blessunar þeim sem næstir
standa.
Árni Böðvarsson
Ég kveð þig móðir í Kristi trú+sem
kvaddir forðum mig sjálfan þú
á þessu þrautanna landi.
Þú, fagra Ijós, i Ijósinu býrð,
nú launar þér Guð i sinni dýrð,
nú gleðst um eilífð þinn andi.
(M.J.)
Með hjartans kveðju og þakklæti í
huga vil ég minnast Guðbjargar Jóns-
dóttur frá Uxahrygg. Hún og hennar
fjölskylda reyndust sonum mínum
sem best verður á kosið er þeir gengu
út á sína starfsbraut. Slíkt verður
aldrei metið að verðleikum.
Guðbjörg var mikil mannkostakona
og ffamúrskarandi eiginkona og
móðir eins og synir hennar fimm
bera fagurt vitni um. Þeir munu með
sanni geta tekið undir með þjóð-
skáldinu okkar, séra Matthíasi Joc-
humsyni, er hann yrkir til móður
sinnar.
Þá lœrði ég allt, sem enn ég kann
um upphaf og enda, um Guð og
mann
og lifsins og dauðans djúpin.
Mitl andans skrúð var skorið af þér
sú skyrtan best hefur dugað mér
við stormana, helið og djúpin.
Guð blessi minningu góðrar og göf-
ugrar konu. Aðstandendum öllum
sendi ég og fjölskylda mín innilegt
þakklœti og samúðarkveðjur.
Jakobína Erlendsdóttir
Þá fyrst skiljum við dauðann er
hann leggur hönd sína á einhvem
sem vér unnum. (Madame de Stael.)
Þegar við fréttum að hún amma væri
farin kom það okkur einhvem veginn
á óvart, því hún var hress fram á síð-
asta dag.
Amma var mjög sterkur persónu-
leiki og vissum við bamabömin afar
fljótt hvað mátti og hvað ekki.
Ekki var amma ánægó nema allt
væri í röð og reglu og alltaf var hún
vel til höfð. Afi og amma voru sam-
hent í öllu sem við kom heimilinu.
Hjá þeim var oft mikill gestagangur
og nutu þau bæði þess að taka á móti
gestum og „gera þeim gott“ eins og
amma kallaði það.
Við söknum mikið þess tíma þegar
öll fjölskyldan hittist og var það þá
oftast á afmælum eða öðrum hátíðis-
dögum og skorti þá ömmu ekki lýs-
ingarorðin þegar hún tók þátt í um-
ræðunum. Ánna sagði okloir oft Ifá
áranum sem þau afi bjuggu á Uxa-
hrygg og er erfitt fyrir okkur að skilja
alla þá vinnu og ósérhlífni til alls sem
leggja varð á sig til að allt gengi upp.
Afi fór t.d. á 20 vertíðir, oftast til
Vestmannaeyja, og á meðan þurfti
amma að vera bæði húsmóðirin og
húsbóndinn á heimilinu.
En við viljum gjaman hugsa um
þetta sem aðeins tímabundinn að-
skilnað við ömmu. Við vitum að nú
era þau saman enn á ný, amma og afi,
eins og það á að vera. Því þau vora
ein heild í einu og öllu, svo samhent
vora þau og samhuga. Við vonum að
þeim líöi sem best hjá hvort öðra nú.
Þegar við kveðjum ömmu era minn-
ingamar um hana margar sem milda
söknuðinn, sem þó ávallt fylgir að-
skilnaði.
Við vitum að þetta er stór og erfið
kveðjustund fyrir bræðuma en það er
ótrúlegt hvað góðar og hlýjar minn-
ingar geta styrkt mann. Og við vitum
öll að minningamar um ömmu gera
engan mann hryggan.
Elsku pabbi, Kristján, Hafsteinn,
Magnús, Matthías og Óli Matt. Við
sendum okkar hlýjustu samúðar-
kveðju með bæn sem amma kenndi
okkur þegar við voram litlar.
Nú legg ég augun aftur,
ó, guð þinn náðarkraftur
mín veri vörn i nótt.
Æ, virst mér að þér taka,
méryfir láttu vaka
þinn engil svo ég sofi rótt.
Þórunn og Sveinbjörg
í dag er kvödd hinstu kveðju
tengdamóðir mín Guðbjörg Jónsdótt-
ir sem oftast var kennd við Uxa-
hfygg-
Ég kynntist Guðbjörgu fyrir tæpum
þrjátíu áram en þá voru þau hjón,
Guðbjörg og Sveinn, flutt að Sel-
fossi. Það fór ekki framhjá neinum
sem á heimili Guðbjargar kom að allt
einkenndist þar af einstakri snyrti-
mennsku og samviskusemi til allra
hluta.
Guðbjörg var svokailað aldamóta-
bam, fædd 20. april 101 að Sleif í V-
Landeyjum og heföi því orðið 89 ára
í næsta mánuði.
Guðbjörg var fjórða í röðinni af 12
bömum Þórannar Jónsdóttur ljós-
móður og Jóns Gíslasonar oddvita
sem bjuggu lengst af að Ey 1 V-
Landeyjum. Guðbjörg fór snemma
að vinna fyrir sér og vist var á þess-
um áram oft eina vinnan sem um var
að ræða fyrir ungar stúkur. Oft var
minnst á þessi ár og var greinilegt að
ekki hafði verið slegið slöku við og
reyndar aldrei. Það er útilokar fyrir
fólk í dag að ímynda sér alla þá vinnu
sem allur þorri fólks varð að inna af
hendi á þessum áram. Guðbjörg gift-
ist ung Sveini Böðvarssyni frá Þor-
leifsstöðum. Hófu þau fyrst búskap
að Butra í Fljótshlíð, síðan fluttu þau
í Kumla, sem var leigujörð frá Odda,
þá fluttu þau að Uxahrygg sem er
sunnan við Þverá, sem þá var einnig
farvegur Markarfijóts, bjuggu þau
þar í 20 ár. Á þessum tíma voru all-
fiestar ámar óbrúaðar og erfitt er að
ímynda sér alla fiutninga og yfirleitt
allar ferðir fólks yfir þessar ár og
næsta víst að margar ferðimar hafa
ekki verið auðveldar. Árið 1949
bregða þau búi og fiytja í hús er þau
byggðu að Tryggvagötu 1 á Selfossi.
Þama bjuggu þau Guðbjörg og
Sveinn til ársins 1965 að þau flytja til
Reykjavíkur og kaupa þá íbúð í
Blönduhlíð 2, enda vora þá synimir
allir fiuttir suður.
Guðbjörg og Sveinn eignuðust
fimm syni, Jón Þórarin, Kristján
Grétar, Bjama Hafstein og tvíburana
Magnús Leif og Matthías Böðvar,
auk þess ólu þau upp Ólaf, son Matt-
híasar. Son eignaðist Sveinn áður en
hann giftist Guðbjörgu, Ólaf Konráð,
en hann lést fyrir tveimur árum. Mat
Guðbjörg hann og fjölskyldu hans
ávallt mjög mikils.
Það ríkti einstök samheldni í þessari
fjölskyldu og leið enginn dagur að
ekki kæmi einhver sonanna í heim-
sókn til foreldra sinna.
Þegar líða tók á æviárin fóru þau að
hugsa til þess að flytja í svokallaða
vemdaða íbúð. Um það leyti fór að
halla undan fæti með heilsu Sveins.
Hann varð 89 ára og vantaði aðeins
nokkra mánuði í nírætt er hann lést
10. ágúst 1985, nokkru áður en nýja
íbúðin þeirra var tilbúin. Guðbjörg
saknaði Sveins óskaplega mikið þótt
hún léti ekki á því bera.
Þau náðu að eiga langa og farsæla
samleið eða yfir 60 ár. Guðbjörg
flutti því ein í íbúðina að Hvassaleiti,
yndislega íbúð, og naut hún hennar í
nokkur ár. Þama eignaðist Guðbjörg
sérstaklega góða nágranna og vini
sem sýndu henni mikla umhyggju.
Þá hafði Guðbjörg sömu húshjálp-
ina í mörg ár sem rækti starf sitt af
einstakri alúð. Starfsdagur tengda-
móður minnar var orðinn langur. Ég
held því að hvíldin hafi verið henni
kærkomin, en hún varð bráðkvödd að
heimili sínu að kvöldi 8. mars.
Við föram ekki oftar í Hvassaleitið á
laugardags- eða sunnudagsmorgnum
og drekkum með henni morgunkaff-
ið. Oft var minnst á gamla daga og
fann ég að þetta umræðuefni var
henni hugleikið, enda Guðbjörg stál-
minnug.
Lífsbaráttan hjá aldamótafólkinu
var hörð, en þetta fólk gafst ekki upp
heldur hélt ótrautt áfram, enda höfðu
þau Guðbjörg og Sveinn ákaflega
sterka trú til lífsins.
Ég þykist vita að Sveinn hafi tekið
glaður á móti Böggu sinni og haldið
blítt í hönd hennar eins og hann var
vanur. Megi góður guð leggja bless-
un sína yfir minningu einstakra
hjóna, með kærri þökk fyrir þessi 30
ár kveð ég tengdamóður mín.
Legg ég nú bœði lif og önd
Ijúfi Jesús i þina hönd
siðast þegar ég sofna fer
sitji Guðs englaryfir mér.
(H. Pétursson)
Þuríður Hjörleifsdóttir